Emigracja zarobkowa z Galicji do Francji na początku XX w. – stan badań i postulaty badawcze

Labour emigration from Galicia to France between 1908 and 1914 represents an initial and little-researched phase of the emigration movement of the fi rst half of the 20th century. Letters from peasants wishing to go to France are an important research source for this issue. This article is part of preparations for a planned source publication of letters to the envoy to the Diet of the Kingdom of Galicia, Wiktor Skołyszewski, from Galician peasants and workers wishing to go to work in France in the early 20th century. The issues are presented in the context of the state of research on the subject of labour emigration, mainly from Galicia.

Brożek A., Listy emigrantów jako źródło w tradycji i współczesności polskich nauk społecznych, w: Dziedzictwo Witolda Kuli, Warszawa 1991.
Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.
Caro L., Emigracja i jej wpływ na stosunki zdrowotne i na ruch ludności, Kraków 1914.
Caro L., Emigracja i polityka emigracyjna, Poznań 1914.
Caro L., Emigracja polska, Lwów 1913.
Caro L., Nowe Drogi, Poznań 1908.
Caro L., Odprawa P. Hubce i prawda o P.T.E., Kraków 1914.
Caro L., Wychodźstwo polskie, Warszawa 1907.
Cichocki R., Jankowska K., Chłop polski w Europie i Ameryce a problem relacji pomiędzy badaniami socjologicznymi a ich aplikacjami dla potrzeb rozwiązywania problemów społecznych, „Człowiek i Społeczeństwo” 2019, t. XLVII.
Doliński W., Współczynnik humanistyczny Floriana Znanieckiego w nowych kontekstach doświadczeń autobiograficznych, „Przegląd Socjologiczny” 2020, t. LXIX, nr 2.
Dulczewski Z., Florian Znaniecki jako twórca metody autobiograficznej w socjologii, w: Florian Znaniecki i jego rola w socjologii, red. A. Kwilecki, Poznań 1975.
Dunin-Wąsowicz K., Stapiński Jan, hasło w: Polski słownik biograficzny, t. XLII, red. A. Romanowski et al., Warszawa–Kraków 2004.
Dziedzictwo Witolda Kuli, Warszawa 1991.
Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), red. A. Pilch, Warszawa 1984.
Florian Znaniecki i jego rola w socjologii, red. A. Kwilecki, Poznań 1975.
Frey Y., Histoire des Polonais en France, Paris 2019.
Gmurczyk-Wrońska M., Polacy we Francji w latach 1871–1914. Społeczność polska i jej podstawy materialne, Warszawa 1996.
Hitier J., Chronique agricole, „Revue d’économie politique” 1911, vol. XXV, No. 1.
Jura J., Emigracja z Galicji w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku na przykładzie wybranych powiatów, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 2002, nr 16.
Klawe-Mazurowa M., Kula M., Molenda J., Piątkowska D., Walaszek A., Metoda Znanieckiego w oczach historyków, „Przegląd Polonijny” 1983, z. 4.
Kołodziej E., Emigracja z ziem polskich i Polonia 1871–1939. Liczebność i rozmieszczenie, „Przeszłość Demograficzna Polski. Materiały i studia” 1991, nr 18.
Korespondencja z Ameryki w prasie polskiej na Śląsku. 1868–1900, oprac. D. Piątkowska, Wrocław 1980.
Kowalski G.M., Instytucje organizujące wychodźstwo w Galicji w latach 1901–1914. Organizacja, działalność, propaganda emigracyjna, w: Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie – idee – prawo. Materiały ze Zjazdu Katedr Historycznoprawnych, Augustów, 15–18 września 2002, red. A. Lityński, P. Fiedorczyk, Białystok 2003.
Kowalski G.M., Prawna regulacja wychodźstwa na ziemiach polskich pod panowaniem austriackim w latach 1832–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2002, t. LIV, z. 1.
Kowalski G.M., Przestępstwa emigracyjne w Galicji 1897–1918. Z badań nad dziejami polskiego wychodźstwa, Kraków 2003.
