Czy regres publicznego transportu zbiorowego na obszarach górskich prowadzi do rozwoju niezrównoważonego? Przykład z Beskidu Niskiego i Bieszczad = Does regression in public transport in naturally-valuable areas lead to unsustainable development? A case study involving Poland’s Low Beskids and Bieszczady Mountains

Ciechański, Ariel; Więckowski, Marek (1971– ); Michniak, Daniel

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Czy regres publicznego transportu zbiorowego na obszarach górskich prowadzi do rozwoju niezrównoważonego? Przykład z Beskidu Niskiego i Bieszczad = Does regression in public transport in naturally-valuable areas lead to unsustainable development? A case study involving Poland’s Low Beskids and Bieszczady Mountains Ciechański, ArielWięckowski, Marek (1971– )Michniak, Daniel

Struktura obiektu

Przegląd Geograficzny T. 93 z. 2 (2021)

Ciechański, Ariel : Autor ; Więckowski, Marek (1971– ) : Autor ; Michniak, Daniel : Autor

transport publiczny ; zrównoważony transport ; zrównoważona turystyka ; wykluczenie transportowe ; wymuszona motoryzacja ; Polska ; Bieszczady ; Beskid Niski

Ostatnie ponad 200 lat to okres gwałtownego rozwoju społeczeństw, w tym również i wzrostu ich dobrobytu. Zaowocowało to między innymi rosnącą ilością wolnego czasu, który zwłaszcza bardziej zasobne finansowo jednostki starały się wykorzystać na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Skutkiem tego jest przede wszystkim zwiększona mobilność związana z rekreacją i wypoczynkiem. Niestety typowym dla współczesnej cywilizacji jest to, że prawie wszystkie dziedziny gospodarki, w tym transport i turystyka, oddziałują niekorzystnie na środowisko naturalne. Masowy rozwój turystyki i jej negatywny wpływ na otoczenie sprawiają, że rosnące znaczenie mają zasady zrównoważonego rozwoju. Procesom tym powinno towarzyszyć pytanie o granice wzrostu ruchu turystycznego. Ponieważ transport jest integralną częścią sektora turystycznego, brak dogodnych możliwości przemieszczania się owocuje zmniejszaniem się potencjału turystycznego danego obszaru. Transport publiczny jest więc niezbędny na obszarach cennych przyrodniczo jako czynnik sprzyjający zmniejszaniu antropopresji, a zwłaszcza ograniczaniu destruktywnego wpływu motoryzacji indywidualnej. Bazując na powyższych przesłankach Autorzy podjęli się badań, których celem jest odpowiedź na pytanie: czy regres transportu publicznego na obszarach o dużej wartości środowiska naturalnego, takich Beskid Niski i Bieszczady, prowadzi do niezrównoważonego rozwoju? Latem 2019 r. Autorzy przeprowadzili badanie ankietowe pośród turystów odwiedzających obydwa te pasma górskie i przeanalizowali zmiany sieci transportu publicznego, jakie miały tam miejsce w latach 1990‑2019. Na badanym obszarze stale rosnący ruch turystyczny w połączeniu z brakiem wsparcia ze strony organizatorów transportu publicznego prowadzi do pogłębiania się niezrównoważonego rozwoju, a niewystarczająca oferta „przewoźników rozkładowych” nie pozostawia turystom alternatywy dla własnego samochodu i prowadzi do motoryzacji wymuszonej.

