Gentryfikacja w polskim kontekście: krytyczny przegląd koncepcji wyjaśniających* = Gentrification in Polish context: a critical overview of explanatory concepts

Górczyńska, Magdalena (1981– )

doi:0033-2143

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Gentryfikacja w polskim kontekście: krytyczny przegląd koncepcji wyjaśniających* = Gentrification in Polish context: a critical overview of explanatory concepts Górczyńska, Magdalena (1981– )

Object structure

Gentryfikacja w polskim kontekście: krytyczny przegląd koncepcji wyjaśniających* = Gentrification in Polish context: a critical overview of explanatory concepts

Przegląd Geograficzny T. 87 z. 4 (2015)

Górczyńska, Magdalena (1981– )

gentrification ; revitalization ; reprivatization ; privatization ; commercialisation of space ; social change ; postsocialistic city ; Poland

Celem artykułu jest wyłonienie czynników gentryfikacji w polskich miastach oraz określenie ich znaczenia na podstawie przeglądu dotychczas przeprowadzonych badań. Przegląd koncepcji wyjaśniających ten proces w krajach anglosaskich oraz postsocjalistycznych umożliwił wybór charakterystycznych czynników gentryfikacji, których znaczenie w warunkach polskich określono w toku przeglądu literatury naukowej. Wśród analizowanych czynników znalazły się: (1) inwestycje wtórne (rewitalizacja, odnowa przestrzeni zabudowanej), (2) inwestycje pierwotne (nowa zabudowa mieszkaniowa), (3) czynnik przemian własnościowych (prywatyzacja i reprywatyzacja), (4) czynnik społeczno-demograficzny oraz (5) komercjalizacja przestrzeni. W ostatniej części artykułu skomentowano znaczenie poszczególnych czynników oraz zaproponowano pogłębienie badań na temat wyjątkowych elementów tego procesu w Polsce poprzez: (1) redefinicję grupy polskich gentryfierów w świetle polskiej stratyfikacji społecznej, (2) pogłębioną analizę roli przemian własnościowych (również w okresie socjalistycznym) oraz (3) bardziej precyzyjne określenie i zweryfikowanie innych cech, stanowiących stymulanty lub destymulanty procesu gentryfikacji w Polsce.

