Typologia aktualnych krajobrazów Polski = Typology of Poland’s current landscapes

Chmielewski, Tadeusz J.; Myga-Piątek, Urszula; Solon, Jerzy

doi:0033-2143

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Typologia aktualnych krajobrazów Polski = Typology of Poland’s current landscapes Chmielewski, Tadeusz J.Myga-Piątek, UrszulaSolon, Jerzy

Object structure

Typologia aktualnych krajobrazów Polski = Typology of Poland’s current landscapes

Przegląd Geograficzny T. 87 z. 3 (2015)

Chmielewski, Tadeusz J. ; Myga-Piątek, Urszula ; Solon, Jerzy

typology of landsacpes ; current landscapes ; European Landscape Convention ; landscape audit

This article sets out a proposal for a new typology of the landscapes identifiable in Poland contemporarily. The ”current” situation relevant to the work is considered to relate to a period lasting no longer than the last 10 years. The authors undertook the work in the light of numerous academic discussions accompanying the preparation of a Poland-wide project on ”The identification and evaluation of landscapes – methodology and main assumptions”. The work thus represented a methodological prelude to the anticipated draft version of the Act amending certain Acts in connection with the Strengthening of the Landscape Protection Instrument, which was adopted on April 24th 2015 (the Dziennik Ustaw Official Journal of Laws of 2015, item 774). Arising out of this is an obligation that landscape audits be drawn up at the level of the voivodship(province-region). The article first reviews approaches taken hitherto where the classification of landscapes is concerned. It also seeks to bring some order to the terminological chaos holding away in the literature, and to present a better-developed typology of contemporary landscapes against that background. The proposed classification is based around two main groups of criteria. The first group relates to a scale of anthropogenic transformation of the landscape. It entails structural and process-related (functional) criteria which serve to order landscapes along a gradient of the progressive replacement of natural forms and processes shaping the landscape by anthropogenic forms and processes. The application of this approach led to the identification of landscape groups A,B and C, where: Group A comprises natural landscapes of which cultural use is made, though functioning mainly as a reflection of natural process, only to some (varying) extent modified by human activity; Group B comprises natural/cultural landscapes shaped through the joint action of natural processes and conscious modification of land cover and spatial structure by human beings; Group C comprises cultural landscapes in which the structure and functions are fully shaped by human activity. The second typological level entailed criteria relating to the dominance of defined forms of cover, as well as the structure and intensity of land management. A basis for the identification or types and sub-types of contemporary landscape was provided in this way, with the attendant reconnaissance of the current diversity of landscapes in Poland allowing for the identification of the aforesaid 3 groups, as well as 15 types and 49 subtypes of currently-existing landscape. Using numerous quantitative criteria, including through the defining and application of the criterion of the landscape matrix (in relation to landscapes shaped anthropogenically, in the case of groups B and C), the presented typology of current landscapes is far more formalised and objectivised than its predecessors.

