Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

Kowalski, Waldemar (1957– )

doi:0029-8514

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571) Kowalski, Waldemar (1957– )

Object structure

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

Odrodzenie i Reformacja w Polsce T. 62 (2018) ; Artykuły

Kowalski, Waldemar (1957– )

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Warszawa

2018

s. 5-45 ; 24 cm ; Zawiera tekst źródłowy w jęz. łacińskim.

Czasopismo/Artykuł

Drukarze -- Polska -- Kraków -- 16 w. [KABA] ; Murmelius, Stanisław (15..-15..) [KABA] ; Zbiory biblioteczne -- Polska -- Kraków -- 16 w. [KABA] ; Renesans -- Polska [KABA] ; Księgozbiory domowe -- Polska -- 15-16 w. [JHPBN] ; drukarstwo ; typografia - Polska 1500-1800 ; Kraków ; luteranizm ; kalwinizm

Drukarz Stanisław Murmelius, którego aktywność poświadczona jest od lat czterdziestych do siedemdziesiątych XVI w., związany był głównie z Krakowem, choć okresowo kierował typografiami w innych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Brześciu w latach 1558–1565. Na publikowany tu jego księgozbiór, zinwentaryzowany w Krakowie w 1571 r., składają się w większości dzieła autorów różnych nurtów luteranizmu (43,66%) oraz teologów z kręgu ewangelicko-reformowanego (22,53%), na ogół występujące w tym źródle w więcej niż jednym egzemplarzu. Inwentarz sporządzony został z nakazu krakowskiego wójta, a książki miały być przekazane lubelskiemu kupcowi Jakubowi Konopnicy jako rozliczenie długu.

Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 1–44, Berlin 1875–1898, https://www. deutsche-biographie.de
Architect of Reformation. An Introduction to Heinrich Bullinger, 1504–1575, ed. B. Gordon, E. Campi, Grand Rapids (MI) 2004 (Texts and Studies in Reformation and Post-Reformation Thought)
J. Austin, From Judaism to Calvinism. The Life and Writings of Immanuel Tremellius (c. 1510–1580), Abingdon–New York 2016 (St Andrews Studies in Reformation History)
K. Austin, A Wandering Jew in the Service of Reform. Immanuel Tremellius and International Calvinism, „Dimensioni e problemi della ricerca storica”, 2, 2010, s. 137–149
I. Backus, Life Writing in Reformation Europe. Lives of Reformers by Friends, Disciples and Foes, Aldershot–Burlington 2008 (St. Andrews Studies in Reformation History)
A. Bartmuß, Die Loci communes Manlii. Ein Beitrag zur Überlieferungsgeschichte und Rezeption der Exempla Melanchthons, w: Philipp Melanchthon. Lehrer Deutschlands, Reformator Europas, hrsg. I. Dingel, A. Kohnle, Leipzig 2011 (Leucorea-Studien zur Geschichte der Reformation und der Lutherischen Orthodoxie, Bd. 13), s. 163–176
H. Barycz, Z epoki Renesansu, Reformacji i Baroku. Prądy – idee – ludzie – książki, Warszawa 1971
J. Bieniarzówna, K. B. Kubisz, 400 lat Reformacji pod Wawelem, Warszawa 1958
The Book of Concord. The Confessions of the Evangelical Lutheran Church, ed. R. Kolb, T. J. Wengert, Minneapolis 2000
J.-P. Bouhot, Ratramne de Corbie. Histoire littéraire et controverses doctrinales, Paris 1976
P. Buchwald-Pelcowa, Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997
W. Budka, Biblioteka Decjuszów, „Silva Rerum”, 4, 1928, s. 110–126
J. M. de Bujanda, współpr. R. Davignon, E. Stanek, Index de L’Inquisition espagnole 1551, 1554, 1559, Sherbrooke 1984 (Index des livres interdits, vol. 5)
A. N. Burnett, The Evolution of the Lutheran Pastors’ Manual in the Sixteenth Century, „Church History”, 73, 2004, s. 536–565
M. J. Cable, “Cum essem in Constantie…”. Raffaele Fulgosio and the Council of Constance 1414–1415, Leiden–Boston 2015 (Medieval Law and Its Practice, vol. 19)
S. Calkins, Tostado Alphonso, w: The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500. A Bibliographical Dictionary, ed. C. J. Drees, Westport–London 2001, s. 465–466
The Cambridge Companion to John Calvin, ed. D. K. McKim, Cambridge–New York 2004 (Cambridge Companions to Religion)
L. Cantamessa, Astrologia. Opere a stampa (1472–1900), vol. 2, Firenze 2007 (Biblioteca di bibliografia italiana, vol. 187)
A Companion to Reformed Orthodoxy, ed. H. J. Selderhuis, Leiden–Boston 2013 (Brill’s Companions to the Christian Tradition, vol. 40)
O. Czaika, David Chytræus und die Universität Rostock in ihren Beziehungen zum schwedischen Reich, Helsinki 2002 (Luther-Agricola-Seura: Schriften der Luther-Agricola-Gesellschaft, Bd. 51)
M. Czeszewski, Jan Murmeliusz, w: Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, http:// www.leksykografia.uw.edu.pl
Dansk biografisk lexikon, vol. 1–19, ed. C. F. Bricka, Kjøbenhavn 1887–1904
A. G. Dickens, Reformation Studies, London 1982 (History Series, vol. 9)
C. Dietl, Neo-Latin Humanist and Protestant Drama in Germany, w: Neo-Latin Drama and Theatre in Early Modern Europe, ed. J. Bloemendal,
H. B. Norland, Leiden–Boston 2013 (Drama and Theatre in Early Modern Europe, vol. 3)
I. Dingel, Calvin in the Context of Lutheran Consolidation, „Reformation & Renaissance Review”, 12, 2010, s. 155–187
Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 3, cz. 2: Mazowsze z Podlasiem, oprac. K. Korotajowa i in., red. K. Korotajowa, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2001
Eitzen Paul von, w: Controversia et Confessio Digital, hrsg. I. Dingel, http:// www.controversia-et-confessio.de/id/d6834a5d-96e3-41e1-b9db- 0dc11c209586 (18 XI 2017)
Encyklopedia katolicka, t. 2, 16, 19, red. F. Grylewicz et al., t. 5, red.
L. Bieńkowski i in., Lublin 1995, 2012, 2013, 1989
E. Evenden, T. S. Freeman, Religion and the Book in Early Modern England. The Making of Foxe’s Book of Martyrs, Cambridge 2011
J. D. Fudge, Commerce and Print in the Early Reformation, Leiden–Boston 2007 (The Northern World, vol. 28)
A.-S. Goeing, The Changing Dynamics of Scholarly Information Management in Post-Reformation Zurich, Leiden–Boston 2017 (Library of the Written Word – The Handpress World, vol. 56)
G. B. Graybill, The Honeycomb Scroll. Philipp Melanchthon at the Dawn of the Reformation, Minneapolis 2015
W. de Greef, The Writings of John Calvin, Expanded Edition. An Introductory Guide, transl. L. D. Bierma, Louisville–London 2008
M. Greschat, Martin Bucer. A Reformer and his Times, transl. S. E. Buckwalter, Louisville 2004
K. C. K. Gretschel, Die Universität Leipzig in der Vergangenheit und Gegenwart, Dresden 1830
W. Gruszczyński, Dwa najstarsze drukowane słowniki polskie w wydaniu faksymilowym, w: [Francisci Mymeri] Dictionarium trium linguarum, Kraków 1997 (Biblioteka Tradycji Literackich, nr 13 A)
Hagiografia polska. Słownik bio-bibliograficzny, red. R. Gustaw, Poznań 1971
M. Hanusiewicz-Lavallee, W stronę Albionu. Studia z dziejów polsko-brytyjskich związków literackich w dobie wczesnonowożytnej, Lublin 2017
F. Higman, A Heretic’s Library. The Drilhon Inventory, 1545, w: Book Production and Letters in the Western European Renaissance. Essays in Honour of Conor Fahy, ed. A. L. Lepschy, J. Took, D. E. Rhodes, London 1986 (Publications of the Modern Humanities Research Association, vol. 12), s. 184–208
L. Ilić, M. S. Springer, E. Szegedi, Protestant Reformers. Johannes Honterus, Primus Truber, and Johannes a Lasco, w: A Companion to the Reformation in Central Europe, ed. H. Louthan, G. Murdock, Leiden–Boston 2015 (Brill’s Companions to the Christian Tradition, vol. 61), s. 144–169
L. Jaglarz, Księgarstwo krakowskie XVI wieku, Kraków 2004 (Biblioteka Krakowska, t. 147)
A. Januszek-Sieradzka, W co wierzył król Zygmunt August?, w: Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej, red. W. Kowalski, B. Wojciechowska, Kielce 2013, s. 277–290
M. Jarczykowa, Radziwiłłowie birżańscy i nieświescy wobec książek w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Zarys problematyki, w: Badania księgozbiorów Radziwiłłów, [red. Z. Jaroszewicz-Pieresławcew], Warszawa 1995, s. 15–34
G. M. Juhász, Translating Resurrection. The Debate between William Tyndale and George Joye in its Historical and Theological Context, Leiden–Boston 2014 (Studies in the History of Christian Traditions, vol. 165)
A. Kawecka-Gryczowa, Murmelius Stanisław, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, red. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1983
A. Kawecka-Gryczowa, Murmelius Stanisław, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 5: Wielkie Księstwo Litewskie, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, W. Krajewski, Wrocław 1959
J. Kiliańczyk-Zięba, In Search of Lost Fortuna. Reconstructing the Publishing History of the Polish Book of Fortune-Telling, w: Lost Books. Reconstructing the Print World of Pre-Industrial Europe, ed. F. Bruni, A. Pettegree, Leiden–Boston 2016 (Library of the Written Word, vol. 46; The Handpress World, vol. 34), s. 120–143
E. Koch, Victorin Strigel (1524– 1569); von Jena nach Heidelberg, w: Melanchthon und seinen Schülern, hrsg. H. Scheible, Wiesbaden 1997 (Wolfenbütteler Forschungen, Bd. 73), s. 391–404
R. Kolb, Melanchthon’s Doctrinal Last Will and Testament. The Responsiones ad articulos Bavaricæ inquisitionis as his Final Confession of Faith, w: I. Dingel, R. Kolb, N. Kuropka, T. J. Wengert, Philip Melanchthon. Theologian in Classroom. Confession, and Controversy, Göttingen–Bristol (CT) 2012 (Refo 500 Academic Studies, 7), s. 141–160
H. Kowalska, Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce 1556–1560, Warszawa 1999
H. Kowalska, Wpływ Jana Łaskiego na kształtowanie się reformacyjnego Kościoła w Małopolsce, w: Jan Łaski 1499–1560. W pięćsetlecie urodzin, red. W. Kriegseisen, P. Salwa, Warszawa 2001, s. 15–26
W. Kowalski, Eschatologiczne poglądy mieszkańców Krakowa doby reformacji, „Nasza Przeszłość”, 109, 2008, s. 5–35
W. Kowalski, Reformation and Cracow Society, ca. 1517–1637. Social Structures and Ethnicities, „Documenta Pragensia Monographia”, 33, 2019, nr 2 (w druku)
J. Kracik, Przeciw reformacji, w: Kościół krakowski w tysiącleciu, Kraków 2000, s. 169–303
W. Kriegseisen, Książka i biblioteki w kulturze ewangelików polskich w XVII i XVIII w., w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, t. 13: Kolekcje wyznaniowe, red. B. Bieńkowska, Warszawa 1992, s. 5–40
W. Kriegseisen, Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo-kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka, Niderlandy Północne, Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010
A. Kucharska, S. Sarzyńska, S. Zuziak, Prolegomena do badań nad „Katechizmem brzeskim” w świetle początków brzeskiej drukarni, „Tematy i Konteksty”, 6, 2016, s. 73–82
S. Kunkler, Zwischen Humanismus und Reformation. Der Humanist Joachim Camerarius (1500–1574) im Wechselspiel von pädagogischem Pathos und theologischem Ethos, Hildesheim–New York 2000 (Theologische Texte und Studien, Bd. 8)
A. N. S. Lane, John Calvin. Student of the Church Fathers, Grand Rapids (MI) 1999
S. Limbach, Advertising Medical Studies in Sixteenth-Century Basel: Function and Use of Academic Disputations, w: Broadsheets. Single-sheet Publishing in the First Age of Print, ed. A. Pettegree, Leiden–Boston 2017 (Library of the Written Word – The Handpress World, vol. 60), s. 376-398
I. Maclean, Learning and the Market Place. Essays in the History of the Early Modern Book, Leiden–Boston 2009 (Library of the Written Word – The Handpress World, vol. 9)
T. Maciuszko, Mikołaj Rej, zapomniany teolog ewangelicki z XVI w., Warszawa 2002
I. McDonnell, John Calvin, the Church and the Eucharist, Princeton 1967
Mediaeval Commentaries on the Sentences of Peter Lombard. Current Research, vol. 1, ed. G. R. Evans, vol. 2, 3, ed. P. W. Rosemann, Leiden–Boston 2011–2015
W. Mincer, Jan Kalwin w Polsce. Bibliografia, Toruń 2000
J. Misiurek, Chrystologia braci polskich. Okres przedsocyniański, Lublin 1983
Neue Deutsche Biographie, Bd. 1–24, 1953–2010, https://www.deutschebiographie.de
N. Nowakowska, King Sigismund and Martin Luther. The Reformation before Confessionalization, Oxford–New York 2018
A. Nowicka-Jeżowa, Związki umysłowe Mazowsza i Mazowszan z Krakowem w dobie Renesansu, w: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu, red. T. Ulewicz, Wrocław 1991, s. 543–575
J. Olson, The Mission to France. Nicolas Des Gallars’ Interaction with John Calvin, Gaspard de Coligny, and Edmund Grindal, Bishop of London, w: Calvinus, clarissimus theologus. Papers of the Tenth International Congress on Calvin Research, ed. H. J. Selderhuis, Göttingen–Oakville (CT) 2012, s. 344–357
O. K. Olson, Matthias Flacius and the Survival of Luther’s Reform, Wiesbaden 2002 (Wolfenbütteler Abhandlungen zur Renaissanceforschung, Bd. 20)
The Oxford Encyclopedia of the Reformation, vol. 1–4, ed. H. J. Hillerbrand, New York–Oxford 1996, http://www.oxfordreference.com
L. Palmer Wandel, Reading Catechisms, Teaching Religion, Leiden–Boston 2016 (Brill’s Studies in Intellectual History, vol. 250; Brill’s Studies on Art, Art History, and Intellectual History, vol. 11)
R. Peters, Who Compiled the Sixteenth-Century Patristic Handbook Unio Dissidentium?, „Studies in Church History”, 2, 1965, s. 237–250
L. D. Peterson, Johann Pfeffinger’s Treatises of 1550 in Defense of Adiaphora. ‘High Church’ Lutheranism and Confessionalization in Albertine Saxony, w: Confessionalization in Europe, 1555–1700. Essays in Honor and Memory of Bodo Nischan, ed. J. M. Headley, H. J. Hillerbrand, A. J. Papalas, Aldershot–Burlington 2004, s. 91–106
B. Petrišak, Pisarze miejscy lwowscy jako testatorzy i spadkobiercy od XIV do pierwszej połowy XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 61, 2013, s. 295–304
Y. Petry, Gender, Kabbalah and the Reformation. The Mystical Theology of Guillaume Postel (1510–1581), Leiden–Boston 2004 (Studies in Medieval and Reformation Thought, vol. 98)
A. Pettegree, The Book in the Renaissance, New Haven 2011
A. Pettegree, Reformation and the Culture of Persuasion, Cambridge 2007
S. Piwko, Frycza Modrzewskiego program reformy państwa i Kościoła, Warszawa 1979 (Textus et Studia Historiam Theologiæ in Polonia Excultæ Spectantia, t. 9)
S. Piwko, Jan Kalwin. Życie i dzieło, Warszawa 1995
The Post-Reformation Digital Library, http://www.prdl.org
M. Ptaszyński, Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu, Warszawa 2018
J. Ptaśnik, Drukarze różnowiercy w Krakowie wieku XVI, „Reformacja w Polsce”, 1, 1921, s. 181–188
J. Ptaśnik, Księgarze różnowiercy w Krakowie w XVI wieku, „Reformacja w Polsce”, 1, 1921, s. 43–50
J. Puchalski, Przegląd badań nad historią bibliotek i bibliotekarstwa w Polsce z lat 1945–2015, „Roczniki Biblioteczne”, 60, 2016, s. 97–139
R. K. Rittgers, The Reformation of Suffering. Pastoral Theology and Lay Piety in Late Medieval and Early Modern Germany, Oxford 2012 (Oxford Studies in Historical Theology)
E. Różycki, Alembekowie i ich księgozbiory. Z dziejów kultury umysłowej mieszczaństwa lwowskiego okresu renesansu i baroku, Katowice 2001
A. Russell, The Colloquy of Poissy, François Baudouin and English Protestant Identity, 1561–1563, „Journal of Ecclesiastical History”, 65, 2014, s. 551–579
Sarcerius Erasmus, w: Sarcerius Erasmus, w: Controversia et Confessio Digital, hrsg. I. Dingel, http://www.controversia-et-confessio.de/id/f62ca070-0b86- 41e8-901b-c9b0f5ba569c (18 XI 2017)
A. Sołtan, Handel książką i czytelnictwo mieszczańskie w Warszawie w XVI i pierwszej połowie XVII w., „Almanach Muzealny”, 2, 1999, s. 37–84
M. S. Springer, Restoring Christ’s Church. John a Lasco and the Forma ac ratio, Aldershot–Burlington 2007 (St Andrews Studies in Reformation History)
I. Strelnikowa, Drukarstwo lubelskie w XVI i XVII wieku, „Bibliotekarz Lubelski”, 3/4, 1971, s. 14–32
K. M. Summers, Morality after Calvin. Theodore Beza’s Christian Censor and Reformed Ethics, Oxford–New York 2017 (Oxford Studies in Historical Theology)
J. Tazbir, Filip Melanchton w pamięci Polaków, OiRwP, 40, 1996, s. 5–16
E. Torój, Inwentarz książek lubelskich introligatorów z pierwszej połowy XVII wieku, Lublin 2000
The Universal Short Title Catalogue, http://www.ustc.ac.uk
W. Urban, Sytuacja religijna w Krakowie, w: Et hæc facienda, et illa non omittenda. Profesor Wacław Urban w swych dziełach wybranych, red. red. A. Kądziela, W. Kowalski, J. Muszyńska, Z. Pietrzyk, Warszawa 2012 (Opera necessaria), s. 1–9
K. Viiding, Res magni tædii, gloriæ nullius. Zur Komposition, Funktion und Verwendung der handschriftlichen Sentenzenund Sprichwörtersammlungen, w: Acta Conventus Neo-Latini Upsaliensis. Proceedings of the Fourteenth International Congress of Neo-Latin Studies (Uppsala 2009), vol. 1, ed. A. Steiner-Weber et al., Leiden–Boston 2012 (Acta Conventus Neo-Latini, vol. 14), s. 137–158
A. Wagner, Wolumin z księgozbioru Mikołaja Korycińskiego z rękopiśmiennym fragmentem tekstu Filipa Melanchtona, OiRwP, 58, 2014, s. 123–137
C. Weismann, Die Katechismen des Johannes Brenz, Bd. 1: Die Entstehungs-, Textund Wirkungsgeschichte, Berlin–New York 1990
T. J. Wengert, Defending Faith. Lutheran Responses to Andreas Osiander’s Doctrine of Justification, 1551–1559, Tübingen 2012 (Spätmittelalter, Humanismus, Reformation, Bd. 65)
G. Wenz, Den Griechen ein Grieche? Die Confessio Augustana Graeca von 1559 und der Briefwechsel der Leitung der Württembergischen Kirche mit Patriarch Jeremias II. von Konstantinopel in den Jahren 1573–1581 im Kontext der Konkordienformel von 1577, „Revista Ecumenica Sibiu”, 2, 2010, s. 11–36
M. Wetzel, Rivius, Johann (Johannes), w: Sächsische Biografie, hrsg. M. Schattkowsky, http://www.isgv.de/saebi (20 XI 2017)
J. Whaley, Religious Toleration and Social Change in Hamburg 1529–1819, Cambridge 2002
M. Wiles, Archetypal Heresy. Arianism through the Centuries, Oxford 1996
I. Winiarska-Górska, Staropolskie ewangelickie katechizmy i kancjonały jako książki formacyjne, w: Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej. Dialog z Europą i wybory aksjologiczne w świetle literatury i piśmiennictwa XVI–XVII wieku, red. D. Chemperek, Warszawa 2015 (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości, t. 9), s. 133–169
A. Wnuk, Mieszczanie lubelscy przełomu XVI/XVII wieku a książka, w: Lublin a książka. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej z okazji 50-lecia Wydziału Humanistycznego UMCS i 95-lecia Biblioteki im. H. Łopacińskiego w Lublinie, red. A. Krawczyk, E. Józefowicz-Wisińska, Lublin 2004, s. 73–89
M. Wojciechowska, Z dziejów książki w Poznaniu w XVI wieku, Poznań 1927
J. Zuidema, Peter Martyr. Protestant Monk?, „Reformation & Renaissance Review”, 13, 2011, s. 373–386
J. Zuidema, Peter Martyr Vermigli (1499–1562) and the Outward Instruments of Divine Grace, Göttingen 2008 (Reformed Historical Theology, vol. 4)
Zur Alltagsgeschichte der Philosophie in Leipzig, hrsg. K.-D. Eichler, U. J. Schneider, Leipzig 2004 (Leipziger Schriften zur Philosophie, Bd. 18)
R. Żurkowa, Testamenty i inwentarze ruchomości jako źródło do badań nad dziejami czytelnictwa w Krakowie pierwszej połowie XVII wieku, „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie”, 27, 1982, s. 17–33