1. Bardzińska-Bonenberg T., 2012, O gentryfikacji zabytkowych rejonów w Poznaniu, Czasopismo Techniczne, 109, 1, s. 43-52.
2. Bartoszewicz D., 2008, Proces rewitalizacji warszawskiej Pragi. Realizacje w latach 1996-2008, Człowiek i Środowisko, 32, 1-2, s. 63-79.
3. Beauregard R.A., 1986, The chaos and complexity of gentrification, [w:] N. Smith, P. Williams (red.), Gentrification of the City, Allen and Unwin, London, s. 35-55.
4. Bernt M., Holm A., 2005, Exploring the substance and style of gentrification Berlin's 'Prenzlberg', [w:] R. Atkinson, G. Bridge (red.), Gentrification in a Global Context. The New Urban Colonialism, Routledge, London-New York, s. 107-122.
5. Berry B.J.L., 1985, Islands of renewal in seas of decay, [w:] P. Peterson (red.), The New Urban Reality, The Brookings Institution, Washington DC, s. 69-96.
6. Bouloc C., 2013, Les Élites dans les villes polonaises, Étude de Géographie sociale, maszynopis rozprawy doktorskiej, Université Panthéon-Sorbonne, IGiPZ PAN, Paris-Warszawa.
7. Bourdieu P., 1986, The forms of capital, [w:] J. Richardson (red.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, Greenwood, New York, s. 241-258.
8. Bourne L.S., 1993, The demise of gentrification? A commentary and prospective view, Urban Geography, 14, 1, s. 95-107.
9. Chelcea L., 2006, Marginal groups in central places: Gentrification, property rights and postsocialist primitive accumulation (Bucharest, Romania), [w:] G. Enyedi, Z. Kovács (red.), Social Changes and Social Sustainability in Historical Urban Centres: The Case of Central Europe, Centre for Regional Studies of the Hungarian Academy of Sciences, Pécs, s. 127-146.
10. Cook A., 2010, The expatriate real estate complex: Creative destruction and the production of luxury in post-socialist Prague, International Journal of Urban and Regional Research, 34, 3, s. 611-628.
11. Davidson M., Lees L., 2005, New-build 'gentrification' and London's riverside renaissance, Environment and Planning A, 37, 7, s. 1165-1190.
12. Derek M., 2012, Przemiany przestrzenno-funkcjonalne na warszawskim Powiślu w kontekście koncepcji gentryfikacji, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 101-112.
13. Dolata D., 2012, Na Śródce rewolucji nie było, czyli słabe więzi w procesie rewitalizacji, Człowiek i Społeczeństwo, 33, s. 117-131.
14. Domański H., 2007, Struktura społeczna. Wydanie nowe, Scholar, Warszawa.
15. Działek J., Murzyn-Kupisz M., 2014, Young artists and the development of artistic quarters in Polish cities, Belgeo, 3, http://belgeo.revues.org/13012 (19.12.2014)
16. Eyal G., Szelényi I., Townsley E., 1998, Making Capitalism Without Capitalists, The New Ruling Elites in Eastern Europe, Verso, London, New York.
17. Florida R., 2002, The Rise of the Creative Class: And how It's Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life, Basic Books, New York.
18. Gawlas C., 2011, Du réinvestissement spontané à la revitalisation orchestrée à Praga Północ, Varsovie, Université Panthéon-Sorbonne, Paris 1, maszynopis.
19. Gądecki J., 2012, I [love] Nowa Huta: gentryfikacja starej części Nowej Huty?, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
20. Gądecki J., 2013, Odkrywając miasto idealne? Marginalna gentryfikacja starej części dzielnicy Nowa Huta, Studia Regionalne i Lokalne, 4, 54, s. 64-81.
21. Glass R., 1964, Introduction: aspects of change, [w:] London: Aspects of Change, Centre for Urban Studies Report, 3, MacGibbon & Kee, London, s. xiii-xlii.
22. Gosik B., 2012, Gentryfierzy miejscy jako kreatorzy nowego produktu turystycznego, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 221-232.
23. Gosik B., 2013, Produkty gentryfikacji wiejskiej jako alternatywa dla turystyki biznesowej, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 185-195.
24. Górczyńska M., 2012, Procesy zmian społecznych w przestrzeni Warszawy. Gentryfikacja, embourgeoisement czy redevelopment?, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfi kacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 245-255.
25. Górczyńska M., 2012, Specificity of gated neighbourhoods in the Bielany district (Warsaw), Articulo - Journal of Urban Research [Online], 8; http://articulo.revues.org/2022 (29.06.2012)
26. Górczyńska M., 2013, Changes in the social composition in pre-war housing in Warsaw, referat na konferencji AAG Annual Meeting, Association of American Geographers, 9-13.04.2013, Los Angeles.