1. Antrop M., 2004, Landscape change and the urbanization process in Europe, Landscape and Urban Planning, 67, 1-4, s. 9-26.
2. Armand D.L., 1980, Nauka o krajobrazie, PWN, Warszawa.
3. Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK im. E. Romera, Warszawa.
4. Badora K., 2008, Stan środowiska przyrodniczego a klasyfikacje krajobrazów, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 219-224.
5. Balon J., 2010, Atrakcyjność krajobrazu górskiego – stała czy przygodna?, Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, s. 23-28.
6.. Bartkowski T., 1977, Metody badań geografii fizycznej, PWN, Warszawa-Poznań.
7. Bernat S. (red.), 2008, Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 11, Lublin.
8. Bezek P., Mikóls Z., Izakovičowá Z., 2010, Atlas of Representative Geo-ecosystems of Slovakia, Slovak Academy of Science, Bratislava.
10. Bogdanowski J., 1983, Wprowadzenie do regionalizmu architektoniczno-krajobrazowego, Wiadomości Ekologiczne, 29, s. 183-197.
11. Bogdanowski J., 1994, Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (JARK –WAK) w studiach i projektowaniu, Politechnika Krakowska, Kraków.
12. Bohdanowicz J., 1987, Regiony etnograficzne Polski w świetle badań Polskiego Atlasu Etnograficznego", Etnografia Polska, 31, 2, s. 1-67.
13. Cassatella C., Peano A. (red.), 2011, Landscape Indicators: Assessing and Monitoring Landscape Quality, Springer; Dordrecht, Heidelberg, London, New York.
14. Chmielewski T.J., 2012, Systemy krajobrazowe. Struktura – funkcjonowanie – planowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
15. Chmielewski T.J., Kułak A., 2014, Struktura fizjonomiczna krajobrazu, [w:] W. Ziaja, M. Jodłowski (red.), Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej; Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 33-52.
16. Chmielewski T.J., Michalik-Śnieżek M., Kułak A., 2014, Klasyfikacja stopnia antropogenicznego przekształcenia krajobrazu i jej zastosowanie w planie ochrony Poleskiego Parku Narodowego, Problemy Ekologii Krajobrazu, 38, s. 107-124.
17. Chmielewski T.J., Sowińska-Świerkosz B., Kułak A., Chmielewski Sz., 2014, Krajobrazy Roztocza: dziedzictwo natury i kultury. Monografia naukowa, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Lublin.
18. Chylińska D., Kosmala G., 2010, Krajobrazy bezimienne? Zmiany nazw terenowych na Śląsku (na wybranych przykładach), [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 235-253.
19. Ciołek G., 1984, Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, Politechnika Krakowska, Kraków.
20. Claval P., 1995, L'analyse des paysages, Géographie et Cultures - Spécial Paysages, Paris, L'Harmattan, 13, s. 55-75.
21. Cook T.W., VanDerZanden A.M., 2011, Sustainable Landscape Management. Design, Construction and Maintenance, John Wiley & Sons Inc., Hoboken, New Jersey
22. Czepczyński M., 2005, Post-socialist landscape management and reinterpretation, [w:] CABERNET 2005. Proceedings of CABERNET 2005: The International Conference on Managing Urban Land, red. L. Oliver, K. Millar, D. Grimski, U. Ferber, C.P. Nathanail, Land Quality Press, Nottingham, s. 64-67.
23. Czerwiński T., 2006, Budownictwo ludowe w Polsce, Wydawnictwo Muza S.A., Warszawa.
24. Dąbrowska-Budziło K., 2002, Treści krajobrazu kulturowego w jego kształtowaniu i ochronie, Politechnika Krakowska, Kraków.
25. Deffontaines P., 1948, Geographie et religions, Geographie Humaine, 21, Gallimard, Paris.
26. Degórski M., 2005, Krajobraz jako obiektywna wizualizacja zjawisk i procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 4, s. 13-25.
27. Degórski M., 2009, Krajobraz jako odbicie przyrodniczych i antropogenicznych procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego, Problemy Ekologii Krajobrazu, 23, s. 53-60.
28. Degórski M., Ostaszewska K., Richling A., Solon J., 2014, Współczesne kierunki badań krajobrazowych w kontekście wdrażania Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, Przegląd Geograficzny, 86, 3, s. 295-316.
29. Duś E., 2003, Woda w krajobrazie rolniczym, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 2, Sosnowiec, s. 65-77.
30. Eliade M., 1993, Sacrum, mit, historia, PIW, Warszawa.
31. European Landscape Convention, 2000, Florence, 20 October; www.coe.int/europeanland-scapeconvention (10.03.2015)
32. Fairclough G., Macinnes L., 2003, Landscape Character Assessment. Guidance for England and Scotland. Topic Paper 5 – Understanding Historic Landscape Character, The Countryside Agency, Scottish Natural Heritage, http://www.ccnetwork.org.uk (10.03.2015)
33. Gajek J., 1976, Etnograficzne zróżnicowanie obszaru Polski, [w:] M. Biernacka, B. Kopczyńska-Jaworska, A. Kutrzeba-Pojnarowa, W. Paprocka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 353-371.
34. Gasidło K., 2002, Krajobraz postindustrialny w rozwoju aglomeracji katowickiej, [w:] J. Rybarkiewicz (red.), Krajobraz jako wizerunek tożsamości regionalnej. Zagrożenia, ochrona i kształtowanie. Materiały IV Forum architektury krajobrazu, Fundacja Przestrzeni Górnego Śląska, Katowice, s. 73-79.