Bagińska, J. (2007). Kilka uwag na temat linii pasażerskich w Polsce w latach 1989‑2006. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 14, 157‑164.
Banister, D. (1994). Equity and acceptability in internalising the social costs of transport. W: Internalising the social costs of transport (s. 153‑175). EMCT.
Bednarek-Szczepańska, M. (2020). Współczesne podejścia do uczestnictwa społeczności lokalnej w planowaniu przestrzeni w literaturze naukowej, Przegląd Geograficzny, 92(4), 543‑567. https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.4.5
Bednarek-Szczepańska, M., Więckowski, M., & Komornicki, T. (2010). Konflikty przestrzenne w wybranych gminach. W: P. Śleszyński, J. Solon, Prace planistyczne a konflikty przestrzenne w gminach (s. 90‑120). Studia KPZK, 130. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Beim, M., Błażeczek, A., Dąbrowska, A., Dębiak, P., & Olczyk, A. (2019). Badania dostępności publicznego transportu zbiorowego w podregionie pilskim. Prace Komisji Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 22(4), 95‑118. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.021.11542
Bissaga, T. (1938). Geografia kolejowa Polski z uwzględnieniem stosunków gospodarczo-komunikacyjnych. Warszawa: Wydawnictwa Techniczne Ministerstwa Komunikacji.
Black, W.R. (2003). Transportation: A Geographical Analysis. London: Guilford Press.
Buza, M., & Turnock, D. (2004). A research note: planning for the Carpathians, Geojournal, 68, 135‑142. https://doi.org/10.1023/B: GEJO.0000033589.04305.fe
Cardenas Tabares, F. (1998). Producto Turistico: Aplicacao de la Estadistica y del Muestreo Para su Diseno (2nd ed.). Mexico City: Trillas.
Chodkowska-Miszczuk, J. (2006). Zmiany na rynku przewozów samochodowym transportem zbiorowym w wybranych miastach Polski, Przegląd Geograficzny, 78(2), 261‑284.
Ciechański, A. (2013). Rozwój i regres sieci kolei przemysłowych w Polsce w latach 1881‑2010. Prace Geograficzne, 243. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Ciechański, A. (2019). Wyzwania w badaniach sieci pozamiejskiego transportu autobusowego na przykładzie powiatów Beskidu Niskiego i Bieszczad. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 22(2), 74‑81. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.012.11152
Ciechański, A. (2020). Zmiany w sieci transportu publicznego na obszarach Beskidu Niskiego i Bieszczad 1990‑2019 i ich konsekwencje. Studia Regionalne i Lokalne, 81(3), 49‑77. https://doi.org/10.7366/1509499538103
Ćwik, A., & Hrehorowicz-Gaber, H. (2021), Causes and effects of spatial chaos in the Polish Carpathians - a difficult way to sustainable development. European Countryside, 13(1), 153‑174. https://doi.org/10.2478/euco-2021‑0009
Dej, M. (2010). Transport publiczny w wiejskich obszarach peryferyjnych Polski i jego dostosowanie do potrzeb lokalnych rynków pracy. Prace Geograficzne, 124, 111‑130.
Faracik, R., Kurek, W., Mika, M., & Pawlusiński, R. (2009). Turystyka w Karpatach Polskich w świetle współczesnych kierunków rozwoju. W: B. Domański, W. Kurek (red.), Gospodarka i przestrzeń (s. 77‑98). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Gleeson, B., & Randolph, B. (2002). Social disadvantage and planning in the Sydney context. Urban Policy and Research, 20(1), 101‑107. https://doi.org/10.1080/08111140220131636
Green Paper on the Impact of Transport on the Environment. A Community Strategy for 'Sustainable Mobility'. (1992). Brussels: European Commission.
Groch, J., & Kurek, W. (1995). Turystyka. W: J. Warszyńska (red.), Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność (s. 265‑300). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Guiver, J., Lumsdon, L., Weston, R., & Ferguson, M. (2007). Do buses help meet tourism objectives? The contribution and potential of scheduled buses in rural destination areas, Transport Policy, 14(4), 275‑282. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2007.02.006
Guzik, R., & Kołoś, A. (2015). Dostępność komunikacyjna. W: R. Guzik, A. Kołoś (red.), Relacje funkcjonalno-przestrzenne między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem w województwie pomorskim, Pomorskie Studia Regionalne (s. 217‑268). Gdańsk: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.
