The landscape of abandoned villages in the Western Bieszczady: The problem of definition and classification

Wolski, Jacek

doi:0016-7282

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

The landscape of abandoned villages in the Western Bieszczady: The problem of definition and classification Wolski, Jacek

Object structure

The landscape of abandoned villages in the Western Bieszczady: The problem of definition and classification

Geographia Polonica Vol. 89 No. 3 (2016)

abandoned rural areas ; definition and classification of the landscapes ; memory of the landscape ; West Bieszczady Mountains ; Boykos

The Western Bieszczady mountains are an example of a region of Poland whose population suffered extremely heavily from the effects of wartime and post-war migrations linked to political repression. In 1944-1947 and later in 1951, from more than 100 villages in the region that had existed since the 15th and 16th centuries, approximately 90% of the total number of inhabitants were forcibly relocated – chiefly ethnic Ruthenians (Boykos). The scale in time and space, and the consequences for the landscape, of the natural and socioeconomic processes taking place there over the next 70 years have proved remarkable on even a European scale. The diversity of the former human activity, followed by a combination of abiotic and biotic renaturalisation processes and secondary human pressure, has led to the creation of unique spatial units. The main aim of this article is to address problems relating to the definition and classification of the contemporary landscape of the areas permanently abandoned by human populations in the Western Bieszczady, through the lens of selected conceptual perspectives of other researchers. Deliberations also covered the memory of the subject landscape in the material and information layers (structural and functional continuum, sustainability of spatial units, time in the sense of the historical evolution of landscapes).

