Organizacja i funkcjonowanie nadzoru nad „pionem propagandowym” w centralnych strukturach PZPR w latach 1948–1956

The research attempts to shed light on the supervision of the so-called propaganda department in the central structures of the Polish United Workers’ Party (PZPR) between 1948 and 1956. The comprehensive analysis allows for the formulation of an opinion that the greatest infl uence on propaganda policy and mass media activity was exerted by the departments of the Central Committee of the PZPR, to which direct control over the functioning of the press and radio was assigned. The personnel policy carried out by the top leadership of the PZPR emerged as one of the most important supervisory instruments.

Albrecht Jerzy, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Ciećwierz M., Polityka prasowa 1944–1948, Warszawa 1989.
Dąbek K., PZPR. Retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.
Donefner P., Sekretarz propagandy sukcesu. Przyczynek do biografii politycznej, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2019, t. XVII, s. 297–312.
Donefner P., Włodzimierz Sokorski jako prezes Radiokomitetu w latach 1956–1972. Pozycja polityczna w elicie władzy, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2020, t. XVIII, s. 45–81.
Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015.
Galiński Tadeusz, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Gogol B., „Fabryka fałszywych tekstów”. Z działalności Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku w latach 1945–1958, Warszawa 2012.
Gogol B., Pomorze Gdańskie w zapisach i ingerencjach Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku w latach 1945–1970, w: Gdańsk 1945–1990. Materiały, studia, analizy, t. I, red. nauk. E. Kizik, M. Golon, Gdańsk–Warszawa 2017, s. 110–134.
Jabłonowski M., Janowski W., Sołtysiak G., Wstęp, w: XI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1990), t. IX, oprac., wybór i przygotowanie do druku M. Jabłonowski, W. Janowski, G. Sołtysiak, Warszawa 2014, s. 9–12.
Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, red. K. Persak, Warszawa 2000.
Janowski W., Ostatnia dekada partii władzy na tle rozwoju organizacyjnego centralnego aparatu wykonawczego PZPR, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Marka Jabłonowskiego, rkps, Biblioteka Uniwersytecka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Oddział Zbiorów Specjalnych, Olsztyn 2019.
Jarosiński Witold, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Juzepczuk M., Stefan Staszewski – kierownik Wydziału Prasy i Wydawnictw KC PZPR w latach 1948–1954, w: Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015, s. 466–477.
Kamińska-Chełminiak K., Cenzura w Polsce 1944–1960. Organizacja, kadry, metody pracy, Warszawa 2019.
Kamińska-Chełminiak K., Działalność aparatu cenzury z perspektywy lokalnej jako przyczynek do badań nad stalinizmem w Polsce, „Dzieje Najnowsze” 2022, nr 2, s. 131–151.
Kamiński Ł., Struktury propagandy w PRL, w: Propaganda w PRL – wybrane problemy, red. P. Semków, Gdańsk 2004, s. 10–13.
Kasman Leon, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Kozieł A., Media w 1948 roku, w: Zwrot polityczny ’48. Między polską drogą a projektem uniwersalnym, red. M. Jabłonowski, W. Jakubowski, T. Krawczak, Warszawa 2013, s. 331–337.
Kozieł A., Prasa w dokumentach PZPR w latach 1948–1958, „Materiały Pomocnicze do Najnowszej Historii Dziennikarstwa” 1992, t. XVIII, s. 65–77.
Kozieł A., Studium o polityce prasowej PZPR 1948–1957, Warszawa 1991.
Kuśmierski S., Propaganda polityczna Polskiej Partii Robotniczej w latach 1944–1948, Warszawa 1976.
Leszkowicz T., Gomułkowska struktura władzy w nowej rzeczywistości. Funkcjonowanie Biura Prasy KC PZPR w roku 1971 a proces „dostrajania” polityki prasowej, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2014, t. XII, s. 219–246.
Ligarski S., Majchrzak G., Janusz Roszkowski: tajemniczy prezes, „Forum Dziennikarzy” 2017, nr 3 (123), s. 72–76.
Ligarski S., Wstęp, w: Środki masowego zakłamania. Gadzinówki w czasie stanu wojennego, red. S. Ligarski, Szczecin 2012, s. 7–27.