27. Górczyńska M., 2014, Enjeux entre acteurs publics et privés dans le secteur de l'habitat à Varsovie: le cas des immeubles revendiqués, [w:] F. Belmessous, L. Bonneval, L. Coudroy de Lille, L. Ortar (red.), Logement et politique(s). Un couple encore d'actualité?, l'Harmattan, Paris, s. 29-44.
28. Górczyńska M., 2014, Towards social upgrading: conceptualization of social change in the post-socialist city (the case of Warsaw, Poland), referat na IGU Regional Conference, 18-22.08.2014, Kraków.
29. Górczyńska M., 2014, Zmiany zróżnicowań społecznych i przestrzennych w wybranych dzielnicach Warszawy i aglomeracji paryskiej: dynamika i aktorzy, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 246, Warszawa.
30. Grzeszczak J., 2010, Gentryfikacja osadnictwa: charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień, Monografie, 11, IGiPZ PAN, Warszawa.
31. Haase A., Grossmann K., Steinführer A., 2012, Transitory urbanites: New actors of residential change in Polish and Czech inner cities, Cities, 29, s. 318-326.
32. Hamnett Ch., 1991, The blind men and the elephant: the explanation of gentrification, Transactions of the Institute of British Geographers NS, 16, s. 173-189.
33. Hamnett C., Randolph B., 1986, Tenurial transformations and the flat break-up market in London: The British Condo experience, [w:] N. Smith, P. Williams (red.), Gentrification of the City, Allen and Unwin, Boston, MA, s. 121-152.
34. Hegedüs J., Tosics I., 1991, Gentrification in Eastern Europe: The case of Budapest, [w:] J. van Weesep, S. Musterd (red.), Urban Housing for the Better-Off: Gentrification in Europe, Stedelijke Netwerken, Utrecht, s. 124-136.
35. Holcomb B., Beauregard R., 1981, Revitalizing Cities, Association of American Geographers, Washington.
36. Jadach-Sepioło A., 2009, Gentryfikacja w kontekście rewitalizacji, [w:] A. Zborowski (red.), Demograficzne i społeczne uwarunkowania rewitalizacji miast w Polsce, IRM, Kraków, s. 125-135.
37. Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 2013, Procesy studentyfikacji w Łodzi, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 95-107.
38. Jałowiecki B., Krajewska M., Olejniczak K., 2004, Klasa metropolitalna w przestrzeni Warszawy, [w:] J. Grzelak, T. Zarycki (red.), Społeczna mapa Warszawy. Interdyscyplinarne studium metropolii warszawskiej, Scholar, Warszawa, s. 132-146
39. Juskowiak P., 2012, Gentryfikacja jako gentryfikacja. Artystyczny sposób produkcji i restrukturyzacji miast; http://www.praktykateoretyczna.pl/piotr-juskowiak-gentryfi kacja-jako-gentryfikcja-artystyczny-sposob-produkcji-i-restrukturyzacja-miast/ (10.04.2015)
40. Kajdanek K., Krysiński D., 2013, Zróżnicowanie potencjału gentryfikacyjnego polskich miast na przykładzie Kalisza i Wrocławia, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 119-128.
41. Kantor-Pietraga I., Krzysztofi k R., 2012, Zdegradowana przestrzeń śródmiejska Bytomia i próby jej rewitalizacji, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 125-134.
42. Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
43. Kotus J., Rzeszewski M., 2013, Between disorder and livability. Case of one street in postsocialist city, Cities, 32, s. 123-134.
44. Kovács Z., 1994, A city at the crossroads: social and economic transformation in Budapest, Urban Studies, 31, 7, s. 1081-1096.
45. Kovács Z., 2012, Residential segregation in Budapest before and after transition, [w:] T. Maloutas, K. Fujita (red.), Residential Segregation in Comparative Perspective, Ashgate, Farnham, Burlington, s. 197-215.
46. Kovács Z., Wiessner R., Zischner R., 2013, Urban renewal in the inner city of Budapest: Gentrification from a post-socialist perspective, Urban Studies, 50, 1, s. 22-38.
47. Kowalski M., Śleszyński P., 2006, Problems of socio-spatial development in central districts of Warsaw, [w:] G. Enyedi, Z. Kovács (red.), Social Changes and Social Sustainability in Historical Urban Centres. The Case of Central Europe, Centre for Regional Studies of Hungarian Academy of Sciences, Pécs, s. 107-126.
48. Krase J., 2012, Seeing Cities Change, Local Culture and Class, Urban Anthropology Series, Ashgate, England, USA.
49. Kuryłowicz E., 2014, Gentryfikacja, audycja radiowa w programie "OFF Czarek", radio TokFM, 14.10.2014, http://audycje.tokfm.pl/odcinek/19401.
50. Lees L., 2000, A reappraisal of gentrification: Towards a 'geography of gentrification', Progress in Human Geography, 24, 3, s. 389-408.
51. Ley D., 1980, Liberal ideology and the postindustrial city, Annals of the Association of American Geographers, 70, 2, s. 238-258.
52. Ley D., 1994, Gentrification and the politics of the new middle class, Environment and Planning D, 12, s. 53-74.
