Przyczynek do badań nad chronologią dwuściennych siekier krzemiennych na przykładzie znaleziska z miejscowości Pieniany-Kolonia (Grzęda Sokalska)

Libera, Jerzy; Mączyński, Piotr

doi:0003-8180

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Przyczynek do badań nad chronologią dwuściennych siekier krzemiennych na przykładzie znaleziska z miejscowości Pieniany-Kolonia (Grzęda Sokalska) Libera, JerzyMączyński, Piotr

Object structure

Przyczynek do badań nad chronologią dwuściennych siekier krzemiennych na przykładzie znaleziska z miejscowości Pieniany-Kolonia (Grzęda Sokalska)

Libera, Jerzy ; Mączyński, Piotr

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Pieniany-Kolonia ; Grzęda Sokalska ; collective find (?) ; axes ; Volhynian flint ; Late Neolithic ; Early Bronze Age

The study concerns three well preserved bifacial axes found by chance at the Pieniany-Kolonia locality in the Tomaszów Lubelski region, in the southern part of Grzęda Sokalska. The marks on these tools, which are made of Volhynian flint, reflect both hafting and use-wear, partly obscured, of the cutting edges. Based on morphological and technological analyses of bifacial axes from burial complexes, the finds from Pieniany-Kolonia can be dated to the Late Neolithic (Corded Ware Culture) or Early Bronze Age (Mierzanowice Culture, although Strzyżów or Trzciniec Cul-tures cannot be ruled out).

