Metadata language
Przegląd Geograficzny T. 93 z. 2 (2021)
Creator:
Guzik, Robert
:
Autor
(geografia)
;
Kołoś, Arkadiusz (1970– )
:
Autor
accessibility ; public transport ; rural areas ; transport exclusion
Abstract:Spatial accessibility by public transport is an important component of quality of life and an important factor undermining the development of rural areas. It is also a key element of a sustainable mobility system. The capitals of the powiat (county-level tier of administration in Poland) represent the level of the country’s urban hierarchy at which most-important public services are provided. Yet previously only rather few accessibility studies had been carried out, to consider how accessible the rural localities (villages) in the countries different province-regions might be. To fill that gap, the research presented in this paper sought to assess the 2019 level of accessibility via public transport to their own county cities (powiat capitals) that characterized no fewer than 14,271 rural localities in 6 of Poland’s 16 province-regions (i.e. Łódzkie, Kujawsko-Pomorskie, Małopolskie, Pomorskie, Warmińsko-Mazurskie and Zachodniopomorskie). The work also investigated factors shaping this accessibility, with a contribution thereby made to the ongoing debate as to the suitability of the current administrative division of Poland at county (powiat) level. The main findings and principal patterns as regards spatial accessibility could be summarised as follows: a. 1181 (8% of the studied) rural localities, with 215,000 inhabitants overall (or 4% of the rural population) had effectively no access to public transport at all; given that the nearest bus stop/railway station was beyond the acceptable distance of 4 km. b. Province-regions were found to differ markedly in terms of the measured accessibility, with Małopolskie province-region faring much better overall than the others (Figs. 1‑2, 10). c. Nevertheless, internal differentiation in levels of accessibility was greater within province-regions than between them. The best-observed accessibility characterised the environs of larger cities, and especially the Metropolitan Areas of Kraków (Małopolskie), Łódź (Łódzkie) and Gdańsk (Pomorskie), as well as the main transport corridors. Only poor accessibility characterised peripheral areas of most of the counties, while the worst accessibility of all applied in places where powiat-level peripheries were simultaneously peripheries of entire province-regions. d. An important factor determining accessibility was the type and size of rural locality. The larger the village, the better the accessibility (Fig. 19). This also linked up with the way in which size anyway correlated positively with distance to county city. This is to say that villages close to county cities had populations 30‑40% larger than those located on peripheries. e. Size of a county city also correlated positively with that city’s accessibility (Fig. 18). That was especially true of cities with 20,000 or fewer inhabitants. These have less-developed public transport and, as a consequence, far lower accessibility in their environs. Taken together, these patterns sustain a conclusion that the deregulation of public transport in Poland, which took place in the 1990s and ushered in a competitive market model, has had a serious impact on accessibility, ensuring further polarisation and growth in disparities. While better-developed areas (those in which population density is higher and villages larger) continue to furnish enough demand for commercially-viable public transport to be sustained, most of the peripheral, low-population areas are now at risk of transport-related exclusion. In most cases, there is poor public transport in such areas solely because some lines connecting cities or leading to certain tourist destinations remain in place and cross peripheries.
References:
Banister, D. (2008). The sustainable mobility paradigm. Transport Policy, 15, 73‑80. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2007.10.005
Bański, J. (2011). Wieś w badaniach geograficznych - ewolucja badań i przegląd koncepcji obszaru wiejskiego. W: M. Halamska (red.), Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku (s. 29‑44). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bański, J. (2014). Współczesne typologie obszarów wiejskich w Polsce. Przegląd Geograficzny, 86(4), 441‑470. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.4.1
Bathelt, H., & Glückler, J. (2003). Toward a Relational Economic Geography. Journal of Economic Geography, 3, 117‑144. https://doi.org/10.1093/jeg/3.2.117
Berg, J., & Ihlström, J. (2019), The Importance of Public Transport for Mobility and Everyday Activities among Rural Residents. Social Sciences, 8(2), 1‑13. https://doi.org/10.3390/socsci8020058
Bezák, A. (2000). Funkčné mestské regiony na Slovensku. Geographia Slovaca, 15, Bratislava: Geografický ústav SAV.
Black, J., & Conroy, M. (1977). Accessibility measures and the social evaluation of urban structure. Environment and Planning A, 9, 1013‑1031. https://doi.org/10.1068%2Fa091013
Bruinsma, F.R., & Rietveld, P. (1998). The accessibility of European cities: theoretical framework and comparison approaches. Environment and Planning A, 30, 449‑521. https://doi.org/10.1068%2Fa300499
Cass, N., Shove, E., & Urry, J. (2005). Social exclusion, mobility and access. Sociological Review, 53, 539‑555. https://doi.org/10.1111%2Fj.1467‑954X.2005.00565.x
Ciechański, A. (2020). Zmiany w sieci transportu publicznego na obszarach Beskidu Niskiego i Bieszczad 1990‑2019 i ich konsekwencje. Studia Regionalne i Lokalne, 81(3), 49‑77. https://doi.org/10.7366/1509499538103
Farrington, J. (2007). The New narrative of accessibility: its potential contribution to discourses in (transport) geography. Journal of Transport Geography, 15, 319‑330. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2006.11.007
Farrington, J., & Farrington, C. (2005). Rural accessibility, social inclusion and social justice. Journal of Transport Geography, 13, 1‑12. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2004.10.002
Galton, F. (1881). On the construction of isochronic passage-charts. Proceedings of the Royal Geographical Society, 11, 657‑658. https://doi.org/10.2307/1800138
Geurs, K.T., & Ritsema van Eck, J. (2001). Accessibility measures: review and applications. Evaluation of accessibility impacts of land-use transport scenarios, and related social and economic impacts. Bilthoven: National Institute of Public Health and the Environment.
