Niektóre cechy wieloletniej zmienności temperatury powietrza w Polsce (1951-2010) = Some features of long-term variability in air temperature in Poland (1951-2010)

Wójcik, Robert; Miętus, Mirosław

doi:0033-2143

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Niektóre cechy wieloletniej zmienności temperatury powietrza w Polsce (1951-2010) = Some features of long-term variability in air temperature in Poland (1951-2010) Wójcik, RobertMiętus, Mirosław

Object structure

Niektóre cechy wieloletniej zmienności temperatury powietrza w Polsce (1951-2010) = Some features of long-term variability in air temperature in Poland (1951-2010)

Przegląd Geograficzny T. 86 z. 3 (2014)

Wójcik, Robert ; Miętus, Mirosław

zmienność klimatu ; temperatura powietrza ; średnie obszarowe ; trendy ; anomalie temperatury ; Polska

Celem pracy jest przedstawienie cech oraz określenie przestrzennego zróżnicowania zmienności średniej temperatury powietrza w Polsce w wieloleciu 1951-2010. Omówiono zmiany długookresowe (trendy), średnie dekadowe, wieloletnią zmienność anomalii temperatury oraz okresy cieplejsze i chłodniejsze.Najważniejszą cechą zmienności temperatury powietrza jest występowanie na obszarze całego kraju statystycznie istotnego wzrostu średniej temperatury rocznej oraz wiosny i lata. Wzrost ten przejawia się m.in. w zdecydowanej dominacji anomalii dodatnich od końca lat 1980. Dekada 2001-2010 była (z wyjątkiem zimy) najcieplejszą od połowy XX wieku. Trend rosnący stwierdzono w lutym, marcu, kwietniu, maju oraz w lipcu i sierpniu. Wahania średniej rocznej temperatury w Polsce nie przekraczają ±2°C w stosunku do średniej wieloletniej, a zakres zmienności jest wyraźnie największy zimą (z maksimum w lutym). Stwierdzono duże podobieństwo przebiegu zmian średniej temperatury powietrza między poszczególnymi regionami, co świadczy o wielkoskalowym charakterze czynnika(ów) powodujących obserwowane zmiany.

1. Alexandersson H., 1986, A homogeneity test applied to precipitation data, Journal of Climate, 6, s. 661-675.
2. Assessment of Climate Change for the Baltic Sea Basin, 2008, The BACC Author Team, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg.
3. Biernacik D., Filipiak J., Miętus M., Wójcik R., 2010, Zmienność warunków termicznych w Polsce po roku 1951. Rezultaty projektu KLIMAT, [w:] E. Bednorz, L. Kolendowicz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i ich konsekwencje, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii, 16, s. 9-21.
4. Cohen J.L., Furtado J.C., Barlow M.A., Alexeev V.A., Cherry J.E., 2012, Arctic warming, increasing snow cover and widespread boreal winter cooling, Environmental Research Letters, 7, 014007.
5. Czernecki B., Miętus M., 2010, Wstępna analiza występowania i zmienności termicznych pór roku w wybranych regionach Polski na przykładzie Pasa Pobrzeży Południowobałtyckich i Wyżyn Polskich, [w:] E. Bednorz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki termiczne i opadowe, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii, Poznań, 15, s. 9-26.
6. Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2004, Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951-2000 and their relationship to atmospheric circulation, International Journal of Climatology, 24, s. 291-310.
7. Filipiak J., 2004, Zmienność temperatury powietrza na Wybrzeżu i Pojezierzu Pomorskim w drugiej połowie XX w., Seria: Monografie, IMGW, Warszawa.
8. Fortuniak K., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Trendy i okresowość zmian temperatury powietrza w Polsce w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geofizyczny, 46, 4, s. 283-303.
9. IPCC, 2009, Zmiana klimatu 2007: Raport Syntetyczny. Wkład Grup roboczych I, II i III do Czwartego Raportu Oceniającego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu, red. R.K. Pachauri, A. Reisinger, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa
10. IPCC, 2013, Summary for Policymakers, [w:] Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change red. T.F. Stocker, D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, P.M. Midgley, Cambridge University Press, Cambridge, UK; New York, NY, USA.
11. Kejna M., Araźny A., Maszewski R., Przybylak R., Uscka-Kowalkowska J., Vizi Z., 2009, Daily minimum and maximum air temperature in Poland in the years 1951-2005, Bulletin of Geography – Physical Geography Series, 2, s. 35-56.
12. Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
13. Kożuchowski K., Degirmendžić J., Fortuniak K., Wibig J., 2000, Trends to changes in seasonal aspects of the climate in Poland, Geographia Polonica, 73, 2, s. 7-24.
14. Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: Skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geofizyczny, 46, 1-2, s. 81-90.
15. Marosz M., Wójcik R., Biernacik D., Jakusik E., Pilarski M., Owczarek M., Miętus M., 2011, Zmienność klimatu Polski od połowy XX wieku. Rezultaty projektu KLIMAT, Prace i Studia Geograficzne, 47, WGiSR UW, s. 51-66.
16. Miętus M., 1996, Zmienność temperatury i opadów w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego i jej spodziewany przebieg do roku 2030, Materiały Badawcze IMGW, Seria Meteorologia, 26, Warszawa.
17. Miętus M., Filipiak J., 2004, The temporal and spatial patterns of thermal conditions in the area of the southwestern coast of the Gulf of Gdańsk (Poland) from 1951 to 1998, International Journal of Climatology, 24, 4, s. 499-509.
18. Miętus M. (red.), Jakusik E., Owczarek M., Biernacik D., Wójcik R., 2009, O przydatności rezultatów globalnych reanaliz NCEP i ERA-40 do opisu warunków termicznych w Polsce, Seria Monografie IMGW, Warszawa.
19. Paszyński J., Niedźwiedź T., 1999, Klimat, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
20. Przybylak R., Vizi Z., Araźny A., Kejna M., Maszewski M., Uscka-Kowalkowska J., 2007, Poland`s climate extremes index, 1951-2005, Geographia Polonica, 80, 2, s. 47-58.
21. Schönwiese C.-D., Rapp J., Fuchs T., Denhard M., 1994, Observed climate trends in Europe 1891-1990, Meteorologische Zeitschrift, 3, 1, s. 22-28.
22. Smosarski W., 1923, Temperatura i opady na Pomorzu podług obserwacyj wieloletnich, Roczniki Nauk Rolniczych, 9, 3, s. 504-520.
23. Wibig J., Głowicki B., 2002, Trends of minimum and maximum temperature in Poland, Climate Research, 20, s. 123-133.
24. Woś A., 1999, Klimat Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
25. Wójcik R., Miętus M., 2012, Rola cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu długookresowych zmian temperatury powietrza w Polsce, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 74, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, s. 385-398.
26. Żmudzka E., 2009, Współczesne zmiany klimatu Polski, Acta Agrophysica, 13, 2, s. 555-568.