35. Godron A.D., 1987, A review of hierarchical classification, Journal of the Royal Statistical Society, ser. A, s. 119-137.Godron A.D., 1987, A review of hierarchical classification, Journal of the Royal Statistical Society, ser. A, s. 119-137.
36. Goodchild P., 2007, Landscape: a suggested primary definition (Krajobraz: proponowana definicja podstawowa), Czasopismo Techniczne, 10. Architektura, 5-A, s. 131-133.
37. Górecki J., 2007, Krajobraz sakralny Górskiego Karabachu, Peregrinus Cracoviensis, 18, s. 175-185.
38. Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., 1989, Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych, PWN, Warszawa.
39. Jackowski A., 2003, Święta przestrzeń Świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
40. Jankowski G., 2007, Pozostałości po cysterskim wydobyciu rud darniowych i hutnictwie w okolicach Rud Wielkich jako element krajobrazu kulturowego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 6, s. 62-70.
41. Jędrzejczyk D., 2004, Geografia humanistyczna miasta, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
42. Jones M., Stenseke M., red., 2011, The European Landscape Convention. Challenges of Participation, Springer; Dordrecht, Heidelberg, London, New York.
43. Klupsz L., 2010, Ginące krajobrazy warowne – zmiany w zagospodarowaniu obszarów militarnych, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 37-43.
44. Kondracki J., 1960, Typy krajobrazu naturalnego (środowiska geograficznego) w Polsce, Przegląd Geograficzny, 32, 1-2, s. 23-34.
45. Kondracki J., 1976, Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej, PWN, Warszawa.
46. Kondracki J., 1981, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa.
47. Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
48. Kondracki J., Richling A., 1983, Próba uporządkowania terminologii w zakresie kompleksowej geografii fizycznej, Przegląd Geograficzny, 55, 1, s. 201-217.
49. Kondracki J., Richling A., 1994, Regiony fizycznogeograficzne (skala 1:1500 000), mapa [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK, Warszawa.
50. Krzymowska-Kostrowicka A., 1997, Geoekologia turystyki i wypoczynku, PWN, Warszawa.
51. Krzymowska-Kostrowicka A., 1999, Kulturowe uwarunkowania oceny i waloryzacji krajobrazów turystyczno-rekreacyjnych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 5.
52. Kulczyk S., 2010, Ginące krajobrazy a turystyka – wzajemne korzyści czy konflikt?, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 43-51.
53. Kułak A., Chmielewski T.J., 2012, Atlas tożsamości krajobrazu lokalnego, jako forma zintegrowanego zapisu cech zespołu wnętrz krajobrazowych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 33, s. 313-326.
54. Lechnio J., Kulczyk S., Malinowska E., Szumacher I., red., 2008, Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20.
55. Lewandowski W., 1992, Mapy krajobrazowe, ich klasyfikacja i zastosowanie w analizie użytkowania ziemi (mapy wykorzystania krajobrazu), Prace i Studia Geograficzne, 14.
56. Lewandowski W., 2010, Ginące krajobrazy Polski – próba identyfikacji, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 29-37.
57. Majchrowska A., 2008, Systematyzacja krajobrazów w wybranych krajach europejskich, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 127-134.
58. Majchrowska A., 2013, Doświadczenia innych krajów w identyfikowaniu typów krajobrazowych, [w:] Identyfikacja i waloryzacja krajobrazów – wdrażanie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, s. 6-17.
59. Mavar Z., 2008, Problemy rewaloryzacji, zagospodarowania zarządzania powojskowym krajobrazem kulturowym w Chorwacji, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 455-470.
60. Mücher C.A., Clijn J.A., Wascher D.M., Schaminée J.H.J., 2010, A new European Landscape Classification (LANDMAP): A transparent, flexible and user-oriented methodology to distinguish landscapes, Landscape & Urban Planning, 10, s. 87-103.
61. Myczkowski Z., 2003, Krajobraz wyrazem tożsamości w wybranych obszarach prawnie chronionych w Polsce, Monografie, 285, Seria Architektura, Politechnika Krakowska, Kraków.
62. Myga-Piątek U., 2010, Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju, Problemy Ekorozwoju. Problems of Sustainable Development, 5, 1, s. 95-108.
63. Myga-Piątek U., 2012, Krajobraz kulturowy. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice.
64. Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy sakralne i religijne –próba umiejscowienia w typologii krajobrazów kulturowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 17, s. 13-23.
65. Myga-Piątek U., 2015, Mapy krajobrazów kulturowych Polski. Tradycja – potrzeby – trudności – próby – możliwości, Prace Komisji Krajobrazów Kulturowych PTG, 27, s. 2-30.