1. ANGELSTAM P., BORESJÖ-BRONGE L., MIKUSIŃSKI G., SPORRONG U., WÄSTFELT A., 2003. Assessing village authenticity with satellite images: a method to identify intact cultural landscapes in Europe. AMBIO: A Journal of the Human Environment, vol. 32, no. 8, pp. 594-604.
2. Bakker P.A., 1979. Vegetation Science and Nature Conservation [in:] M.J. Werger (ed.), The Study of Vegetation. The Hague: Junk Publishers, pp. 249-288.
3. Balon J., 2006. Stability of the natural environment as a subject of geoecological research [in:] A. Richling, B. Stojek, M. Strzyż, I. Szumacher, A. Świercz (eds.), Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 16, no. 1, pp. 101-114.
4. BASTIAN O., 2008. Landscape classification – between fact and fiction [in:] J. Lechnio, S. Kulczyk, E. Malinowska, I. Szumacher (eds.), Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 20, pp. 13-20.
5. Baudry J., 1991. Ecological consequences of grazing extensification and land abandonment: role of interactions between environment, society and techniques [in:] J. Baudry, B. Bunce (eds.), Land abandonment and its role in conservation. Options Méditerranéennes, série A, Séminaires Méditerranéens, vol. 15, pp. 13-19.
6. Baudry J., Bunce B. (eds.), 1991. Land abandonment and its role in conservation. Options Méditerranéennes, série A, Séminaires Méditerranéens, vol. 15.
7. Bernat S., 2006. Dokumentowanie ginących krajobrazów [in:] P. Gierszewski, M.T. Karasiewicz (eds.), Idee i praktyczny uniwersalizm geografii. Geografia fizyczna. Dokumentacja Geograficzna, vol. 32, pp. 14-19.
8. Berninger O., 1975. Historia krajobrazu [in:] Z. Obmiński (ed.), Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody. Warszawa: PWRiL, pp. 37-48.
9. BOGDANOWSKI J., 1998. Ochrona krajobrazu kulturowego w ujęciu wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (WAK) [in:] Z. Jabłoński, W. Tomaszewski (eds.), Ochrona wartości przyrodniczych i kulturowych – metodyka opracowań studialnych. Przegląd Regionalny, vol. 3, no. 1, pp. 17-31.
10. Borkowski Z., 2008. Kryteria klasyfikacji krajobrazów [in:] J. Lechnio, S. Kulczyk, E. Malinowska, I. Szumacher (eds.), Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 20, pp. 385-391.
11. CHACHAJ J., 1978. Problem wsi zanikającej. Acta Universitatis Wratislaviensis, vol. 324, Prace Instytutu Geograficznego, ser. B, no 2, pp. 119-123.
12. Chylińska D., Łach J. (eds.), 2010. Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy. Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr.
13. Conti G., Fagarazzi L., 2004. Sustainable mountain development and the key-issue of abandonment of marginal rural areas. Rivista PLANUM, vol. 11, pp. 1-20.
14. Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992. Krajobrazy wiejskie (klasyfikacja i kształtowanie). Olsztyn: Wyd. ART.
15. Degórski M., 2005. Krajobraz jako obiektywna wizualizacja zjawisk i procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego [in:] U. Myga-Piątek (ed.), Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 4, pp. 13-25.
16. Dobrowolska M., 1948. Dynamika krajobrazu kulturalnego. Przegląd Geograficzny, vol. 21, no. 3-4, pp. 151-203.
17. Dobrowolski K., 1970. Studia nad teorią kultury ludowej. Zagadnienie reliktu kulturowego w świetle materiałów źródłowych z południowej Małopolski [in:] W. Antoniewicz (ed.), Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, 8, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, pp. 165-210.
18. Dubos R., 1986. Pochwała różnorodności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
19. Faliński J.B., 1986. Sukcesja roślinności na nieużytkach porolnych jako przejaw dynamiki ekosystemu wyzwolonego spod długotrwałej presji antropogenicznej. Wiadomości Botaniczne, vol. 30, no. 1, pp. 25-50.
20. Faliński J.B., 2001. Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych, ser. Vademecum Geobotanicum, 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
21. Farina A., 2000. The Cultural Landscape as a Model for the Integration of Ecology and Economics. BioScience, vol. 50, no. 4, pp. 313-320.
http://dx.doi.org/10.1641/0006-3568(2000)050[0313:TCLAAM]2.3.CO;2 -
22. Forczek-Brataniec U., 2010. Zmiany w krajobrazie wokół zbiorników wodnych w Pieninach. Monografie Pienińskie, vol. 2, pp. 259-279.
23. Gellrich M., Zimmermann N.E., 2007. Investigating the regional-scale pattern of agricultural land abandonment in the Swiss mountains: A spatial statistical modelling approach. Landscape and Urban Planning, vol. 79, pp. 65-76.
http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2006.03.004 -
24. Górka A., 2011. Krajobraz kulturowy wsi jako nośnik mitu [in:] S. Bernat (ed.), Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, vol. 15, pp. 248-258.
25. HAINES-YOUNG R., 2005. Landscape pattern: context and process [in:] J.A. Wiens, M. Moss (eds.), Issues and Perspectives in Landscape Ecology. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 103-111.
http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511614415.012 -
26. HETTNER A., 1918. Die allgemeine Geographie und ihre Stellung im Unterricht. GZ 24, pp. 172-178.
27. Hettner A., 1919. Die Einheit der Geographie in Wissenschaft und Unterricht. Geogr. Abende im Zentralinst. Berlin: F. Erziehung und Unterricht, Heft 1.