Kula M., Czy warto było przedzierać się przez listy amerykańskie, „Przegląd Polonijny” 1983, z. 4.
Listy braci Gawlików z Teksasu do rodziny, oprac. R. Sulima, „Regiony” 1976, nr 3.
Listy emigrantów do „Przyjaciela Ludu”, „Wieńca i pszczółki”, „Zarania”, „Piasta”, „Wyzwolenia” w latach 1899–1938, wybór i oprac. A. Pasternak, Rzeszów 1994.
Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych. 1890–1891, oprac. W. Kula, N. Assorodobraj-Kula, M. Kula, Warszawa 1973.
Listy polskie „Oto zasyłam opisanie całego mojego życia” (Listy przedpłatników „Gazety Świątecznej” do „Promyka”), oprac. C. Francelle-Gervais, „Regiony” 1978, nr 4.
Molenda J., Chłopi, naród, niepodległość. Kształtowanie się postaw narodowych i obywatelskich chłopów w Galicji i Królestwie Polskim w przededniu niepodległości, Warszawa 1999.
Molenda J., Listy chłopów galicyjskich w sprawie sezonowej emigracji do Francji z lat 1908– 1909 jako źródło historyczne, w: Metoda Znanieckiego w oczach historyków, „Przegląd Polonijny” 1983, z. 4.
Molenda J., Skołyszewski Wiktor Feliks, hasło w: Polski słownik biograficzny, t. XXXVIII, red. H. Markiewicz et al., Warszawa–Kraków 1998.
Mytkowicz A., Powstanie i rozwój emigracji sezonowej, Kraków 1917.
Okołowicz J., Wychodźstwo i osadnictwo polskie przed I wojną światową, Warszawa 1920.
Pierwsi Ślązacy w Ameryce. Listy z Teksasu do Płużnicy z roku 1855, oprac. A. Brożek, H. Borek, Opole 1967.
Polski słownik biograficzny, t. XXXVIII, red. H. Markiewicz et al., Warszawa–Kraków 1998.
Polski słownik biograficzny, t. XLII, red. A. Romanowski et al., Warszawa–Kraków 2004.
Ponty J., Polonais méconnus. Histoire des travailleurs immigrés en France dans l’entre-deux-guerre, Paris 1988.
Raflin N., L’immigration et le placement des ouvriers agricoles polonais en France, „Bulletin de l’Office du travail” 1911, t. XVIII.
Reczyńska A., Próba przeglądu problemów, źródeł i opracowań na temat losów Polek na emigracji przed II wojną światową, „Studia Migracyjne. Przegląd polonijny” 2019, nr 4 (174).
Stapiński J., Pamiętnik, oprac. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1959.
Starczewski M., Z dziejów emigracji zarobkowej: agenci emigracyjni na ziemiach polskich przed 1914 r., Warszawa 2010, praca magisterska, Uniwersytet Warszawski: [dostęp: 10 III 2023].
Szocki J., Prasa polska dla ludu i prasa ludowa w XIX i na początku XX wieku (do 1918), „Zeszyty Prasoznawcze” 1995, t. XXXVIII, nr 3–4.
Thomas W.I., Znaniecki F.W., Chłop polski w Europie i Ameryce, Warszawa 1976.
Thomas W.I., Znaniecki F.W., The Polish Peasant in Europe and America, Boston 1918–1920 (wyd. 2: New York 1927; wyd. 3: New York 1958).
Walaszka A., Migracje Europejczyków 1650–1914, Kraków 2007.
Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie – idee – prawo. Materiały ze Zjazdu Katedr Historycznoprawnych, Augustów, 15–18 września 2002, red. A. Lityński, P. Fiedorczyk, Białystok 2003.
Zagadnienia kulturalno-oświatowe i społeczno-gospodarcze wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 1889–1918. Materiały bibliograficzne, oprac. T. Szczechura, R. Szczechura, Warszawa 1969.
Zagadnienia społeczno-polityczne wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 1889–1918. Materiały bibliograficzne, oprac. T. Szczechura, R. Szczechura, Warszawa 1967.