Geurs, K.T., & Wee van, B. (2004). Accessibility evaluation of land-use and transport strategies: review and research directions. Journal of Transport Geography, 12, 127‑140. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2003.10.005
Guzik, R. (2003). Przestrzenna dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
Guzik, R. (2012). Porównanie dostępności przestrzennej w obszarach wiejskich Karpat Polski, Słowacji i Republiki Czeskiej. W: P. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni (s. 103‑110). Warszawa: IGiPZ PAN.
Guzik, R., (2016). Transport publiczny a dostępność na obszarach wiejskich Szwajcarii. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 19(4), 49‑61. http://dx.doi.org/10.4467/2543859XPKG.16.022.6320
Guzik, R., Zborowski, A., Kołoś, A., Micek, G., Gwosdz, K., Trzepacz, P., Chaberko, T., Kretowicz, P., Ciechowski, M., Dej, M., & Grad, N. (2010). Dostępność komunikacyjna i powiązania miast oraz delimitacja obszarów funkcjonalnych. W: B. Domański, A. Noworól (red.), Małopolskie miasta - funkcje, potencjał i trendy rozwojowe (s. 88‑134). Kraków: Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju, Małopolski Urząd Marszałkowski.
Guzik, R., & Kołoś, A. (red.), (2015). Relacje funkcjonalnoprzestrzenne między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem w województwie pomorskim, Pomorskie Studia Regionalne. Gdańsk: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.
Guzik, R., Kołoś, A., Fiedeń, Ł., Kocaj, A., & Wiedermann, K. (2020). Dostępność komunikacyjna i relacje przestrzenne w województwie pomorskim. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
Heffner, K. (2013). Przestrzeń wiejska w Polsce w perspektywie 2020. W: K. Heffner (red.), Rozwój obszarów wiejskich w Polsce a polityka spójności Unii Europejskiej: Stare problemy i nowe wyzwania (ze szczególnym uwzględnieniem woj. opolskiego), Studia KPZK PAN, 154, 8‑24.
Hensher, D., & Button, K. (red.) (2003). Handbook of Transport and the Environment. Amsterdam: Elsevier. http://dx.doi.org/10.1108/9781786359513
Hine, J., & Mitchell, F. (2003). Transport disadvanatge and social exclusion: Exclusionary mechanisms in transport, Transport and Society Series. Aldershot: Ashgate. https://doi.org/10.4324/9781315235677
Jones, P.M. (1975). Accessibility, mobility and travel need: some problems of definition and measurement, Research Note 4. Oxford: Transport Studies Unit, Oxford University.
Kaczmarek, T. (2016). Gminny podział administracyjny w świetle 25 lat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. Przegląd Politologiczny, 1, 63‑80. https://doi.org/10.14746/pp.2016.21.1.5
Kachniarz, M., & Babczuk, A. (2014), Ocena podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem efektywności funkcjonowania urzędów organów jednostek samorządu terytorialnego - wnioski i rekomendacje (Ekspertyza). Warszawa: Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego.
Komornicki, T., Śleszyński, P., Rosik, P., Pomianowski, W., przy współpracy Stępniak, M., & Siłka, P. (2010). Dostępność przestrzenna jako przesłanka kształtowania polskiej polityki transportowej. Biuletyn KPZK PAN, 241, Warszawa: IGiPZ PAN.
Kraft, S., & Vančura, M. (2010). Transport concentration areas and their relations to spatial organization of the society: A case study of the Czech Republic. Geografický časopis, 62(4), 279‑291.
Kubijowicz, W. (1923). Izochrony południowej Polski. Prace Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1. Kraków: Księgarnia Geograficzna "Orbis".
Kwarciński, T. (2016). Dostępność publicznego transportu zbiorowego na obszarach wiejskich w Polsce. Aspekty metodyczne i pragmatyczne. Rozprawy i Studia, 947, Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
Lijewski, T. (1967). Dojazdy do pracy w Polsce. Studia KPZK PAN, 15. Warszawa: PWN.
Lucas, K. (2012). Transport and social exclusion: Where are we now? Transport Policy, 20, 105‑113. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2012.01.013
Nutley, S.D. (1980). Accessibility, mobility and transport-related welfare: the case of rural Wales. Geoforum, 11, 335‑352. https://doi.org/10.1016/0016‑7185 (80)90022‑6
OECD, (2015). International Experiences on Public Transport Provision in Rural Areas. Paris: International Transport Forum.
