Examining Raw Material of Stone Tools. Siliceous Marl from the Eastern Part of the Polish Carpathians Re-interpreted

Pelisiak, Andrzej

doi:0066-5924

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Examining Raw Material of Stone Tools. Siliceous Marl from the Eastern Part of the Polish Carpathians Re-interpreted Pelisiak, Andrzej

Object structure

Examining Raw Material of Stone Tools. Siliceous Marl from the Eastern Part of the Polish Carpathians Re-interpreted

Archaeologia Polona Vol. 56 (2018)

Pelisiak, Andrzej

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences

Siliceous marl ; chert ; Carpathians ; Neolithic ; Early Bronze Age

Neolithic and Early Bronze Age communities which settled the eastern Carpathians Forelands and Carpathian Foothills used a variety of local and non-local siliceous raw materials. Silicites identified in archaeological material differ in quality and usefulness for making tools. Obsidian, Jurassic flint from the Cracow-Częstochowa Uplands, ‘chocolate’ flint, and Świeciechów (grey white-spotted) and Volhynian flints are the best quality. They were commonly used from the Early Neolithic onwards. On the other hand, some local raw materials were also in used. Among them the so-called Dynów marl or siliceous marls were suggested as the most popular. To correct the classification of raw material of these artefacts HCl (Hydrochloric acid) was used for testing both raw material samples and the artefacts of the so-called Dynów or siliceous marls. The results of the analysis shows that so-called Dynów or siliceous marl consists of several different raw material varieties. More than 50% of the analysed tools were of yellowish or grey-yellowish hornstones (cherts). Both siliceous marls and the chert came probably from different sources and each one has a different chemical composition and physical properties