Balcer B. 1975, Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Balcer B. 1977, Osada kultury mierzanowickiej na stanowisku 1 w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie, „Wiadomości Archeologiczne”, 42/2, s. 175–212.
Balcer B. 1983, Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Balcer B. 2002, Ćmielów – Krzemionki – Świeciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia, Warszawa.
Bargieł B. 1991, Badania nad I okresem epoki brązu na Lubelszczyźnie, [w:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba red., Lubelskie Materiały Archeologiczne, 6, Lublin, s. 103–134.
Bargieł B. 1995, Obrządek pogrzebowy na Lubelszczyźnie w I okresie epoki brązu, Warszawa–Lublin, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Bargieł B. 2006, Kultura strzyżowska w świetle znalezisk grobowych, „Wiadomości Archeologiczne”, 58, s. 65–99.
Bąbel J. T. 2013, Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część 1. Obrządek pogrzebowy, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 24/1, Rzeszów.
Berezans’ka S. S. 1972, Srednij period bronzovogo veka v severnoj Ukraine, Kiev.
Blajer W. 1998, Wysoka, gm. Łańcut, woj. rzeszowskie, stan. 1, „Rocznik Przemyski. Archeologia”, 34/3, s. 67–72.
Borkowski J. [2009] 2010, Neolityczne i wczesnobrązowe materiały z okolic miejscowości Kuty na Ukrainie w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, „Wiadomości Archeologiczne”, 61, s. 165–200.
Bronicki A. 1996, Kurhan kultury trzcinieckiej „Szwedzka Mogiła” w miejscowości Zienki, gm. Sosnowica, woj. chełmskie, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 1, s. 59–60.
Bryk J. 1928, Kultury epoki kamiennej na wydmach zachodniej części południowego Wołynia, Lwów.
Budziszewski J. 2018, Materiały krzemienne z cmentarzyska kurhanowego na stanowisku 6 w Guciowie, pow. zamojski, [w:] J. Górski, A. Tyniec (z udziałem J. Budziszewskiego, M. Iwańskiego, P. Jarosza, M. Lityńskiej-Zając, M. Orzechowskiego, A. Rauby-Bukowskiej, A. Szczepanek), Fenomen miejsca. Nekropola kurhanowa z neolitu, epoki brązu i wczesnego średniowiecza w Guciowie, pow. zamojski, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie, 6, Kraków, s. 235–281.
Budziszewski J., Grużdź W. 2020, Występowanie skał krzemionkowych na północno-wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich na tle warunków surowcowych obszaru małopolsko-wołyńskiego, [w:] Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 11–17.
Cwek O. W., Mowczan I. I. 2006, Trypolskie ośrodki przemysłu krzemiennego w dorzeczu Bohu i Dniepru, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 8, s. 193–204.
Cynkałowski A. 1961, Materiały do pradziejów Wołynia i Polesia Wołyńskiego, Warszawa.
Czopek S., Kadrow S., Mitura P. [1991–1992] 1993, Materiały z wielokulturowego stanowiska w Orliskach Sokolnickich, woj. Tarnobrzeg, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992, s. 53–69.
Dobrakowska T., Włodarczak P. 2018, Święte 20: Graves of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 140–162.
Ginter B., Kozłowski J. K. 1990, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu, Warszawa.
Głosik J. 1962, Wołyńsko-podolskie materiały z epoki kamiennej i wczesnej epoki brązu w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, „Materiały Starożytne”, 8, s. 125–216.
Głosik J. 1968, Kultura strzyżowska, „Materiały Starożytne”, 11, s. 7–114.
Górski J., Włodarczak P. 2000, Groby kultury ceramiki sznurowej z Krakowa-Nowej Huty-Pleszowa (stanowisko 17) na tle znalezisk grobowych tej kultury nad dolną Dłubnią, „Materiały Archeologiczne Nowej Huty”, 22, s. 11–20.
Grużdź W., Migal W., Pyżewicz K. 2015, Bifacial flint daggers from the Early Bronze Age in Volhynia – Lesser Poland, [w:] Flint Daggers in Prehistoric Europe, C.J. Frieman, B.V. Eriksen red., Oxford & Philadelphia, s. 116–132.
Gumiński W. 1989, Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Polskie Badania Archeologiczne, 28, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Hozer M., Machnik J., Bajda-Wesołowska A. 2017, Groby kultury ceramiki sznurowej i domniemane kultury mie-rzanowickiej w Szczytnej, pow. Jarosław. Źródła, analiza, wnioski, [w:] Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuc
Janczewski P., Kraus P., Włodarczak P. 2018, Święte 15: Cemetery of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 93–139.
Kadrow S ., Machnik J. 1997, Kultura mierzanowicka. Chronologia, taksonomia i rozwój przestrzenny, Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie, Prace Komisji Archeologicznej 29, Kraków.
Kopacz J. 1976, Wstępna charakterystyka technologiczno-typologiczna wczesnobrązowego przemysłu krzemiennego z Iwanowic, woj. Kraków, „Archeologia Polski”, 21/1, s. 85–107.
Kraussowie J. i A. 1971, Cmentarzysko kultury mierzanowickiej w Świniarach Starych, pow. Sandomierz, „Materiały Archeologiczne”, 12, s. 109–136.
Krzak Z. 1961, Materiały do znajomości kultury złockiej, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Libera J. 2001, Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
Libera J. [2002] 2003, Znaleziska gromadne siekier krzemiennych z Lubelszczyzny, „Wiadomości Archeologiczne”, 56, s. 45–50.
Libera J. 2005, Z badań nad krzemieniarstwem wczesnej epoki żelaza w dorzeczu Sanu – podstawy wydzielenia przemysłu kosińskiego, [w:] Problemy kultury wysockiej, S. Czopek red., Rzeszów, s. 119–160.
Libera J. 2009, Materiały krzemienne z badań kurhanów kultury ceramiki sznurowej na Grzędzie Sokalskiej, [w:] J. Machnik, J. Bagińska, W. Koman, Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badań archeologicznych w latach 1988–2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy, Kraków, s. 279–302.
Libera J. 2010, Krzemienne „groty”, „sztylety” oraz „sierpy” w dorzeczu Sanu (przyczynek do studiów nad wybranymi wytworami krzemieniarstwa kultury mierzanowickiej), „Rocznik Przemyski, Archeologia”, 46/2, s. 3–29.
Libera J. 2022, Grobowe inwentarze kamienne kultury ceramiki sznurowej z obszaru Małopolski, [w:] Społeczności schyłkowego eneolitu w południowo-wschodniej Polsce w świetle badań archeologicznych i analiz interdyscyplinarnych, A. Szczepanek, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak red., Pękowice–Kraków, 45–212.
Libera J., Mączyński P., Sałacińska B ., Sałaciński S. 2019, Znalezisko siekier krzemiennych z Klementowic (Płaskowyż Nałęczowski) – dylemat z afiliacją kulturową / The find of flint axes from Klementowice (Nałęczów Plateau) – dilemmas with cultural affiliation, „Archeologia Polski”, 64, s. 157–203.
Libera J., Zakościelna A. 2006, Inwentarze krzemienne z grobów grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych, [w:] Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, J. Libera, K. Tunia red., Lublin–Kraków, s. 135–169.
Libera J., Zakościelna A. 2011, Cyrkulacja krzemienia wołyńskiego w okresie neolitu i we wczesnej epoce brązu na ziemiach polskich, [w:] Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV–I tys. przed Chr., M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt red., Archaeologia Bimaris. Dyskusje, 4, Poznań, s. 83–115.
Libera J., Zakościelna A. 2019, Analiza źródeł krzemiennych, [w:] Kosin 10, Kopiec 4 i 8 – stanowiska osadniczo-pracowniane tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na terenie wychodni krzemieni świeciechowskiego oraz gościeradowskiego, A. Zakościelna red., Lublin, s. 61-277.
Machnik J., Bagińska J., Koman W. 2009, Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badań archeologicznych w latach 1988–2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy, Kraków.
Machnik J., Jarosz P., Mazurek M. 2019, Groby ludności kultury ceramiki sznurowej w Mirocinie, pow. Przeworsk, [w:] Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Mirocinie na Wysoczyźnie Kańczuckiej, P. Jarosz, J. Machnik, A. Szczepanek red., Via Archaeologica Ressoviensia, 15, Rzeszów, s. 7–139.
Madsen B. 1984, Flint axe manufacture in the Neolithic: Experiments with grinding and polishing of thin-butted flint axes, „Journal of Danish Archaeology”, 3/1, s. 47–62.
Makarowicz P. 2010, Trzciniecki krąg kulturowy – wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy, Archaeologia Bimaris. Monografie, 3, Poznań.
Mączyński P. 2018, Uwagi o sposobach wykorzystywania wytworów krzemiennych o pradziejowej metryce na przykładzie materiałów ze stanowiska Puławy-Włostowice, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, s. 342–357.
Olszewski A., Włodarczak P. 2018, Święte 11: Cemetery of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 7–68.
Pelisiak A. 2007, Na granicach wielkiego eurazjatyckiego stepu. Europa Środkowo-Wschodnia w IV–III tys. BC. / In den Randbereichen der Eurasischen Grosssteppe. Das Ostmitteleuropa im 4.–3. Jt. v. Ch., [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych / Frühzeit Ostmitteleuropas: Das polnisch-ukrainische Grenzgebiet aus archäologischer Perspektive, M. Dębiec, M. Wołoszyn red., Collectio Archaeologica Ressoviensis, 5, Rzeszów, s. 81–93.
Piličiauskas G. 2010, Echoes of the dagger period in Lithuania, 2350–1500 cal BC, „Estonian Journal of Archaeology”, 14, s. 3–21.
Połtowicz-Bobak M. 2016, On the peripheries of the Magdalenian word. Magdalenian hunters north of the Carpathian and Sudety Mountains, [w:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 1: 500,000–5,500 BC, J. Kabaciński red., Warszawa, s. 129–152.
Pyżewicz K. 2013, Analiza traseologiczna materiałów krzemiennych, [w:] Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu, M.M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak red., Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne, 4, Kraków–Pękowice, s. 179–200.
Pyżewicz K. 2017, Use-wear analysis of flint artefacts from the barrows of the Corded Ware culture in Ulów, „Folia Quaternaria”, 85, s. 117–134.
Pyżewicz K., Grużdź W., Dmochowski P. 2016. Lokalna wytwórczość form czworościennych w Wielkopolsce. Wstęp do problematyki, [w:] Krzemień narzutowy w pradziejach. Materiały z konferencji w „Mądralinie” w Otwocku, 18–20 października 2010, W. Borkowski, B. Sałacińska, S. Sałaciński red., Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, 8, Warszawa, s. 309–341.
Rybicka M. 2017, Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 37, Rzeszów.
Sobkowiak-Tabaka I. 2016, Hunter-gatherers in the Allerød forests, [w:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 1: 500,000–5,500 BC, J. Kabaciński red., Warszawa, s. 170–198.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91/2, s. 143–170.
Svešnìkov Ì. K. 1974, Istorìâ naselennâ Peredkarpattâ, Podìllâ ì Volynì v kìncì III – na počatku II tisâčolìttâ do našoï eri, Kiïv.
Swiesznikow I. 1967, Krzemieniarstwo kultury ceramiki sznurowej na Wołyniu, „Z otchłani wieków”, 33/4, s. 222–226.
Ślusarski Z ., Ślusarska-Polańska M. 1989, Badania stanowisk kultury strzyżowskiej w Raciborowicach Kolonii, woj. Chełm, w latach 1956, 1958 i 1959, „Sprawozdania Archeologiczne”, 40, s. 167–196.
Taras H. 1995, Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu, Lublin.
Tunia K. 1997, Groby kultury ceramiki sznurowej w Krzyżu, woj. Kielce, „Sprawozdania Archeologiczne”, 49, s. 181–190.
Valde-Nowak P. 1988, Etapy i strefy zasiedlania Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Werra D. H., Siuda R. 2022, The use of phosphate minerals for determination of the provenance of flint used by prehistoric communities in East-Central Europe, „Quaternary International”, 615, s. 5–17.
Włodarczak P. 2006, Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Kraków.
Zakościelna A. 1996, Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Lubelskie Materiały Archeologiczne, 10, Lublin.
Zakościelna A., Libera J. 1991, Wykorzystanie surowców krzemiennych z okolic Świeciechowa w schyłkowym neolicie i we wczesnej epoce brązu w Polsce południowo-wschodniej, [w:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba red., Lubelskie Materiały Archeologiczne, 6, Lublin, s. 135–180.