Staropolski przekład dzieła "Lingua" Erazma z Rotterdamu w „teatralnym lustrze” pierwowzoru (casus jednego wątku)

Artykuł jest próbą spojrzenia na staropolskie strategie translatorskie w świetle oceny wczesnorenesansowej pracy przekładowej anonimowego tłumacza jednego z mniej znanych dzieł Erazma z Rotterdamu pt. Lingua. Treść rozprawy koncentruje się nie tylko na wskazaniu i omówieniu metod tłumaczenia, ale przede wszystkim odsłonięciu na przykładzie jednego zaledwie wątku sposobów myślenia obu autorów, estetyki słowa, kultury i pragmatyki transponowania zasobów erudycyjnych, wreszcie – dialogu międzykulturowego, jaki bez wątpienia otwiera każda konfrontacja oryginału z przekładem.

Belcarzowa E., O tzw. glosach w Biblii Leopolity, w: Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, red. M. Kucała, J. Reichan, Kraków 1992, s. 43–53
Christian L. G., Theatrum mundi. The History of an Idea, New York–London 1987
Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997
Dąbkowska-Kujko J., Erazmianizm i lipsjanizm w Rzeczypospolitej, w: Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2015 (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości, t. 1), s. 247–287
Dąbkowska-Kujko J., Justus Lipsjusz i dawne przekłady jego dzieł na język polski, Lublin 2010
Dąbkowska-Kujko J., „Lingua” Erazma z Rotterdamu a diatryba, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 57–68
Dąbkowska-Kujko J., Wprowadzenie do lektury, w: Erazm z Rotterdamu *Anonim, Księgi, które zową Język, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2019, s. 5–29
Górski K., Z historii i teorii literatury, seria 1, Wrocław 1959
Hrabec S., Język Bazylika w przekładzie Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Warszawa 1953
Karplukówna M., Erazm w Polsce: „Lingua” w anonimowym przekładzie z 1542 r., „Język Polski”, 84, 2004, 1, s. 1–9
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część I, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 1, s. 119–141
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część II, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 2, s. 97–113
Kąkolewski I., Melancholia władzy. Problem tyranii w europejskiej kulturze politycznej XVI stulecia, Warszawa 2007
Kąkolewski I., W poszukiwaniu „makiawelskiego momentu”. Metafora księcia jako wielkiego symulanta i aktora u Niccolò Machiavellego i Tomasza Morusa, „Przegląd Historyczny”, 96, 2005, 2, s. 305–325
Kotarska J., Topos „theatrum mundi” w poezji przełomu XVI i XVII wieku, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984, s. 145–169
Kotarska J., Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską, Gdańsk 1998
Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tł. A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002
Leńczuk M., Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, Warszawa 2013
Marinelli L., Polski „Adon”. O poetyce i retoryce przekładu, tł. L. Marinelli, A. Nowicka-Jeżowa, współudz. Z. Ożóg, Izabelin 1997
Piasecka M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w staropolskim przekładzie. Warsztat pracy tłumacza w XVI wieku, Warszawa 2017
Siekierska K., Funkcje synonimów w języku „Pamiętników” J. Ch. Paska, „Poradnik Językowy”, 5, 1976, s. 229–238
Szmydtowa Z., O Erazmie i Reju, Warszawa 1972
Sznajderman M., Błazen. Maski i metafory, Gdańsk 2000
Tateo F., Przekład, upowszechnienie, wybory językowe w prozie humanistycznej, tł. M. Wojtkowska-Maksymik, OiRwP, 53, 2009, s. 13–26