Przemiany geografii warszawskiej prostytucji w latach 1918–1939. Uwagi wstępne

Warszawski rynek usług seksualnych swój największy rozkwit przeżył w okresie międzywojennym. Uwaga ta odnosi się zarówno do jego wymiarów przestrzennych, jak i ilościowych. Proces kształtowania się tego fenomenu rozpoczął się jednak na długo przed 1918 r. Pierwsze istotne zmiany nastąpiły w XIX w., kiedy to przekroczył granice Starego Miasta i wraz z rozwojem metropolii systematycznie się rozprzestrzeniał. Ten ruch warunkowały zarówno decyzje administracyjne, jak i potrzeby klientów, zmieniająca się topografia miasta oraz decyzje warszawskich prostytutek.

Brzostek Błażej, Wstecz. Historia Warszawy do początku, Muzeum Warszawy, Warszawa 2021.
Dobrowolska Anna, Topografie seksualności. Prostytucja w przestrzeni miejskiej Warszawy w latach sześćdziesiątych XX w., w: Obrzeża społeczne Warszawy w latach 1945–1989. Studia i materiały, red. Patryk Pleskot, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2018, s. 118–136.
Dobrowolska Anna, Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2020.
Dunae Patrick A., Geographies of Sexual Commerce and the Production of Prostitutional Space. Victoria, British Columbia, 1860–1914, „Journal of the Canadian Historical Association” 19, 2008, 1, s. 115–142.
Gawryszewski Andrzej, Ludność Warszawy w XX wieku, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa 2009.
Giedroyć Franciszek, Rada Lekarska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1809– 1867), Księgarnia E. Wende, Warszawa 1913.
Grata Paweł, Walka z nierządem w polityce państwa polskiego w latach 1918–1939, w: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. Mateusz Rodak, IH PAN, Warszawa 2013 (Metamorfozy Społeczne, t. 6), s. 253–274.
Howell Philip, Prostitutional Space in the Nineteenth-Century European City, w: Place, Culture, and Identity. Essays in Historical Geography in Honour of Alan R.H. Baker, red. Iain S. Black, Robin A. Butlin, Presses de l’Université Laval, [Québec] 2001, s. 181–202.
Howell Philip, Beckingham David, Moore Francesca, Managed Zones for Sex Workers in Liverpool. Contemporary Proposals, Victorian Parallels, „Transactions of the Institute of British Geographers. New Series” 33, 2008, 2, s. 233–250.
Hubbard Philip, Sex and the City. Geographies of Prostitution in the Urban West, Ashgate, Aldershot 1999.
Jakubczak Aleksandra, „Pogrom alfonsów” jako eskalacja konfliktu między członkami półświatka a robotnikami, „Przegląd Historyczny” 109, 2018, 2, s. 185–202.
Jeziorski Paweł A., Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.
Karpińska Małgorzata, Złodzieje, agenci, policyjni strażnicy… Przestępstwa pospolite w Warszawie 1815–1830, DiG, Warszawa 1999.
Karpiński Andrzej, Prostytucja w dużych miastach polskich w XVI i XVII w. (Kraków, Lublin, Poznań, Warszawa), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 36, 1988, 2, s. 277–304.
Kloc Krzysztof, Wielkomiejska gangrena. Margines społeczny międzywojennego Krakowa, Avalon, Kraków 2016.
Krzemiński Tomasz, Prostytucja w miastach pomorskich w okresie międzywojennym (zarys problematyki), w: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. Mateusz Rodak, IH PAN, Warszawa 2013 (Metamorfozy Społeczne, t. 6), s. 275–289.
Kuźma-Markowska Sylwia, Wiele twarzy „nierządu”. Prostytucja w międzywojennym Wilnie, w: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. Mateusz Rodak, IH PAN, Warszawa 2013 (Metamorfozy Społeczne, t. 6), s. 291–309.
Lipska-Toumi Marzena, Prawo polskie wobec zjawiska prostytucji w latach 1918–1939, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
Litwiński Robert, Kordian Józef Zamorski. „Granatowy generał”, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018.
McKewon Elaine, The Historical Geography of Prostitution in Perth, Western Australia, „Australian Geographer” 34, 2003, 3, s. 297–310.
Mordwa Stanisław, Techniki GIS – w poszukiwaniu hot spotów przestępczości, „Archiwum Kryminologiczne” 37, 2015, s. 279–302.
Paleolog Stefania, Horoszowski Paweł, Sutenerstwo na terenie Warszawy według danych VI Brygady Sanitarno-Obyczajowej Urzędu Śledczego, „Archiwum Kryminologiczne” 1, 1933, 3–4, s. 504–510.
Pluskota Marion, Genesis of a Red-Light District. Prostitution in Nantes between 1750 and 1810, „Urban History” 41, 2013, 1, s. 22–41.
Rodak Mateusz, Kasiarze w Drugiej Rzeczypospolitej, IH PAN, Warszawa 2022.
Rodak Mateusz, Margines społeczny w Drugiej Rzeczypospolitej, w: Społeczeństwo międzywojenne. Nowe spojrzenie, red. Włodzimierz Mędrzecki, Janusz Żarnowski, IH PAN, Warszawa 2015 (Metamorfozy Społeczne, t. 10), s. 281–322.
Rodak Mateusz, Prostytucja w Lublinie w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Badania nad dziejami społecznymi XIX i XX wieku, red. Janusz Żarnowski, Neriton, IH PAN, Warszawa 2007 (Metamorfozy Społeczne, t. 2), s. 189–212.
Rodak Mateusz, Nielegalny hazard w II Rzeczypospolitej. Rekonesans badawczy, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 71, 2011, s. 55–82.
Rodak Mateusz, Pospolitacy, cuwaksi, powrotowcy. Osadzeni w Więzieniu Karnym Warszawa-Mokotów (1918–1939), Neriton, IH PAN, Warszawa 2017.
Rodríguez Garcia Magaly, Nederveen Meerkerk Elise van, Heerma van Voss Lex, Selling Sex in World Cities. 1600s–2000s. An Introduction, w: Selling Sex in the City. A Global History of Prostitution. 1600s–2000s, red. Magaly Rodríguez Garcia, Lex Heerma van Voss, Elise van Nederveen Meerkerk, Brill, Leiden–Boston 2017 (Studies in Global Social History, t. 31), s. 1–22.
Settle Louise, The Social Geography of Prostitution in Edinburgh, 1900–1939, „Journal of Scottish Historical Studies” 33, 2013, 2, s. 234–259.
Sikorska-Kulesza Jolanta, Zło tolerowane. Prostytucja w Królestwie Polskim w XIX w., Mada, Warszawa 2004.
Stauter-Halsted Kelly, The Devil’s Chain. Prostitution and Social Control in Partitioned Poland, Cornell University Press, Ithaca–London 2015.
Surmacka Irena, Charakterystyka prostytutek warszawskich w świetle ankiety, „Zagadnienia Rasy” 10, 1936, 3, s. 231–252; 11, 1937, 1, s. 19–50.
Zalewska Gabriela, Ludność żydowska w Warszawie w okresie międzywojennym, PWN, Warszawa 1996.
Zamorski Kordian J., Dzienniki (1930–1938), oprac. Robert Litwiński, Marek Sioma, Instytut Józefa Piłsudskiego, LTW, Warszawa–Łomianki 2011.