66. Myga-Piątek U., Nita J., 2008, The scenic value of abandoned mining areas in Poland, Landscape & Environment. Acta Geographica Debrecina Landscape & Environment Series, 2, 2, s. 132-142.
67. Myga-Piątek U., Nita J., 2015, Polityka krajobrazowa Polski – u progu wdrożeń, Przegląd Geograficzny, 87, 1, s. 5-25.
68. Naguė J., Sala P., 2006, Prototype Landscape Catalogue: conceptual, methodological and procedural bases for the preparation of the Catalan Landscape Catalogues, Observatori del Paisatge, Olot - Barcelona.
69. Nasar J. L. red., 1988: Environmental Esthetics. Theory, Research & Applications, Cambridge University Press; Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Säo Paulo.
70. Niedźwiecka-Filipiak I., Kuriata Z., 2010, Architektura Krajobrazu w programie odnowy wsi opolskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
71. Nijhuis S., van Lammeren R., Van der Hoeven F. (red.), 2011, Exploring the Visual Landscape. Advances in Psyhognomic Landscape Research in the Netherlands, Delft University of Technology, Wageningen University; IOS Press, Amsterdam.
72. Nita J., Myga-Piątek U., 2005, Poszukiwanie możliwości zagospodarowania obszarów poeksploatacyjnych w celu zachowania ich walorów geologicznych i krajobrazowych, Technika Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka i Geotermia, 44, 3, s. 53-72.
73. Nita J., Myga-Piątek U., 2006, Krajobrazowe kierunki zagospodarowania terenów pogórniczych, Przegląd Geologiczny, 54, 3, s. 256-262.
74. Nita J., Myga-Piątek U., 2014, Geotourist potential of post-mining regions in Poland, Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 7, s. 139-156.
75. Ostaszewska K., 2002, Geografia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
76. Ostaszewska K., 2008, Fizycznogeograficzne i geochemiczne klasyfikacje krajobrazu, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 21-24.
77. Pardela Ł., 2008, Na styku Azji i Europy – krajobraz historycznego parku narodowego półwyspu Gallipoli w Turcji, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 480-487.
78. Park C.C., 1994, Sacred Worlds. An Introduction to Geography and Religion, Routledge, London-New York.
http://dx.doi.org/10.4324/9780203421055 -
79. Pietrzak M. 1989, Problemy i metody badania struktury geokompleksu, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań, Ser. Geografia, 45.
80. Pietrzak M., 2010, Krajobraz rekreacyjny – istota, treść i zakres pojęcia, Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, s. 321-326.
81. Pietrzyk-Sokulska E., 2003, Kamieniołomy surowców skalnych w polski krajobrazie, [w:] Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie. Materiały Międzynarodowej Konferencji, 10-12 XII 2003, Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Krakowska, Kraków, s. 43-54.
82. Pietrzyk-Sokulska E. (red.), 2008, Tereny pogórnicze szansą rozwoju obszarów ich występowania – studium na przykładzie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków.
83. Piotrowska I., Cichoń M. (red.), 2010, Człowiek w krajobrazie miasta Poznania, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
84. Plit F., 2010, Pięć nurtów badań krajobrazowych w Polsce – czy jest w nich miejsce dla krajobrazów rekreacyjnych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, s. 327-332 .
85. Plit F., 2011, Krajobraz kulturowy: czym jest?, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
86. Poczta J., 2009, Krajobraz kulturowy powojskowy Bornego Sulinowa i jego wpływ na kształtowanie polityki władz miejscowych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 25, s. 117-123.
87. Podgórski Z., Chechłowska K., 2011, Kierunki zmian krajobrazu warownego Torunia – ujęcie retrospektywne, diagnostyczne i prognostyczne, [w:] Koncepcje i problemy badawcze geografii, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki, Bydgoszcz, s. 601-615.
88. Preobrażenskij V. (red.), 1982, Ochrona landšaftov. Tolkovyj slovar, Progress, Moskva.
89. Przewoźniak M. 1987, Podstawy kompleksowej geografii fizycznej, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
90. Raszeja E., 2008, Bariery w zarządzaniu krajobrazem kulturowym na obszarach chronionych Wielkopolski, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 358-367.
91. Rączka J.W., 1985, Podstawy rewaloryzacji architektury w regionach krajobrazowych, Politechnika Krakowska, Kraków.
92. Richling A., 1982, Metody badań kompleksowej geografii fizycznej, PWN, Warszawa.
93. Richling A., 2005, Krajobraz naturalny, pierwotny, kulturowy i potencjalny, [w:] A. Richling, K. Ostaszewska, red., Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 294-296.
94. Richling A., 2010, O krajobrazie raz jeszcze. Czy istnieją krajobrazy rekreacyjne?, Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, s. 341-344.
95. Richling A., Dąbrowski A., 1995, Mapa typów krajobrazów naturalnych Polski, plansza 53.1 [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK im. E. Romera, Warszawa.
96. Richling A., Ostaszewska K. (red.), 2005, Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
97. Richling A., Solon J., 2011, Ekologia krajobrazu, wyd. V, zmienione i rozszerzone, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
98. Rostański M., 2008, Krajobrazy odzyskiwane Górnego Śląska, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 10, s. 395-407.
99. Solon J., 2008, Przegląd wybranych podejść do typologii krajobrazu, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 25-33.
100. Solon J., 2008, Typy krajobrazu kulturowego Polski, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 109-115.
101. Solon J., 2013, Wybrane podejścia do typologii krajobrazu w Polsce i ich przydatność dla implementacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Identyfikacja i waloryzacja krajobrazów – wdrażanie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, GDOŚ, Warszawa, s. 17-25.
102. Solon J., 2015, Krajobraz jako przestrzeń integrująca różne podejścia do ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz kształtowania warunków życia społeczeństwa, [w:] S. Ratajski (red.), Społeczny wymiar krajobrazu kulturowo-przyrodniczego, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa (w druku).
103. Sowińska B., Chmielewski T.J., 2012, Krajobrazy lokalne: delimitacja, diagnozowanie, wytyczne projektowe, Problemy Ekologii Krajobrazu, 33, s. 277-290.
104. Staniewska A., 2008, Zarządzanie zabytkowym krajobrazem warownym – studium przypadku, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 488-495.
105. Szymańska D., 2009, Geografia osadnictwa, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
106. Tarka G., 2003, Antropogeniczne zalewiska jako szczególny przykład krajobrazu akwatycznego terenów osiadań pogórniczych w Sosnowcu-Kazimierzu Górniczym, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 2, s. 228-236.
107. Tiutiunnik G., 1991, Identifikacija, struktura and klassifikacija landšaftov urbanizovannych territorii, Geografia i prirodnyje resursy, 3, s. 22-28.
108. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu http://orka.sejm.gov.pl/opinie7.nsf/nazwa/1525_u/$fi le/1525_u.pdf (23.05.2015).
109. Van Eetvelde V., Antrop M., 2009, A stepvise multi-scaled landscape typology and characterisation for trans-regional intgration, applied in the federal state of Belgium, Landscape & Urban Planning, 91, s. 160-170.
110. Wascher D. (red.), 2005, European Landscape Character Areas. Typologies, Cartography Assessment Initiative (ELCAI), Funded under the 5th Framework Programme on Energy, Environment and Sustainable Development 4.2.2, Landscape Europe.
111. Wielgus K., Środoulska-Wielgus J., 2003, Zarys zasad rejestracji zintegrowanej: postaci, wartości i przemian krajobrazów inżynieryjnych, dotyczących wyrobisk poeksploatacyjnych w górnictwie skalnym, [w:] Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie. Materiały Międzynarodowej Konferencji, AGH, Politechnika Krakowska, Kraków, s. 112-139.
112. Wiśniewska W., 2002, Krajobrazy codzienne, Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe, Politechnika Łódzka, 308, 9-182.
113. Wojciechowski K. H., 1986, Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
114. Wojciechowski K.H., 2010, Wartości i walory krajobrazów przemijających i efemerycznych, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 37-43.
115. Wojtanowicz J., 2006, Co badać w geografii, [w:] Człowiek w badaniach geograficznych, Podstawowe idee i koncepcje w geografii, 2, s. 139-146.
116. Wojtanowicz J., 2008, Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
117. Wycichowska B., 2008, Specyfika krajobrazu wizualnego i jego klasyfikacja, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 257-263.
118. Wycichowska B., 2008, Zawłaszczanie chronionego krajobrazu kulturowego przez samorządy gminne. Bilans strat na przykładzie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 368-376.
119. Wycichowska B., 2010, Zanikający krajobraz Łodzi przemysłowej w XXI w., [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 127-137.
120. Yahagi H., 2008, The historical city Kanazawa (in Japan)'s cityscape policy focusing on the preservation and reuse of class-b historical buildings, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 10, s. 139-149.
121. Zachariasz A., 2006, Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, Monografia Nr 336, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
122. Zachariasz A., 2007, Zabytkowe parki i ogrody publiczne we współczesnym krajobrazie – problemy rewaloryzacji, [w:] Przyroda i Miasto, 10, cz. I, red. J. Rylke, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 328-354.
123. Zhoomar P., 2008, Classification of technogenic landscapes, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, s. 89-98.
124. Zoido F., 2006, Basic aspects for the implementation of the European Landscape Convention in Spain, European Spatial Planning and Landscape, 84, s. 197-205.