28. Hostert P., Kuemmerle T., Prishchepov A., Sieber A., Lambin E.F., Radeloff V.C., 2011. Rapid land use change after socio-economic disturbances: the collapse of the Soviet Union versus Chernobyl. Environmental Research Letters, vol. 6, no. 4, pp. 1-8.
http://dx.doi.org/10.1088/1748-9326/6/4/045201 -
29. Hryciuk G., Ruchniewicz M., Szaynok B., Żbikowski A., 2008. Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski. Warszawa: Demart.
30. Jabłoński Z., 1998. Ochrona dziedzictwa historycznego w krajobrazie a działalność samorządów terytorialnych [in:] Z. Jabłoński, W. Tomaszewski (eds.), Ochrona wartości przyrodniczych i kulturowych – metodyka opracowań studialnych. Przegląd Regionalny, vol. 3, no. 1, pp. 33-42.
31. Khanal N.R., Watanabe T., 2006. Abandonment of agricultural land and its consequences. A case study in the Sikles Area, Gandaki Basin, Nepal Himalaya. Mountain Research and Development, vol. 26, no. 1, pp. 32-40.
http://dx.doi.org/10.1659/0276-4741(2006)026[0032:AOALAI]2.0.CO;2 -
32. Kienast F., 1993. Analysis of historic landscape patterns with GIS – a methodological outline. Landscape Ecology, vol. 8, no. 2, pp. 103-118.
http://dx.doi.org/10.1007/BF00141590 -
33. Kistowski M., 2010. Eksterminacja krajobrazu Polski jako skutek wadliwej transformacji społeczno-gospodarczej państwa [in:] D. Chylińska, J. Łach (eds.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy. Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr, pp. 9-20.
34. KLÂŠTORNA N., 2009. Akcìâ-51. Kniga Pam´âtì. Brošnìv-Osada: Talâ.
35. Kopczyński K., 2009. Edukacyjne walory krajobrazu kulturowego [in:] S. Piechota (ed.), Turystyka a ochrona środowiska przyrodniczego – stan i perspektywy badań. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 25, pp. 53-62.
36. Kostrowicki A.S., 1992. System człowiek-środowisko" w świetle teorii ocen. Prace Geograficzne, 156, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
37. Kowalczyk A., 1997. Odporność naturalna krajobrazów na różne typy przekształceń [in:] A. Richling, J. Lechnio, E. Malinowska (eds.), Zastosowania ekologii krajobrazu w ekorozwoju. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 1, pp. 45-48.
38. Kozak J., 2004. Współczesne zmiany powierzchni leśnej w górach świata. Przegląd Geograficzny, vol. 76, no. 3, pp. 307-326.
39. Kuemmerle T., Hostert P., Radeloff V.C., Van Der Linden S., Perzanowski K., Kruhlov I., 2008. Cross-border comparison of post-socialist farmland abandonment in the Carpathians. Ecosystems, vol. 11, pp. 614-628.
http://dx.doi.org/10.1007/s10021-008-9146-z -
40. KULCZYK S., 2010. Ginące krajobrazy" a turystyka – wzajemne korzyści czy konflikt? [in:] D. Chylińska, J. Łach (eds.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy. Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr, pp. 43-49.
41. Lach J., 1984. Geomorfologiczne skutki antropopresji rolniczej w wybranych częściach Karpat i ich Przedgórza. Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, 66, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP.
42. Land Abandonment, Biodiversity and the CAP, 2005. DLG, Utrecht: Government Service for Land and Water Management of the Netherlands.
43. Macdonald D., Crabtree J.R., Wiesinger G., Dax T., Stamou T., Fleury P., Gutierrez Lazpita J., Gibon A., 2000. Agricultural abandonment in mountain areas of Europe: Environmental consequences and policy response. Journal of Environmental Management, vol. 59, pp. 47-69.
http://dx.doi.org/10.1006/jema.1999.0335 -
44. Majchrowska A., 2008. Systematyzacja krajobrazów w wybranych krajach europejskich [in:] J. Lechnio, S. Kulczyk, E. Malinowska, I. Szumacher (eds.), Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 20, pp. 127-134.
45. Motyka G., 1999. Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943-1948. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
46. Myczkowski Z., 1998. Krajobraz wyrazem tożsamości w wybranych obszarach chronionych w Polsce. Monografia, ser. Architektura, 242, Kraków: Politechnika Krakowska.
47. Myga-Piątek U., 2001. Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych. Przegląd Geograficzny, vol. 73, no. 1-2, pp. 163-176.
48. Myga-Piątek U., 2005. Krajobraz kulturowy w badaniach geograficznych [in:] U. Myga-Piątek (ed.), Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 4, pp. 40-53.
49. Myga-Piątek U., 2012. Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Katowice: Uniwersytet Śląski.
50. Orłowska E., 2005. Kulturowy aspekt badań geograficznych [in:] U. Myga-Piątek (ed.), Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 4, pp. 55-64.
51. Ostaszewska K., 2002. Geografia krajobrazu. Wybrane zagadnienia metodologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
52. Paprzycka A., 2005. Kryteria typologii i oceny krajobrazu kulturowego [in:] A. Szponar, S. Horska-Schwarz (eds.), Struktura przestrzenno-funkcjonalna krajobrazu. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 17, pp. 78-83.
53. Phillips A., 1998. The Nature of Cultural Landscapes – A Nature Conservation Perspective. Landscape Research, vol. 23, no. 1, pp. 21-38.
http://dx.doi.org/10.1080/01426399808706523 -
54. PIETRZAK M., 2006. Krajobraz – między naturą a kulturą (czy istnieją krajobrazy kulturowe?) [in:] W. Wołoszyn (ed.), Krajobraz kulturowy – cechy, walory, ochrona. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 18, pp. 115-117.
55. Plit F., 2002. Elementy składowe krajobrazu kulturowego [in:] A.T. Jankowski, U. Myga-Piątek, G. Jankowski (eds.), Problemy ochrony i kształtowania krajobrazu Górnego Śląska na tle doświadczeń z innych regionów Polski. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 1, pp. 21-25.
56. PLIT F., 2011. Krajobraz kulturowy – czym jest? Warszawa: WGiSR UW.
57. Połomski K., 2010. Miejsce i przestrzeń. Krajobraz w doświadczeniu mieszkańców Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
58. Reger B., Otte A., Waldhardt R., 2007. Identifying patterns of land-cover change and their physical attributes in a marginal European landscape. Landscape and Urban Planning, vol. 81, no. 1-2, pp. 104-113.
http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2006.10.018 -
59. Richling A., 2006. Czy istnieją krajobrazy naturalne i kulturowe? [in:] W. Wołoszyn (ed.), Krajobraz kulturowy – cechy, walory, ochrona. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 18, pp. 119-122.
60. Richling A., Solon J., 2011. Ekologia krajobrazu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
61. SALWICKA B., 1978. Zmiany w zaludnieniu i użytkowaniu ziemi wsi górskich Masywu Śnieżnika w strefie granicy rolno-leśnej. Acta Universitatis Wratislaviensis, vol. 324, Prace Instytutu Geograficznego, ser. B, no. 2, pp. 71-87.
62. Schama S., 1996. Landscape and Memory. New York: A.A. Knopf.
63. Sluiter R., Jong S.M., 2007. Spatial patterns of Mediterranean land abandonment and related land cover transitions. Landscape Ecology, vol. 22, no. 4, pp. 559-576.
http://dx.doi.org/10.1007/s10980-006-9049-3 -
64. Solon J., 2008. Typy krajobrazu kulturowego Polski [in:] J. Lechnio, S. Kulczyk, E. Malinowska, I. Szumacher (eds.), Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka. Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 20, pp. 109-115.
65. Strijker D., 2005. Marginal lands in Europe – causes of decline. Basic and Applied Ecology, vol. 6, no. 2, pp. 99-106.
http://dx.doi.org/10.1016/j.baae.2005.01.001 -
66. Tomaszewski J., 1968. Zmiany ludnościowe w osiedlach sudeckich ze szczególnym uwzględnieniem powiatów Jelenia Góra i Bystrzyca Kłodzka. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, vol. 6, pp. 163-192.
67. Trojan P., 1980. Homeostaza ekosystemów. Ossolineum.
68. UNHR, 2011. Protecting the human rights of internally displaced persons in natural disasters. Challenges in the Pacific. Suva: United Nations Human Rights.
69. Vidal De La Blache P., 1922. Principes de géographie humaine. Paris: Armand Colin.
70. Vincenz S., 1980. Z perspektywy podróży. Kraków: Wyd. Znak.
71. Vos W., Meekes H., 1999. Trends in European cultural landscape development: perspectives for a sustainable future. Landscape and Urban Planning, vol. 46, no. 1-3, pp. 3-14.
http://dx.doi.org/10.1016/S0169-2046(99)00043-2 -
72. Witmer F.D.W., O'Loughlin J., 2011. Satellite data methods and application in the evaluation of war outcomes: Abandoned agricultural land in Bosnia-Herzegovina after the 1992-1995 conflict. Annals of the Association of American Geographers, vol. 99, no. 5, pp. 1033-1044.
http://dx.doi.org/10.1080/00045600903260697 -
73. Wojciechowski K.H., 1986. Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu. Rozprawy Habilitacyjne, 28, Lublin: UMCS.
74. Wojciechowski K.H., 2001. Cechy krajobrazu kształtowane stylem życia [in:] U. Myga-Piątek (ed.), Krajobraz kulturowy. Idee, problemy, wyzwania. Sosnowiec: WNoZ UŚ, Oddział Katowicki PTG, pp. 154-159.
75. Wojciechowski K.H., 2010. Wartości i walory krajobrazów przemijających i efemerycznych [in:] D. Chylińska, J. Łach (eds.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy. Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr, pp. 37-42.
76. Wojtanowicz J., 2002. Geneza i wiek krajobrazów kulturowych Europy [in:] A.T. Jankowski, U. Myga-Piątek, G. Jankowski (eds.), Problemy ochrony i kształtowania krajobrazu Górnego Śląska na tle doświadczeń z innych regionów Polski. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 1, pp. 13-20.
77. Wolski J., 2006. Współczesny obraz dawnych granic własnościowych i gospodarczych w Bieszczadach [in:] J. Plit (ed.), Granice w krajobrazach kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, vol. 5, pp. 117-126.
78. Wolski J., 2007. Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat. Prace Geograficzne, 214, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
79. Wolski J., 2008. Trwałość śladów dawnej gospodarki rolnej na nieużytkowanych współcześnie stokach w Bieszczadach Wysokich. Roczniki Gleboznawcze, vol. 59, no. 3-4, pp. 290-297.
80. Wolski J., 2009. Następstwa zaniku antropopresji na obszarach górskich – dyskusja zależności proces a region" w ujęciu różnoskalowym. Przegląd Geograficzny, vol. 81, no. 1, pp. 47-73.
http://dx.doi.org/10.7163/PrzG.2009.4.2 -
81. Wolski J., 2009. Trwałość krajobrazu wiejskiego na przykładzie przekształceń zbiorowisk roślinnych bieszczadzkiej krainy dolin" w ciągu ostatnich 150 lat. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, vol. 65, no. 6, pp. 441-448.
82. Zagożdżon A., 1980. Regiony peryferyjne a zagadnienia peryferyjnych układów osadniczych. Wybrane zagadnienia teoretyczne i badawcze. Przegląd Geograficzny, vol. 52, no. 4, pp. 815-825.