53. Lisowski A., 1999, Koncepcja gentryfikacji jako przejaw tendencji integracji w geografii miast, [w:] I. Jażdżewska (red.), Zróżnicowanie przestrzenne struktur społecznych w dużych miastach. XII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 23-32.
54. Liszewski S., Marcińczak S., 2012, Geografia gentryfikacji Łodzi: studium dużego miasta przemysłowego w okresie posocjalistycznym, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 71-87.
55. Marcińczak S., 2009, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej Łodzi w latach 1988-2005, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
56. Marcińczak S., Sagan I., 2011, The socio-spatial restructuring of Łódź, Poland, Urban Studies, 48, 9, s. 1789-1809.
57. Marcuse P., 1989, 'Dual city': Muddy metaphor for a quartered city, International Journal of Urban and Regional Research, 13, s. 697-708.
58. Miciukiewicz K., 2008, Półwiejska Street in transition: Gentrification or revitalisation?, [w:] M. Nowak, M. Nowosielski (red.), Declining Cities/Developing Cities: Polish and German Perspectives, Instytut Zachodni, Poznań, s. 113-128.
59. Murzyn M.A., 2006, Kazimierz, Środkowoeuropejskie doświadczenie rewitalizacji, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków
60. Murzyn-Kupisz M., Szmytkowska M., 2012, Procesy studentyfikacji w przestrzeni polskich miast: Na przykładzie Krakowa i Trójmiasta, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 199-219.
61. Musterd S., van Weesep J., 1991, European gentrification or gentrification in Europe? [w:] J. van Weesep, S. Musterd (red.), Urban Housing for the Better-Off: Gentrification in Europe, Stedelijke Netwerken, Utrecht, s. 11-16.
62. Muzioł-Węcławowicz A., 1992, The housing market in Warsaw according to the mediators of the estate agencies, [w:] B. Turner, J. Hegedüs, I. Tosics (red.), The Reform of Housing in Eastern Europe and the Soviet Union, Routledge, London, New York, s. 165-173.
63. Olberek-Żyła M., 2013, Gentryfikacja jako efekt rewitalizacji – przykład bielskiej starówki, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 151-161.
64. Olbińska K., 2013, Gentryfi kacja jako cel, skutek czy zagrożenie w procesie rewitalizacjimiast, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfi kacji, cz. II. XXVI KonwersatoriumWiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 33-46.
65. Pirveli M., 2001, Stratyfikacja społeczna i jej skutki przestrzenne, [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany, cz. II. XIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s. 47-53.
66. Płachta O., 2013, Rewitalizacja Przedmieścia Odrzańskiego we Wrocławiu – szansa czy zagrożenie dla mieszkańców? [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 129-139.
67. Płachta O., Szmytkie R., 2012, Nowa zabudowa mieszkaniowa jako inna" jakość w przestrzeni wybranych osiedli Wrocławia, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 135-152.
68. Pobłocki K., 2014, Gentryfikacja, własność i polski kapitalizm polityczny, Politeja 1, 27, s. 157-177.
69. Raport o stanie edukacji 2013. Liczą się nauczyciele, 2014, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
70 . Rérat P., Söderström O., Piguet E., 2010, New forms of gentrification: Issues and debates, Guest Editorial, Population, Space and Place, 16, 5, s. 335-343.
71. Rębowska A., 1985, Zróżnicowania społeczne – praktyczne skutki polityki mieszkaniowej na podstawie badań krakowskich osiedli z lat 1965 i 1980., Sprawy Mieszkaniowe, 4, s. 50-60.
72. Rose D., 1984, Rethinking gentrification: beyond the uneven development of Marxist urban theory, Environment and Planning D, 2, s. 47-74.
73. Rose D., 2010, Local state policy and 'new-build gentrification' in Montréal: The role of the 'population factor' in a fragmented governance context, Population, Space and Place, 16, 5, s. 413-428.
74. Rutkowska-Gurak A., 2012, Zmiany społeczno-przestrzenne w polskich miastach: rola parków technologicznych, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 269-286.
75. Rydz E., Szymańska W., 2012, Związek procesów gentryfikacji z wykluczeniem społecznym w średnich miastach na Pomorzu na przykładzie Słupska, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 43-56.
76. Scott A.J., 2008, Social Economy of the Metropolis, Cognitive-Cultural Capitalism and the Global Resurgence of Cities, Oxford University Press, Oxford, New York.
http://dx.doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199549306.001.0001 -
