Staropolski przekład dzieła "Lingua" Erazma z Rotterdamu w „teatralnym lustrze” pierwowzoru (casus jednego wątku)

The study attempts to look at Old Polish translation strategies in the light of the evaluation of the early Renaissance translation work by an anonymous translator of one of Erasmus’ lesser-known works, ‘Lingua’. The article focuses not only on indicating and discussing the methods of translation, but above all on revealing – on the example of one plot – the thinking procedures of both authors, the aesthetics of words, the culture and pragmatics of transposing erudite resources, and finally – the intercultural dialogue that undoubtedly opens up every confrontation of the original with translation.

Belcarzowa E., O tzw. glosach w Biblii Leopolity, w: Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, red. M. Kucała, J. Reichan, Kraków 1992, s. 43–53
Christian L. G., Theatrum mundi. The History of an Idea, New York–London 1987
Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997
Dąbkowska-Kujko J., Erazmianizm i lipsjanizm w Rzeczypospolitej, w: Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2015 (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości, t. 1), s. 247–287
Dąbkowska-Kujko J., Justus Lipsjusz i dawne przekłady jego dzieł na język polski, Lublin 2010
Dąbkowska-Kujko J., „Lingua” Erazma z Rotterdamu a diatryba, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 57–68
Dąbkowska-Kujko J., Wprowadzenie do lektury, w: Erazm z Rotterdamu *Anonim, Księgi, które zową Język, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2019, s. 5–29
Górski K., Z historii i teorii literatury, seria 1, Wrocław 1959
Hrabec S., Język Bazylika w przekładzie Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Warszawa 1953
Karplukówna M., Erazm w Polsce: „Lingua” w anonimowym przekładzie z 1542 r., „Język Polski”, 84, 2004, 1, s. 1–9
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część I, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 1, s. 119–141
Karplukówna M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w polskim przekładzie z roku 1542. Część II, „Pamiętnik Literacki”, 62, 1971, 2, s. 97–113
Kąkolewski I., Melancholia władzy. Problem tyranii w europejskiej kulturze politycznej XVI stulecia, Warszawa 2007
Kąkolewski I., W poszukiwaniu „makiawelskiego momentu”. Metafora księcia jako wielkiego symulanta i aktora u Niccolò Machiavellego i Tomasza Morusa, „Przegląd Historyczny”, 96, 2005, 2, s. 305–325
Kotarska J., Topos „theatrum mundi” w poezji przełomu XVI i XVII wieku, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984, s. 145–169
Kotarska J., Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską, Gdańsk 1998
Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tł. A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002
Leńczuk M., Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, Warszawa 2013
Marinelli L., Polski „Adon”. O poetyce i retoryce przekładu, tł. L. Marinelli, A. Nowicka-Jeżowa, współudz. Z. Ożóg, Izabelin 1997
Piasecka M., „Lingua” Erazma z Rotterdamu w staropolskim przekładzie. Warsztat pracy tłumacza w XVI wieku, Warszawa 2017
Siekierska K., Funkcje synonimów w języku „Pamiętników” J. Ch. Paska, „Poradnik Językowy”, 5, 1976, s. 229–238
Szmydtowa Z., O Erazmie i Reju, Warszawa 1972
Sznajderman M., Błazen. Maski i metafory, Gdańsk 2000
Tateo F., Przekład, upowszechnienie, wybory językowe w prozie humanistycznej, tł. M. Wojtkowska-Maksymik, OiRwP, 53, 2009, s. 13–26