Budziszewski, J. and Skowronek, M. 2001. Results of the Preliminary Archaeologicacl Research in the Mount Cergowa Massif, the Lower Beskid Mountains. In J. Machnik (ed.), Archaeology and Natural Background of the Lower Beskid Mountains, Carpathians, Kraków, 145–164
Czopek, S. and Kadrow, S. 1988. Osada kultury pucharów lejkowatych w Białobrzegach, stan. 5, woj. Rzeszów, Sprawozdania Archeologiczne 39, 73–88
Czopek, S., Niemasik, D., Pasterkiewicz, W. and Pelisiak, A. 2014. Rzeszów, stanowisko 117 – osada wielokulturowa, Rzeszów, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie
Dagnan-Ginter, A. and Parczewski, M. 1976. Dwie kolekcje archeologiczne z Pogórza Dynowskiego, Materiały Archeologiczne 16, 5–28
Dębiec, M. 2005. Materiały z badań ratowniczych na wielokulturowym stanowisku 31 w Rzeszowie, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 26, 25–63
Dębiec, M., Dębiec, M. and Pelisiak, A. 2015. Cieszacin Wielki, stan. 41, Pawłosiów, stan. 55 i Jankowice, stan. 9. Kompleks osad z epoki neolitu i wczesnej epoki brązu, Rzeszów, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
Dębiec, M., Pelisiak, A., Becker, V., Dębiec, M., Makowicz-Poliszot, D., Saile, T., Sebők, K., Posselt, M. and Szczepanek, A. 2014 Zwięczyca 3. Eine bandkeramische Siedlung am Wisłok, Rzeszów
Dobrzyński, M., Parczewski, M., Piątkowska, K. and Rybicka, M. 2014. Zabytki kultury pucharów lejkowatych w miejscowości Jasienica Sufczyńska, stan. 5 na Pogórzu Przemyskim, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 249–258
Gancarski, J. and Valde-Nowak, P. 1999. Bronzezeitliche Spaltindustrie der Pleszów- und der Otomani-Füzesabony-Kultur aus den Siedlung Trzcinica und Jasło. Ein Überblick. In J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Rzeszów, Muzeum Podkarpackie, 181–200
Gancarski J., Pasterkiewicz, W. and Pelisiak, A. 2008. Osada kultury pucharów lejkowatych w Przybówce, gm. Wojaszówka, stanowisko 1. In J. Machnik (ed.), Archeologia i środowisko naturalne Beskidu Niskiego w Karpatach. Part II, Krimská Brázda, Prace Komisji Prehistorii Karpat 4, Kraków, 347–378
Garecka, M. 2008. Granica Oligocen/Miocen w polskich Karpatach Zewnętrznych na podstawie nanoplanktonu wapiennego, Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 432, 1–54
Górniak, K. 2011. Origin of marls from the Polish Outer Carpathians; lithological and sedimentological aspects, Mineralogia 42 (4), 163–297
Gucik, S. 1961. Poziom wapieni detrytycznych z Birczy w Karpatach przemyskich i jego znaczenie dla stratygrafii górnej kredy i paleocenu w rejonie skibowym, Geological Quarterly 5, 669–685
Jarosz, P. 2002. Kurhan kultury ceramiki sznurowej w Średniej, st.3/2, pow. Przemyśl. Wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 2001 r., Rocznik Przemyski 38 (2), 3–21
Kaczanowska, M. 1985. Rohstoffe, Technik un Typologie der neolithischen Reuersteinindustrien im Nordteil des Flussgebietes der Mitteldonau, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Kaczanowska, M. and Lech, J. 1977. The flint industry of Danubian communities north of the Carpathians, Acta Archaeologica Carpathica 17, 5–28
Kadrow, S. 1990. The Rzeszów Settlement Microregion in Neolithic, Acta Archaeologica Carpathica 29, 33–70
Kadrow, S. 1997. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej na stanowisku 3 w Rzeszowie-Staromieściu, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 18, 5–27
Kotlarczyk, J., Mitura, F. and Rajchel, J. 1977. Inoceramus Salisburgensis z warstw inoceramowych w rejonie Rybotycz. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 47 (3), 371–381
Koperski, A. and Kostek, A. 1997. Zespół zabytków kultury mierzanowickiej na st. 5 w Kańczudze, woj. przemyskie, Rocznik Przemyski 34 (3), 37–42
Kozłowski, J. K. 1970. Z badań nad wytwórczością krzemieniarską w kulturze ceramiki wstęgowej rytej. In J. K. Kozłowski (ed.), Z badań nad kulturą ceramiki wstęgowej rytej, Kraków, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, 73–94
Kukułka, A. 1998. Drugi sezon badań wykopaliskowych na osadzie wczesnoneolitycznej w Gwóźdźcu, stan. 2, gm. Zakliczyn, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 19, 175–199
Leszczyński, S. 2003. Bioturbation structures in the Holovnia siliceous marls (Turonian-Lower Santonian) in Rybotycze (Polish Carpathians), Annales Societatis Geologirum Poloniae 73, 103–122
Leszczyński, S. 2004. Bioturbation structures of the Kropivnik Fucoid Marls (Campanian–lower Maastrichtian) of the Huwniki—Rybotycze area (Polish Carpathians), Geological Quarterly 48 (1), 35–60
Leszczyński, S., Malik, K. and Kędzierski, M. 1995. Margle krzemionkowe i fukoidowe w rejonie Rybitycz: nowe dane litofacjalne i stratygraficzne (Płaszczowina Skolska, kreda, Karpaty), Annales Societatis Geologirum Poloniae 65, 43–62
