Folklore in the modern culture of Lithuania and Latvia

Juzala, Gustaw

doi:0137-4079

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Folklore in the modern culture of Lithuania and Latvia Juzala, Gustaw

Struktura obiektu

Folklore in the modern culture of Lithuania and Latvia

Ethnologia Polona 33-34 (2012-2013)

Juzala, Gustaw

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences

folklor ; sztuka współczesna ; Litwa ; Łotwa ; Bałtowie

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu sięgania do folkloru i mitologii we współczesnej sztuce litewskiej i łotewskiej. Zarówno badacz kultur bałtyjskich, jak też człowiek który pierwszy raz przebywa na Litwie lub na Łotwie i chce poznać kulturę tych krajów szybko uświadomi sobie, że istnieje w niej pewien „paradygmat folklorystyczny”, występujący we wszystkich dziedzinach życia codziennego oraz we współczesnej literaturze, muzyce i sztukach plastycznych. Do sztuki profesjonalnej folklor, i wraz z nim ujawniana przez niego dawny sposób postrzegania świata, przenika różnymi drogami: 1. Nieświadomie, jako część doświadczenia duchowego, jako dawne wierzenia, które jeszcze przetrwały w życiu codziennym; 2. Świadomie lub nieświadomie poprzez kulturę tradycyjną, w której mitologia się utrwaliła jako „kulturowa skamieniałość”; 3. Gdy artysta świadomie nawiązuje do mitologii, studiuje ją, szuka w niej odpowiedzi na pytanie o sens życia i przekazywanie tego sensu w dziele sztuki. Z każdym dniem oddalamy się od czasów, kiedy mitologia i folklor były jedynymi sposobami ujmowania całokształtu świata i człowieka. Folklor jednak nadal inspiruje litewskich i łotewskich artystów i w sztuce „wysokiej”, wykształconej, raz po raz powraca się do utraconego bałtyjskiego raju, archetypicznej pogańskiej wspólnoty. Niestety literatura litewska i łotewska pozostaje w Polsce i na świecie mało znana, możliwe, że z powodu pewnej jej hermetyczności. O ile sztuki plastyczne i muzyka współczesna Bałtów są powszechnie znane i cenione w innych krajach, o tyle ich literaturę bardzo ciężko przetłumaczyć – nie tyle z powodów bariery językowej, ale częstych cytatów folklorystycznych i mitologicznych, które uniemożliwiają poznanie literatury bałtyjskiej osobom bez odpowiedniej kompetencji kulturowej

Barons K. 1893–1915, Latvju dainas, vol. 1–6, Jelgava–Petersburg
Chodźko A. 1879, Les chants historiques d’Ukraine et les chansons populaire des Latyches des bords de la Dvina occidentale, Paris
Egle K. 1935, Tautas tradīciju krāšana, [in:] ed. L. Bērzinša, Latviešu literatūras vēsture, vol. 1, Rīga
Greble V. 1950, Latviešu bērnu folklora, Folkloras instituta raksti, vol. 1, Rīgā
Greble V. 1955–1957 Latviešu tautasdziesmas, vol. 1–2, Rīga
Greble V. 1979–1984 Latviešu tautasdziesmas, vol. 1–5, Rīga
Greimas J. A. 1990, Tautos atminties beieškant. Apie dievus ir žmones, Vilnius–Chicago
Hobsbawm E., Ranger T. 1983, The Invention of Tradition, Cambridge
Kolberg O. 1989, Dzieła Wszystkie, vol. 42. Litwa, Wrocław
Kondrotas S. T. 1996, Žalčio žvilgsnis, Vilnius
Martinaitis M. 1986, Tautosaka lietuvių poezijoje, Metmenys, no. 52, pp. 3–33
Martinaitis M. 1995, Wiersze podobne do Litwy. Eilėraščiai, panašūs į Lietuvą, Sejny
Oinas F. J. 1978, The Balto-Finnic Epics, [in:] Heroic Epic and Sagas. An Introduccion to the Worlds’s Great Folk Epics, Bloomington
Polański K. 1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław
Toporov V. 2000, Baltų mitologijos ir ritualo tyrimai, Vilnius
Vėlius N. 1992, Profesionalusis menas ir mitologija: Laiko samprata K. Donelaičio poemoje “Metai”, P. Repšio freskose “Metų laikai” ir H. Šablevičiaus filme “Imu Jūsų duoną”, Tautosakos darbai, vol. 1 (8), pp. 135–155
Vėlius N. 1989 Mitologinė švenčių semantika. Petro Repšio piešiniai, Krantai, no. 2, pp. 20–35
Vėlius N. 1979 Laumių dovanos: Lietuvių mitologinės sakmės, Vilnius
Vėlius N. 1977 Mitinės lietuvių sakmių būtybės: Laimės, Laumės, Aitvarai, Kaukai, Raganos, Burtininkai, Vilktakai, Vilnius
Vike-Freiberga V. 1976, Echoes of the dainas and search for identity in contemporary Latvian poetry, Journal of Baltic Studies, no. 5, pp. 20–31
Vike-Freiberga V. 1977, Linear and Cyclic Time in traditional and Modern Latvian Poetry, World Literature Today, no. 51, pp. 538–543
Šmits P. 1936–1939, Tautas dziesmas, vol. 1–4, Rīga
Venclova T. 1991, Tautosaka ir lietuvių literatūra, [in:] Vilties formos. Eseistika ir publicistika, Vilnius
Venclova T. 1991, Erdvė ir laikas Kristijono Donelaičio “Metuose”, [in:] Vilties formos. Eseistika ir publicistika, Vilnius