Mielczarek T., Prasa w enuncjacjach programowych i praktyce politycznej PZPR w latach 1956–1989, „Kieleckie Studia Bibliologiczne” 2001, t. VI, s. 113–142.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, Warszawa 1991.
Morawski Jerzy, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 28 II 2023).
Ochab Edward, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Paczkowski A., Wstęp, w: Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 7–16.
Persak K., Struktura i skład centralnych instancji decyzyjnych KC PZPR, w: Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 19–50.
Piasecka-Strzelec R., Polskie Agencje Prasowe w latach 1944–1972. Upowszechnianie i reglamentacja informacji, działalność propagandowa, Kielce 2012.
Pokorna-Ignatowicz K., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” w polskim systemie medialnym, Kraków 2016.
Przeperski M., Anatomia kreacji. Przypadek „Dzienników politycznych” Mieczysława F. Rakowskiego, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2020, t. XVIII, s. 223–254.
Przeperski M., Komisja Prasowa KC PZPR 1956–1957, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2016, t. XIV, s. 99–122.
Przeperski M., Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, Warszawa 2021.
Smolar N., Przedmowa, w: PZPR a Solidarność 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, wstęp T. Kozłowski, Warszawa 2013, s. 9–10.
Sobór-Świderska A., Jakub Berman. Biografia komunisty, Warszawa 2009.
Sowiński P., Kierowanie propagandą sukcesu w mass mediach, „Studia Polityczne” 2009, nr 24, s. 47–69.
Starewicz Artur, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 3 III 2023).
Staszewski Stefan, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 3 III 2023).
Szumiło M., Protegowani Jakuba Bermana jako przykład klientelizmu i nepotyzmu w elicie władzy PRL, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 2, s. 456–476.
Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014.
Werblan Andrzej, Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, (dostęp: 5 III 2023).
Wicenty D., Gdańscy dziennikarze nomenklaturowi: portret zbiorowy, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2020, t. XVIII, s. 131–185.
Wicenty D., Weryfikacja gdańskich dziennikarzy w stanie wojennym, Gdańsk 2015.
Wicenty D., Załamanie na froncie ideologicznym. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich od Sierpnia ’80 do stanu wojennego, Warszawa 2012.
Wojsław J., Biuro Prasy KC PZPR (1956–1972), w: Media, biznes, kultura. Media w procesie zmian – etyka i komunikacja, t. I, red. B. Czechowska-Derkacz, D. Chomik, J. Wojsław, Gdańsk 2018, s. 285–312.
Wojsław J., Centralny aparat partyjny wobec prasy. Próby zmiany strategii propagandowej po II Zjeździe PZPR (marzec 1954 – marzec 1956), w: Nie tylko „Po Prostu”. Prasa w dobie odwilży 1955–1958, red. M. Przeperski, P. Sasanka, Warszawa 2019, s. 15–33.
Wojsław J., Ideologizacja przekazów ikonograficznych o tematyce zdrowotnej w czasach PRL: w poszukiwaniu wizualnego stereotypu, „Zeszyty Prasoznawcze” 2015, nr 2, s. 405–422.
Wojsław J., Kierownictwo partyjne wobec prasy w Polsce w latach kulminacji stalinizmu (1949–1953): polityka personalna, decyzje organizacyjne i „nastawienie” tematyczne, „Rocznik Bibliologiczno-Prasoznawczy” 2015, t. VII (XVIII), s. 39–62.
Wojsław J., Obraz działalności Ośrodka Badań Prasoznawczych w Krakowie w dokumentach RSW „Prasa-Książka-Ruch” w latach politycznych przełomów (1980–1983), „Zeszyty Prasoznawcze” 2017, nr 1, s. 29–44.
Wojsław J., Obraz teraźniejszości w propagandzie komunistycznej Polski lat 1949–1954. Zarys problematyki, Gdańsk 2009.
Wojsław J., Stan badań nad centralnymi strukturami PZPR nadzorującymi politykę propagandową w Polsce Ludowej: nowe ustalenia i luki badawcze, „Media Biznes Kultura” 2023, nr 2 (15), s. 21–34.
Wojsław J., Stefan Olszowski głównym nadzorcą partyjnej propagandy w latach 1980–1982, w: Społeczne i historyczne konteksty funkcjonowania mediów, red. M. Kaczmarczyk, D. Rott, M. Boczkowski, M. Koszembar-Wiklik, Sosnowiec 2015, s. 89–106.