Lemkin i Bauman – dwie koncepcje ludobójstwa

Wśród pięćdziesięciu kluczowych myślicieli analizujących Holocaust i ludobójstwo wymienia się dwóch Polaków pochodzenia żydowskiego: prawnika Rafała Lemkina i socjologa Zygmunta Baumana. Celem artykułu są charakterystyka i analiza porównawcza dwóch koncepcji ludobójstwa (genocydu), okoliczności, w jakich powstały, oraz próba odpowiedzi, która koncepcja lepiej tłumaczy genocyd rozumiany jako zjawisko historyczne oraz szczególny rodzaj zbrodni masowej.

Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, tłum. D. Grinberg, M. Szawiel, Warszawa 2021.
Bauman Z., Modernity and the Holocaust, Cambridge 1989 (wyd. pol.: Nowoczesność i Zagłada, tłum. T. Kunz, Kraków 2012).
Browning Ch.R., Zwykli ludzie. 101. Rezerwowy Batalion Policji i „ostateczne rozwiązanie” w Polsce, tłum. P. Budkiewicz, Poznań 2019.
Ceran T., „Zagłada wartościowania”. Polska refleksja nad nazizmem, w: Doświadczenie dwóch totalitaryzmów. Interpretacje, red. P. Kaczorowski, M. Kornat, J. Lubecka, P. Madajczyk, Warszawa 2018, s. 235–294.
Domosławski A., Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana, Warszawa 2021.
Fifty Key Thinkers on the Holocaust and Genocide, red. P.R. Bartrop, S.L. Jacobs, London– New York 2011.
Goldhagen D.J., Gorliwi kaci Hitlera. Zwyczajni Niemcy i Holocaust, tłum. W. Horabik, Warszawa 1999.
Hilberg R., Zagłada Żydów europejskich, t. I–III, tłum. J. Giebułtowski, Warszawa 2014.
Hirszowicz M., Pułapki zaangażowania. Intelektualiści w służbie komunizmu, Warszawa 2001.
Hirszowicz M., The Bureaucratic Leviathan. A Study in the Sociology of Communism, New York 1980.
Kornat M., Bolszewizm, totalitaryzm, rewolucja, Rosja. Początki sowietologii i studiów nad systemami totalitarnymi w Polsce (1918–1939), t. I–II, Kraków 2003–2004.
Lemkin R., Axis Rule in Occupied Europe. Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress, Washington 1944 (wyd. pol.: Rządy państw Osi w okupowanej Europie. Prawa okupacyjne, analiza rządzenia, propozycje zadośćuczynienia, tłum. A. Bieńczyk-Missala i in., Warszawa 2023).
Lubecka J., Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Kraków 2021.
Machcewicz P., Ludobójstwo – geneza pojęcia i współczesne spory, w: Wiek nienawiści. Studia, red. E. Dmitrów, J. Eisler, M. Filipowicz, M. Wołos, G.P. Bąbiak, Warszawa 2014, s. 213–230.
Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. I–II, Warszawa 2019.
Madajczyk P., Krajobrazy biograficzne Rafała Lemkina, Warszawa 2023.
Madajczyk P., Polskie problemy z genocydem Rafała Lemkina, „Dzieje Najnowsze” 2016, nr 1, s. 3–13.
Melson R., Revolution and Genocide. On the Origins of the Armenian Genocide and the Holocaust, Chicago 1992.
Rosiak D., Bauman, Kraków 2019.
Sands Ph., Powrót do Lwowa. O genezie „ludobójstwa” i „zbrodni przeciwko ludzkości”, tłum. J. Soszyński, Warszawa 2018.
Szawłowski R., Rafał Lemkin. Polski prawnik, twórca pojęcia „genocyd” (ludobójstwo) oraz inicjator i główny architekt konwencji ONZ o genocydzie z 9 grudnia 1948. Biografia intelektualna, Warszawa 2020.
Wegner I., Bauman. A Biography, Cambridge 2020 (wyd. pol.: Bauman. Biografia, Warszawa 2021).
Zybertowicz A., Przemoc i poznanie. Studia z nie-klasycznej socjologii wiedzy, Toruń 1995.