77. Smith N., 1979, Toward a theory of gentrification: A back to the city movement by capital, not people, Journal of the American Planning Association, 45, 4, s. 538-548.
78. Smith M., 1987, Gentrification and the rent gap, Annals of the Association of American Geographers, 77, s. 462-478.
79. Smith N., 1996, The New Urban Frontier: Gentrification and the Revanchist City, Routledge, New York.
80. Soja E., 1989, Postmodern Geographies, The Reassertion of Space in Critical Social Theory, Verso, London, New York.
81. Soja E., 1995, Postmodern urbanization: the six restructurings of Los Angeles, [w:] S. Watson, K. Gibson (red.), Postmodern Cities and Spaces, Blackwell, Oxford, Cambridge, s. 125-137.
82. Standl H., Krupickaite D., 2004, Gentrification in Vilnius (Lithuania). The example of Užupis, Europa Regional, 12, 1, s. 42-51.
83. Stopa M., Brykczyński J., 2010, Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy, t. 1, Dom Spotkań z Historią, Warszawa.
84. Sýkora L., 1993, City in transition: The role of rent gaps in Prague's revitalization, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 84, 4, s. 281-293.
85. Sýkora L., 1998, Commercial property development in Budapest, Prague and Warsaw, [w:] G. Enyedi (red.), Social Change and Urban Restructuring in Central Europe, Akadémiai Kiadó, Budapest, s. 109-136.
86. Sýkora L., 2005, Gentrification in post-communist cities, [w:] R. Atkinson, G. Bridge (red.), Gentrification in a Global Context: The New Urban Colonialism, Routledge, London, s. 90-105.
87. Szafrańska E., 2012, Gentryfikacja wielkich osiedli mieszkaniowych – nowe zjawisko czy nadużycie terminologiczne?, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 153-167.
88. Śleszyński P., 2004, Kształtowanie się zachodniej części centrum Warszawy, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 196, Warszawa.
89. Tobiasz-Lis P., 2012, Rewitalizacja czy gentryfikacja? Fragment dawnej Nowej Dzielnicy w Łodzi, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście, cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 89-100.
90. Tobiasz-Lis P., 2014, Wpływ procesu gentryfikacji na dysproporcje w centrum Łodzi, [w:] A. Suliborski, M. Wójcik (red.), Dysproporcje społeczne i gospodarcze w przestrzeni Łodzi. Czynniki, mechanizmy, skutki, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 171-185.
91. Wesołowski W., 1994, Procesy klasotwórcze w teoretycznej perspektywie, Studia Socjologiczne, 132, 1, s. 19-35.
92. Węcławowicz G., 1975, Struktura przestrzeni społeczno-gospodarczej Warszawy w latach 1931 i 1970 w świetle analizy czynnikowej, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 116, Ossolineum, Wrocław.
93. Węcławowicz G., 1988, Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski, Prace Habilitacyjne IGiPZ PAN, Ossolineum, Wrocław.
94. Węcławowicz G., 1992, Segregacja ludności według poziomu wykształcenia w największych miastach Polski, [w:] K. Wódz, K. Czekaj (red.), Szkoła chicagowska w socjologii, Uniwersytet Śląski, Instytut Socjologii, Polskie Towarzystwo Socjologiczne Sekcja Socjologii Miasta, Katowice, Warszawa, s. 185-222.
95. Węcławowicz G., 1998, Social polarisation in postsocialist cities: Budapest, Prague and Warsaw, [w:] G. Enyedi (red.), Social Change and Urban Restructuring in Central Europe, Akadémiai Kiadó, Budapest, s. 55-66.
96. Węcławowicz G., 2001, Przestrzeń ubóstwa – nowy czy stary wymiar zróżnicowania społeczno-przestrzennego w miastach Polski, Przegląd Geograficzny, 73, 4, s. 451-475.
97. Węcławowicz G., 2007, Geografia społeczna miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
98. Węcławowicz G., Księżak J., 1994, Struktury wykształcenia i zatrudnienia ludności w świetle Narodowego Spisu Powszechnego 1988, Atlas Warszawy, 2, IGiPZ PAN, Warszawa.
99. Wojciechowska A., 1987, Standard mieszkaniowy i jego percepcja, [w:] K. Janicka (red.), Zróżnicowanie społeczne i jego percepcja, Ossolineum, Wrocław, s. 59-98.
100. Wolaniuk A., 2013, Przemieszczenia ludności z budynków gentryfikowanych przez władze samorządowe w Łodzi, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 57-71.
101. Wójcik M., 2013, Gentryfikacja wsi – jak daleko od miasta"?, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 165-174.
102. Załęczna M., 2013, Inicjatorzy i realizatorzy procesu gentryfikacji w zróżnicowanych uwarunkowaniach instytucjonalnych, [w:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji, cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 21-31.
103. Zarycki T., 2008, Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Wydawnictwo UW, Warszawa.