Mester, Z. 2013. The lithic raw material sources and interregional human contacts in the Northern Carpathian regions: aims and methodology. In Z. Mester (ed.), The lithic raw material sources and interregional human contacts in the Northern Carpathian regions, Kraków–Budapest, 9–21
Mitura, P. 2004. Materiały kultury malickiej i grupy tarnobrzeskiej ze stanowiska 54 w Rzeszowie, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 25, 5–90
Mitura, P. 2006. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 55 w Rzeszowie, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 27, 65–88
Mitura, P. 2007. Workshop of flint processing and reparation of rectangular axes on site 34 in Niedźwiada, Ropczyce commune, podkarpackie voivodship, Sprawozdania Archeologiczne 59, 305–324
Nowak, A. 2016. Zabytki krzemienne i kamienne. In M. Glinianowicz, S. Kadrow, P. N. Kotowicz, A. Nowak, and W. Poradyło (eds), Boratyn, pow. jarosławski, stan. 17. Materiały z osad kultury mierzanowickiej i grupy tarnobrzeskiej oraz z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego, Rzeszów, 51–54
Parczewski, M. 1986. Pogórze Dynowskie w zaraniu dziejów, Brzozów, Muzeum Regionalne PTTK w Brzozowie
Pelisiak, A. 2013. Pojedyncze przedmioty kamienne a strefy aktywności osadniczej i gospodarczej w neolicie we wschodniej części Karpat Polskich, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 34, 19–33
Pelisiak, A. 2016a. Siliceous raw material from Bieszczady Mountains. Sources and use, Archaeologia Polona 54, 7–16
Pelisiak, A. 2016b. W związku z okolicznością szczególną, o karpackich surowcach krzemionkowych uwag kilka. In B. Chudzińska, M. Wojenka, and M. Wołoszyn (eds), Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu źródłoznawczym, Kraków–Rzeszów, 739–745
Pelisiak, A. 2017a. Analiza zabytków krzemiennych z grobów kultury ceramiki sznurowej i domniemanych grobów kultury mierzanowickiej w Szczytnej, pow. Jarosław. In P. Jarosz and J. Machnik (eds), Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuckiej, Rzeszów, 137–158
Pelisiak, A. 2017b. Materiały krzemieniarskie odkryte w trakcie badań powierzchniowych realizowanych w promieniu 10 km od stanowiska 7 w Skołoszowie, pow. jarosławski, woj. podkarpackie. In M. Rybicka (ed.), Wielokulturowe stanowisko w Skołoszowie, stanowisko 7, pow. jarosławski, w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego, Rzeszów, 35–58
Pelisiak, A. 2018a. Siliceous Raw Materials from the Eastern Part of the Polish Carpathians and Their Use in Stone and Bronze Ages. In D.H. Werra and M. Woźny (eds), Between History and Archaeology. Papers in honour of Jacek Lech, Oxford, Archaeopress, 69–77
Pelisiak, A. 2018b. Centrum i peryferia osadnictwa w neolicie i wczesnej epoce brązu na wschodnim Podkarpaciu i we wschodniej części polskich Karpat, Rzeszów, Uniwersyet Rzeszowski
Pelisiak, A. and Rybicka, M. 2013. Stanowisko 158 w Jarosławiu, woj. podkarpackie. Część I. Kultura malicka i kultura mierzanowicka, Rzeszów, Via Archaeologica Ressoviensia 3
Rajchel, J. and Myszkowska, J. 1998. Litologia wapieni z warstwy wapienia litotaminowego z Birczy (wt) – jednostka skolska, zewnętrzne Karpaty fliszowe, Przegląd Geograficzny 46, 1247–1253
Szeliga, M. 2009. Znaczenie obsydianu karpackiego w gospodarce surowcowej najstarszych społeczności rolniczych na ziemiach polskich. In J. Gancarski (ed.), Surowce naturalne w Karpatach oraz ich wykorzystanie w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Krosno, Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 287–324
Valde-Nowak, P. 1988. Etapy i strefy zasiedlenia Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu, Wrocław
Valde-Nowak, P. 1995a. Stone sources from the North-Carpathian province in the Stone and Early Bronze Ages, Archaeologia Polona 33, 111–118
Valde-Nowak, P. 1995b. North-Carpathians province if lithic raw materials in Stone and Bronze Age, Archaeologia Polona 33, 111–118
Valde-Nowak, P. 1999. Zabytki krzemieniarskie ze stanowiska 5 w Sieteszy, gm. Kańczuga, woj. podkarpackie, Rocznik Przemyski 35 (2), 59–66
Valde-Nowak, P. 2000. Zabytki kamienne ze stanowiska 5 w Sieteszy, pow. Przeworsk. Badania w 1999 roku, Rocznik Przemyski 36 (1), 33–36
Valde-Nowak P. 2013. The north-Carpathians province of silica rocks during Stone Age. In Z. Mester (ed.), The lithic raw material sources and interregional human contacts in the northern Carpathian regions, Kraków–Budapest, 87–99
Valde-Nowak, P. and Gancarski, J. 1999. Bronzezeitliche Spaltindustrie der Pleszów und der Otomani-Füzesabony-Kultur aus den Siedlung Trzcinica und Jasło. Ein Überblick. In J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Krosno, Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 181–200
Wdowiarz, S. 1949. Budowa Geologiczna Karpat Brzeżnych na południowy-wschód od Rzeszowa, Warszawa, Państwowa Służba Geologiczna, Państwowy Instytut Geologiczny 11
Zakościelna, A. 1996. Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej