Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji = Development of rural areas in the Opolskie Voivodship under depopulation conditions

Wilczyński, Ryszard

doi:1642-4689

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji = Development of rural areas in the Opolskie Voivodship under depopulation conditions Wilczyński, Ryszard

Object structure

Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji = Development of rural areas in the Opolskie Voivodship under depopulation conditions

Studia Obszarów Wiejskich = Rural Studies, t. 41 ; Rural Studies

Polityka rolna -- Polska -- 1990- -- czasopisma [KABA] ; Wsie -- czasopisma [KABA] ; Wsie -- Polska -- 1990- -- czasopisma [KABA] ; spirala negatywnego rozwoju ; depopulacja ; obszary wiejskie ; województwo opolskie

W 1975 r. obszary wiejskie województwa opolskiego zamieszkiwało ok. 559 tys. osób, tj. o 13,9% więcej niż w 2014 r. Ubytek mieszkańców jest nierównomierny. Aż 19 gmin straciło ponad 20% ludności, a w 6 z nich ubytek przekroczył 30%. W tym okresie zaledwie kilkuprocentowy wzrost liczby mieszkańców miał miejsce w 5 gminach. Według prognoz w 2050 r. na wsi będzie mieszkać ok. 385 tys. osób – aż o 19,6% osób mniej niż obecnie. Zmiany będą kontynuacją już ugruntowanych procesów depopulacji trwających od co najmniej czterech dekad. Wyróżnia to województwo opolskie w kraju i predysponuje do bycia poligonem badawczym przekształceń demograficznych oraz pozyskiwania wniosków na rzecz przeciwdziałania nieuchronnym skutkom wyludnienia. Strategia regionu Program Specjalnej Strefy Demograficznej „Opolskie dla Rodziny” nie uwzględnia problemu zanikania jednostek osadniczych, choć skala spadku liczby ludności na obszarach wiejskich proces ten implikuje. Proces zanikania wsi, zobrazowany w studium przypadku wsi Wilków, odpowiada modelowi negatywnej spirali rozwoju sformułowanemu w Austrii i popularyzowanemu przez G. Weber. Proces ten, po zadziałaniu czynnika wyzwalającego, np. braku pracy, jest sekwencją wielokrotnych negatywnych sprzężeń zwrotnych. Autor wydziela fazy tej sekwencji, wskazując czynniki (transfery finansowe z emigracji zarobkowej i interwencja środków unijnych), które w województwie opolskim spowolniły proces. W latach 2002–2014 spadek liczby mieszkańców objął 3/4 sołectw. Aż w 244 sołectwach był on większy niż 1% rocznie. W 1/3 sołectw w okresie 2008–2013 nie wybudowano żadnego mieszkania. Liczby te oddają skalę zagrożenia zaniku wsi w regionie. W artykule omówiono również perspektywy dalszych przekształceń wsi w województwie opolskim w zależności od ich typu oraz sformułowano zarysy strategii przeciwdziałania.

1. Jończy R., 2006, Wpływ migracji zagranicznych na dysharmonię rozwoju województwa opolskiego (ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy), PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole.
2. Jończy R., 2008, Zewnętrzne migracje ludności wiejskiej Opolszczyzny po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Konsekwencje w kontekście sytuacji społeczno-demograficznej i regionalnego rynku pracy, PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole.
3. Jończy R., 2010, Migracje zagraniczne z obszarów wiejskich województwa opolskiego po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Wybrane aspekty ekonomiczne i demograficzne, PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole-Wrocław.
4. Jończy R., Rokita-Poskart D., Tanas M., (red.), 2013, Exodus absolwentów szkół średnich województwa opolskiego do dużych ośrodków regionalnych kraju oraz za granicę, PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole.
5. Rauziński R., Szczygielski K., 2008, Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś, PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole.
6. Szczygielski K., 2010, Przestrzenne zróżnicowanie ludności województwa opolskiego w kontekście etnicznym jako potencjalne uwarunkowanie rozwoju regionalnego, PIN – Instytut Śląski w Opolu, Opole.
7. Weber G., 2006, Schrumpfung als Aufgabe der Raumplanung – eine Annäherung aus österreichischer Sicht, Maszynopis.
8. Weber G., 2008, Schrumpfung – die Herausforderung für eine wachstumsfixierte Raumplanung, [w:] Goldkronacher Gespräche zur Regional- und Kommunalentwicklung, Sonderheft der Schriftenreihe Materialien zur Regionalentwicklung und Raumordnung, Technische Universität Kaiserslautern, Lehrstuhl Regionalentwicklung und Raumordnung, 25, 22–23.11.2007, s. 43–48.
9. Weber G., 2009, Versuch einer praxisnahen Ordnung empfohlener Bodenschutzinstrumente, [w:] E. Hepperle, H. Lenk (red.), Strategies: Patterns, RisksandResponsibilities; Strategien der Raumentwicklung: Strukturen, Risiken und Verantwortung, vdf Hochschulverlag ETH Zürich, Zürich, s. 143–156.
10. Weber G., 2011, Gesundschrumpfen statt Gesundbeten. Schriftenreihe "Club Niederösterreich", Interessensgemeinschaft ländlicher Raum, 6, s. 28–33.
11. Weber G., 2011, Schrumpfung – der bline Fleck einer wachstumsfixierten Raumplanung. [Schrumpfung als Herausforderung für ländliche Räume, München, MAR 14–15, 2011] [w:] Lehrstuhl für Bodenordnung und Landentwicklung, TU München, Schrumpfung als Herausforderung für ländliche Räume, Lösungswege, Strategien und Instrumente, s. 37–42.
12. Weber G., 2012, Aktuelle Herausforderungen ländlicher Räume und ihre Raumbilder prägende Wirkung, [w:] W. Dornik, R. Grasmug (red.), Möglichkeiten / Abhängigkeiten. Strukturwandel in der Südoststeiermark, Schriften aus dem "Museum im Tabor" Feldbach 10, Leykam, FeldbachGraz, s. 173–184.
13. Wilczyński R., 2012, Jak efektywnie prowadzić rewitalizację i unikać dotychczasowych błędów, Problemy planistyczne – jesień 2012, Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów, Wrocław, s. 5–14.
14. Wilczyński R. 2014, Przestrzeń wiejska, [w:] Przestrzeń życia Polaków, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Warszawa, s. 37–64.
15. Wilczyński R., 2015, Jak bronić wsi przed depopulacja i zanikiem, Problemy Planistyczne – wiosna 2015, Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów, Wrocław, s. 7–29.