Guzik, R., Kołoś, A., Gwosdz, K., Biernacki, W., Działek, J., Kocaj, A., Panecka-Niepsuj, M., & Wiedermann, K. (2016). Dostępność, relacje i powiązania przestrzenne w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym Olsztyna, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Hall, D.R. (1999). Conceptualising tourism transport: inequality and externality issues. Journal of Transport Geography, 7, 181‑188. https://doi.org/10.1016/S0966‑6923 (99)00001‑0
Himanena, V., Lee-Gosselinb, M., Perrels, A. (2005). Sustainability and the interactions between external effects of transport. Journal of Transport Geography, 13, 23‑28. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2004.11.006
Holden, E. (2007). Achieving Sustainable Mobility: Everyday and Leisure-Time Travel in the EU. Aldershot: Ashgate.
Imhof, R., Vogel, M., Ruiz, G. (2009). Mobility and protected areas in the Alps. Ecomont, 1(1), 57‑62. https://doi.org/10.1553/eco.mont1s57
Jabs, Z.J., & Affek, A.N. (2019). Dostępność rolnicza Beskidów, Przegląd Geograficzny, 91(2), 97‑111. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.2.6
Kołodziejczyk, K. (2017). Zmiany dostępności komunikacyjnej ziemi kłodzkiej wobec jej funkcji turystycznych - wybrane zagadnienia. Transport Miejski i Regionalny, 4, 18‑25.
Kołodziejczyk, K. (2020). Cross-border public transport between Poland and Czechia and the development of the tourism functions of the region, Geographia Polonica, 93, 2, 261‑285. https://doi.org/10.7163/GPol.0173
Komusiński, S. (2010). Przekształcenia przestrzenne sieci pasażerskiego transportu kolejowego w Polsce w latach 1988‑2008. Kraków: Uniwersytet Jagielloński (maszynopis pracy doktorskiej).
Kozanecka, M. (1980). Tendencje rozwojowe komunikacji autobusowej w Polsce: studium geograficzno-ekonomiczne, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Koziarski, S. (1985). Elektryfikacja sieci kolejowej w Polsce. Czasopismo Geograficzne, 56(1), 31‑44.
Koziarski, S. (1989). Sieć kolejowa w aglomeracjach miejsko-przemysłowych makroregionu południowego. Opole: Instytut Śląski.
Koziarski, S. (1990). Rozwój sieci kolejowej na Śląsku. Opole: Instytut Śląski.
Koziarski, S. (1993). Sieć kolejowa Polski w latach 1842‑1918. Opole: Instytut Śląski.
Koziarski, S. (1993). Sieć kolejowa Polski w latach 1918‑1992. Opole: Instytut Śląski.
Kretowicz, P. (2010). Komunikacja lokalna w obszarach peryferyjnych województwa małopolskiego w dobie przemian rynku przewozów autobusowych. Prace Geograficzne, 124, 131‑146.
Le-Klähn D.-T., & Gerike, R., Hall, C.M. (2014). Visitor users vs. non-users of public transport: The case of Munich, Germany. Journal of Destination Marketing & Management, 3, 152‑161. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2013.12.005
Le-Klähn, D.-T. & Hall, C.M. (2015). Tourist use of public transport at destinations - a review. Current Issues in Tourism, 18(8), 785‑803. https://doi.org/10.1080/13683500.2014.948812
Lijewski, T. (1959). Rozwój sieci kolejowej Polski. Dokumentacja Geograficzna, 5. Warszawa: Instytut Geografii PAN.
Lijewski, T. (1962). Geografia komunikacyjna województwa białostockiego. Dokumentacja Geograficzna, 2. Warszawa: Instytut Geografii PAN.
Lijewski, T., & Koziarski, S. (1995). Rozwój sieci kolejowej w Polsce. Warszawa: Kolejowa Oficyna Wydawnicza.
Lijewski, T., Lenk, J., & Piotrowska, H. (1967). Rozwój komunikacji kolejowej i autobusowej w Polsce w okresie 1946‑1965. Dokumentacja Geograficzna, 6. Warszawa: Instytut Geografii PAN.
Lumsdon, L. (2006). Factors affecting the design of tourism bus services. Annals of Tourism Research, 33(3), 748‑766. https://doi.org/10.1016/j.annals.2006.03.019
Michniak, D., & Więckowski, M. (2021). Changes of Transport in Cross-Border Tourist Regions in the Polish-Slovak Borderland: An (Un) Sustainable Development? W: L. Zamparini (red.) Sustainable Transport and Tourism Destinations. Transport and Sustainability, 13 (s. 11‑25). Bingley: Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S2044‑994120210000013004
Michniak, D., Więckowski, M., Stępniak, M., & Rosik, P. (2015). The impact of selected planned motorways and expressways on the potential accessibility of the Polish-Slovak borderland with respect to tourism development. Moravian Geographical Reports, 1, 13‑20. https://doi.org/10.1515/mgr-2015‑0002
Prideaux, B. (2000). The role of transport in destination development. Tourism Management, 21, 53‑63. https://doi.org/10.1016/S0261‑5177 (99)00079‑5
Ptaszycka-Jackowska, D. & Baranowska-Janota, M. (2003). Tourism within the Polish and Slovak Transfrontier Region, Prace Geograficzne, 111, 44‑60.
Richardson, B. (2005). Sustainable transport: analysis frameworks. Journal of Transport Geography, 13(1), 29‑39. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2004.11.005
Rosik, P., Pomianowski, W., Goliszek, S., Stępniak, M., Kowalczyk, K., Guzik, R., Kołoś, A., & Komornicki, T. (2017). Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce (MULTIMODACC). Prace Geograficzne, 258, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Saarinen, J., (2014). Critical Sustainability: Setting the Limits to Growth and Responsibility in Tourism. Sustainability, 6(1), 1‑17. https://doi.org/10.3390/su6010001
Sorupia, E. (2005). Rethinking the role of transportation in tourism. Proceedings of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 5, 1767‑1777.
Stawicki, M. (2014). Autobusowy transport zbiorowy w dojazdach do pracy do Warszawy z gmin woj. mazowieckiego. Logistyka, 4, 3720‑3728.
Székely, V., & Novotný, J. (2019). Spatial differences in public transport accessibility of district centres in the Prešov region, Slovakia. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 22(1), 31‑43. https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.003.10923
Taylor, Z. (2007). Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce. Monografie, 7. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Taylor, Z. (2018). Współdziałanie, rola i sposoby transportu w turystyce i rekreacji. Przegląd Geograficzny, 90(4), 531‑555. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.4.1
United Nations Environment Programme (UNEP and UNWTO: Division of Technology, Industry and Economics). (2005). Making Tourism More Sustainable: A Guide for Policy Makers. Paris: UNEP.
Warszyńska, J. (1985). Funkcja turystyczna Karpat Polskich. Folia Geographica, seria Geographica Oeconomica, 18, 79‑104.
Więckowski, M. (2004). Przyrodnicze uwarunkowania kształtowania się polsko-słowackich więzi transgranicznych. Prace Geograficzne, 195. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Więckowski, M. (2020). Natural heritage as a resource for tourism development in the Polish Carpathians, Geografický časopis, 72(3), 243‑259. https://doi.org/10.31577/geogrcas.2020.72.3.12
Więckowski, M. (2021). Will the Consequences of Covid-19 Trigger a Redefining of the Role of Transport in the Development of Sustainable Tourism? Sustainability, 13(4), 1887. https://doi.org/10.3390/su13041887
Więckowski, M., Michniak, D., Bednarek-Szczepańska, M., Chrenka, B., Ira, V., Komornicki, T., Rosik, P., Stępniak, M., Szekely, V., Śleszyński, P., Świątek, D., & Wiśniewski, R. (2012). Pogranicze polsko-słowackie. Dostępność transportowa a turystyka, Warszawa-Bratysława: IGiPZ PAN-GU SAV.
Więckowski, M. & Saarinen, J. (2019). Tourism transitions, changes, and the creation of new spaces and places in Central-Eastern Europe. Geographia Polonica, 92(4), 369‑377. https://doi.org/10.7163/GPol.0154
Wolański, M., Paprocki, W., Mazur, B., Soczówka, A., Jakubowski, B., Czubak, M., & Pieróg, M. (2016). Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Zawilińska, B. (2010). Możliwości rozwoju turystyki w parkach krajobrazowych Karpat Polskich w świetle idei zrównoważonego rozwoju. Monografie: Prace Doktorskie. Kraków: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
Zawilińska, B., & Szpara, K. (2016). Participative model of tourism development planning in a region of high natural value: a case study of The Polish Carpathians. Scientific Review of Physical Culture, 5(4), 242‑253.