Pacione, M. (1989). Access to urban services - the case of secondary schools in Glasgow. Scottish Geographical Magazine, 105, 12‑18. https://doi.org/10.1080/00369228918736746
Powęska, H. (1990). Dostępność przestrzenna usług medycznych a zachowania medyczne ludności. Biuletyn Informacyjny CPBP 03.12. Warszawa: IGiPZ PAN.
Pred, A. (1977). City systems in advanced economies. London: Hutchinson. https://doi.org/10.4324/9781315103136
Rosik, P. (2012) Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim. Prace Geograficzne, 233. Warszawa: IGiPZ PAN.
Rosik, P., Pomianowski, W., Goliszek, S., Stępniak, M., Kowalczyk, K., Guzik, R., Kołoś, A., & Komornicki, T. (2017). Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce. Prace Geograficzne, 258. Warszawa: IGiPZ PAN.
Rosik, P., Komornicki, T., Goliszek, S., & Duma, P. (2020). Dostępność potencjałowa regionów w Europie - zasięg przestrzenny, długość podróży i efekt granicy (EU-ROAD-ACC). Prace Geograficzne, 270. Warszawa: IGiPZ PAN.
Silva, C., te Brömmelstroet, M., Bertolini, L., Milakis, D., & Papa, E. (2017). Accessibility Instruments In Planning Practice: Bridging The Implementation Gap. Transport Policy, 53, 135‑145. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2016.09.006
Spiekermann, K., Wegener, M., Kveton, V., Marada, M., Schürmann, C., Biosca, O., Ulied Segui, A., Antikainen, H., Kotavaara, O., Rusanen, J., Bielanska, D., Fiorello, D., Komornicki, T., & Rosik, P. (2015). TRACC: Transport accessibility at Regional/Local scale and patterns in Europe, final report |version 06/02/2015, volume 2 - TRACC scientific report. Luxemburg: ESPON & spiekermann & wegener, urban and regional research S&W.
Stępniak, M., Wiśniewski, M., Goliszek, S., & Marcińczak, S. (2017). Dostępność przestrzenna do usług publicznych w Polsce. Prace Geograficzne, 261. Warszawa: IGiPZ PAN.
Swianiewicz, P. (2014). Ocena podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem efektywności funkcjonowania urzędów organów jednostek samorządu terytorialnego - wnioski i rekomendacje. Raport przygotowany na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Warszawa: Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego.
Śleszyński, P. (2014). Dostępność czasowa i jej zastosowania. Przegląd Geograficzny, 86(2), 171‑215. https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.2.2
Štastná, M., & Vaishar, A. (2017). The relationship between public transport and the progressive development of rural areas. Land Use Policy, 67, 107‑114. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.05.022
Štastná, M., Vaishar, A., & Stonawská, K. (2015). Integrated Transport System of the South-Moravian Region and its impact on rural development. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 36, 53‑64. https://doi.org/10.1016/j.trd.2015.02.012
Taylor, Z. (1997). Dostępność miejsc pracy, nauki i usług w obszarach wiejskich jako przedmiot badań geografii społeczno-ekonomicznej - próba analizy krytycznej. Przegląd Geograficzny, 69(3‑4), 261‑283.
Taylor, Z. (1999). Przestrzenna dostępność miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwość ludności wiejskiej. Prace Geograficzne, 171. Warszawa: IGiPZ PAN.
Taylor, Z., & Ciechański, A. (2017). Deregulacja i przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE. Prace Geograficzne, 257. Warszawa: IGiPZ PAN.
Taylor, Z., & Ciechański, A. (2018). Systemic transformation and changes in surface transport companies in Poland: A synthesis after twenty-five years. Journal of Transport Geography, 70, 114‑122. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2018.05.016
Tschopp, M., Fröhlich, P., & Axhausen, K.W. (2005). Accessibility and Spatial Development in Switzerland during the Last 50 Years. W: D.M. Levinson, K.J. Krizek (red.), Access to Destinations (s. 361‑376). Zurich: Emerald Group Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/9780080460550‑017
Walaszek, M. (2016). Dostępność przestrzenna szkół oraz warunki i wyniki nauczania w aglomeracji poznańskiej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Warakomska, K. (1992). Zagadnienie dostępności w geografii transportu. Przegląd Geograficzny, 64(1‑2), 67‑76.
Wolański, M., Paprocki, W., Mazur, B., Soczówka, A., Jakubowski, B., Czubak, M., & Pieróg, M. (2016). Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi: diagnoza, analiza zróżnicowania, oddziaływania społeczne, rekomendacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza - Szkoła Główna Handlowa.
Yeung, H.W. (2005). Rethinking relational economic geography. Transactions of the Institute of British Geographers, 30, 37‑51. http://dx.doi.org/10.1111/j.1475‑5661.2005.00150.x
0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2021.2.3
Source:CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link
Language: Language of abstract: Rights:Creative Commons Attribution BY 4.0 license
Terms of use:Copyright-protected material. [CC BY 4.0] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 4.0 license, full text available at: ; -
Digitizing institution:Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences
Original in: Projects co-financed by: Access: