Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r. = Polish application of landscape ecology in spatial management post-1982

Kistowski, Mariusz (1963– )

doi:2300-8466 (on-line)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r. = Polish application of landscape ecology in spatial management post-1982 Kistowski, Mariusz (1963– )

Object structure

Kierunki polskich zastosowań ekologii krajobrazu w gospodarowaniu przestrzenią po 1982 r. = Polish application of landscape ecology in spatial management post-1982

Przegląd Geograficzny T. 91 z. 1 (2019)

Kistowski, Mariusz (1963– ) : Autor

landscape ecology ; geoecology ; comprehensive physical geography ; application studies

Landscape ecology and related sub-disciplines like geoecology and comprehensive physical geography are among the most applied of the geographical sciences. Comprehensive diagnosis, evaluation, planning and forecasting of human-environment interactions, as applied to spatial management or physical development, is the main direction in which ecological and landscape knowledge is seen to find application. In the light of that, the research presented here sought to present directions of application of landscape ecology among Polish researchers, in the years 1983-2017. The presentation was in the context of scientific research, with the most important monographs thematically convergent with these directions indicated. In the light of the expert and research achievements to date and the human-resources potential, prospects for the development of the sub-discipline were then outlined. Diagnostic and planning-related environmental studies of a mandatory nature, as well as environmental impact assessments and optional diagnostic studies were the kinds found to have been performed most frequently (accounting for 57% of the total). In turn, among the 35 detailed types of studies identified, the kinds produced most frequently involved thematic maps (mainly of a sozological nature), eco-physiographic studies and environmental impact reports (together accounting for 1/3 of all expert opinions). Expert opinions were most often commissioned by public administration (in 3/4 of all cases), be this local (in 1/3 of cases), regional or central. Expert opinions were most often produced for Commune Offices (26.7%) or the Offices of the Marshals at regional level (10%), or else for Ministries (mainly the Ministry of the Environment), or for industrial or infrastructural enterprises. The greatest numbers of expert opinions originated at the Gdańsk, Warsaw, Poznań, Opole, Łódź and Lublin centres. Landscape ecologists from individual centres specialise in selected directions of application, as is the case for Gdańsk (environmental impact assessments and GIS databases); Warsaw (diagnostic environmental studies); Lublin (studies of the optional type), and Kielce (obligatory planning--related studies). Within the six basic groups of studies – of which four are divided into two subgroups – there are several dozen examples of specific topics of expertise and a similar number of monograph titles presented. Changes in Polish legislation on science and higher education, as introduced in 2018, ay affect the organisation of institutions and research processes. Landscape ecologists will find themselves in two main areas (the social sciences as well as the pure and natural sciences) and disciplines (socio-economic geography and spatial management, as well as earth and environmental sciences), and some will also be found in technical and engineering sciences (environmental engineering, urban planning and architecture). Consequences of this might be either negative or positive, as the development might either activate interdisciplinary contacts or reduce opportunities for cooperation. At the same time, the state rules for assessing applications relating to scientific advancement or applying for funds for research projects still treat participation in the implementation of commercial projects marginally. Among the criteria for assessing the activity of scientific entities (and constituting the basis for their financing), the commercialisation of research in the form of application of scientific work confirmed by enterprises or public administration is also limited. This leaves the fate of Polish landscape ecology as hard to predict unambiguously, though, given the interdisciplinarity and desired directions of research resulting from the challenges of civilisation – the likelihood is that it will remain at the current level, or even develop further.

1. Ahern J., 2005, Theories, methods and strategies for sustainable landscape planning, [w:] B. Tress, G. Tress, G. Fry, P. Opdam (red.), From landscape research to landscape planning: Aspect of integration, education and application, Wageningen UR Frontis Series, 12, Springer, s. 119−131. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-5363-4_9
2. Aszyk M., Kistowski M., 2002, Monitoring bobra w województwie pomorskim. Ekologiczne, sozologiczne i społeczne uwarunkowania rozmieszczenia gatunku w regionie, Uniwersytet Gdański, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk-Poznań.
3. Badora K., Koziarski S., 2008, Regionalny system ochrony różnorodności krajobrazowej (na przykładzie Opolszczyzny), Studia i Monografie, 398, Uniwersytet Opolski, Opole.
4. Balon J., Maciejowski W., 2012, Geoekologia dla architektów krajobrazu, Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska, Kraków.
5. Baran-Zgłobicka B., 2017, Środowisko przyrodnicze w zarządzaniu przestrzenią i rozwojem lokalnym na obszarach wiejskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
6. Bartkowski T., 1986, Zastosowania geografii fizycznej, PWN, Warszawa.
7. Botequilha-Leitão A., Miller J.N., Ahern J., McGarigal K., 2006, Measuring landscapes. A Planner's Handbook, Island Press, Washington D.C.
8. Bródka S. (red.), 2010, Praktyczne aspekty ocen środowiska przyrodniczego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
9. Chojnicki Z., 2000, Perspektywiczne problemy badawcze geografii, [w:] B. Kortus, A. Jackowski, K. Krzemień (red.), Nauki geograficzne w poszukiwaniu prawdy o Ziemi i człowieku, Instytut Geografii Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 151−157.
10. Chmielewski T.J., 1990, Parki krajobrazowe w Polsce. Metody delimitacji i zasady zagospodarowania przestrzennego, Zeszyty CPBP 04.10, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa.
11. Chmielewski T.J., 2001, System planowania przestrzennego harmonizującego przyrodę i gospodarkę, Tom 1 i 2, Politechnika Lubelska, Lublin.
12. Chmielewski T.J., 2012, Systemy krajobrazowe. Struktura – funkcjonowanie – planowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
13. Cieszewska A., 2017, Krajobraz, [w:] A. Obidziński (red.), Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza. Metody naziemne i geomatyczne, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 213−230.
14. Cieszewska A., 2019, Green belts. Zielone pierścienie wielkich miast, SEDNO Wydawnictwo Akademickie, Warszawa.
15. Czochański J.T., Hałuzo M., Kubicz G., Wojcieszyk H., 2006, Studium ekofizjograficzne województwa pomorskiego, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk-Słupsk.
16. Czochański J.T., 2013, Monitoring rozwoju regionalnego. Aspekty metodologiczne i implementacyjne, Studia KPZK PAN, 149, Warszawa.
17. Dubel K., 1998, Uwarunkowania przyrodnicze w planowaniu przestrzennym, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok.
18. Dysarz R. (red.), 2001, Koncepcja zrównoważonego rozwoju gminy. Założenia, analizy, próba syntezy, Kujawsko-pomorski Urząd Wojewódzki, Wydział Ochrony Środowiska, Bydgoszcz.
19. Fagiewicz K., 2016, Przekształcenia struktury krajobrazowej obszarów odkrywkowej eksploatacji węgla. Przykład Konińsko-Tureckiego Zagłębia Węgla Kamiennego, Prace i Studia z Geografii, nr 57, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
20. Gacki T., Przewoźniak M., 1983, Wybrane problemy gospodarki krajobrazem na obszarach zurbanizowanych, [w:] Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich – sesja naukowa, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa, s. 97−106.
21. Haase G., 1986, Theoretical and Methodological Foundations of Landscape Ecology, Landscape Ecology – Abstracts of Lectures, Leipzig, s. 5–22.
22. Kałamucka W., 2017, Jakość życia i zabezpieczenie egzystencji z perspektywy geograficznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
23. Kassenberg A., Marek M.J., 1986, Ekologiczne aspekty przestrzennego zagospodarowania kraju, PWN, Warszawa.
24. Kistowski M., 1996, Przedmowa, [w:] M. Kistowski (red.), Badania ekologiczno-krajobrazowe na obszarach chronionych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 2, s. 5−7.
25. Kistowski M., 2003, Regionalny model zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Polski a strategie rozwoju województw, Uniwersytet Gdański, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk-Poznań.
26. Kistowski M., 2004, Wybrane aspekty zarządzania ochroną przyrody w parkach krajobrazowych, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk-Poznań.
27. Kistowski M., 2006, Wpływ programów ochrony na środowisko przyrodnicze. Ocena jakości i ekoinnowacyjności programów ochrony środowiska województw opracowanych w latach 2001−2005, Studia nad zrównoważonym rozwojem, 3, Komitet "Człowiek i Środowisko PAN, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk-Warszawa.
28. Kistowski M., 2012, Atlas sozologiczny gmin Polski 2000−2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
29. Kistowski M., 2016, Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska, [w:] J. Wendt (red.), 70 lat gdańskiego ośrodka geograficznego. Teraźniejszość i przeszłość, Wydawnictwo Libron, Kraków, s. 141−171.
30. Kistowski M., Kowalczyk J., 2011, Wpływ transformacji modelu zarządzania parkami krajobrazowymi na skuteczność realizacji ich funkcji w przestrzeni Polski, Biuletyn KPZK PAN, 247, Warszawa.
31. Kistowski M., Pchałek M., 2009, Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
32. Kistowski M., Staszek W., 1998, Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, Pomorski Urząd Wojewódzki, Wydział Środowiska i Rolnictwa, Gdańsk.
33. Kistowski M., Wiśniewski P., 2017, Niskowęglowy rozwój obszarów wiejskich w Polsce a plany gospodarki niskoemisyjnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
34. Klimko R., 1991, Antropopresja w geosystemie miasta Piły i jego otoczeniu, Seria Geografia, 51, Wydawnictwo UAM, Poznań.
35. Leser H., Rodd H., 1991, Landscape ecology – fundamentals, aims and perspectives, [w:] G. Esser, O. Overdieck (red.), Modern Ecology: basic and Applied Aspects, Elsevier, Amsterdam, s. 831−844.
36. Macias A., 2001, Antropogeniczny przepływ materii i energii na przykładzie wybranych małych miast Wielkopolski, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, 31, Wydawnictwo PTPN, Poznań.
37. Macias A., 2008, Metabolizm wybranych miast Wielkopolski w kontekście zrównoważonego rozwoju i zarządzania środowiskiem, Seria Geografia, 83, Wydawnictwo UAM, Poznań.
38. Macias A., Bródka S., 2014, Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
39. Maik W., 2008, Aktualne problemy rozwoju geografii w świetle jedności i tożsamości geografii, [w:] S. Liszewski, J. Łoboda, W. Maik (red.), Stan i perspektywy rozwoju geografii w Polsce, Komitet Nauk Geograficznych PAN, Wyższa Szkoła Gospodarki, Bydgoszcz, s. 27−38.
40. Majchrowska A., 2002, Wpływ antropopresji na przemiany środowiska przyrodniczego zachodniej części województwa łódzkiego, Acta Geographica Lodziensia, 82, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
41. Malinowska E., Lewandowski W., Harasimiuk A. (red.), 2004, Geoekologia i ochrona krajobrazu. Leksykon, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
42. Maruszczak H., 2001, Ekologia krajobrazu i geoekologia. Niezwykła kariera dwu nowych pojęć w geografii w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geograficzny, 73, 1−2, s. 133–141.
43. Mizgajski A., 1990, Entwicklung von Agrarlandschaften im Mitteleuropäischen Tiefland seit dem 19. Jahrhundert in energetischer Sicht. Beispiele aus dem Emsland und Wielkopolska, Münstersche Geographische Arbeiten, 33, Münster.
44. Mizgajski A., 2008, Zarządzanie środowiskiem i jego pozycja w badaniach geograficznych, Przegląd Geograficzny, 80, 1, s. 23–37.
45. Mizgajski A., 2008, Zarządzanie krajobrazem jako aspekt zarządzania środowiskiem, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 147−151.
46. Młynarczyk Z., Zajadacz A. (red.), 2016, Turystyka przyrodnicza i uwarunkowania jej rozwoju, Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Turystyka i Rekreacja – Studia i Prace, 18, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
47. Nowacka M., 1984, Zasady kwalifikowania terenu na potrzeby rekreacji (wybrane metody), UMCS, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Lublin.
48. Parysek J.J., 2006, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
49. Pietrzak M., 1998, Syntezy krajobrazowe – założenia, problemy, zastosowania, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
50. Pietrzak M., 2010, Podstawy i zastosowania ekologii krajobrazu. Teoria i metodologia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. J.A. Komeńskiego, Leszno.
51. Poniży L., 2008, Wpływ jakości środowiska przyrodniczego miasta na nasze zdrowie. Analiza przestrzenna na przykładzie Poznania, Wydawnictwo SORUS, Poznań.
52. Przewoźniak M., 1987, Podstawy geografii fizycznej kompleksowej, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
53. Przewoźniak M., 2002, Kształtowanie środowiska przyrodniczego miast. Przykłady z regionu gdańskiego, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
54. Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa.
55. Raszka B., 2003, Poznański przełom Warty w planowaniu systemów ekologicznych, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
56. Richling A., 1982, Metody badań kompleksowej geografii fizycznej, PWN, Warszawa.
57. Richling A., Solon J., 1994, Ekologia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
58. Solon J., 2008, Kierunki standaryzacji metod badań krajobrazu do celów praktycznych, Przegląd Geograficzny, 80, 1, s. 39−54.
59. Solon J., Roo-Zielińska E., Affek A., Kowalska A., Kruczkowska B., Wolski J., Degórski M., Grabińska B., Kołaczkowska B., Regulska E., Zawiska I., 2017, Świadczenia ekosystemowe w krajobrazie młodoglacjalnym. Ocena potencjału i wykorzystania, IGiPZ PAN, SEDNO Wydawnictwo Akademickie, Warszawa.
60. Sołowiej D., 1992, Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
61. Sołowiej D., Błoszyk A. (red.), 1999, Podstawy ekorozwoju "Zielonej wstęgi Odra – Nysa". Strona polska projektu, Wydawnictwo KONTEKST, Poznań.
62. Stala Z., 1990, Ekofizjograficzne zasady kształtowania struktury przestrzennej miast w planach zagospodarowania przestrzennego, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
63. Szponar A., 2003, Fizjografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
64. Szulczewska B., 2002, Teoria ekosystemu w koncepcjach rozwoju miast, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
65. Szulczewska B., 2018, Zielona infrastruktura – czy koniec historii?, Studia KPZK PAN, 189, Warszawa.
66. Teisseyre-Sierpińska M. (red.), 1997, Problematyka przyrodnicza w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa .
67. Troll C., 1959, Der Stand der geographische Wissenschaft ihre Bedeutung für die Aufgaben der Praxis, Forschungen und Fortschritte, 30, 9, s. 257−262.
68. Troll C., 1971, Landscape ecology (geoecology) and biogeocenology — A terminological study, Geoforum, 2, 4, s. 43−46. https://doi.org/10.1016/0016-7185(71)90029-7
69. Wolski P., 2002, Przyrodnicze podstawy kształtowania krajobrazu. Słownik pojęć, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
70. Wróbel R., 2014, Antropogeniczne przeobrażenia krajobrazu opolskiego odcinka doliny Odry, Studia i Monografie, 513, Uniwersytet Opolski, Opole.
71. Żynda S. (red.), 1999, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Widuchowa (woj. szczecińskie) – wybrane problemy, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.