Nowe źródło kartograficzne do badań południowej części jeziora Jeziorak oraz przyległych miejscowości

Szczepański, Seweryn; Lasek, Piotr

doi:0023-5881

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Nowe źródło kartograficzne do badań południowej części jeziora Jeziorak oraz przyległych miejscowości Szczepański, SewerynLasek, Piotr

Object structure

Nowe źródło kartograficzne do badań południowej części jeziora Jeziorak oraz przyległych miejscowości

Szczepański, Seweryn ; Lasek, Piotr

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

kartografia ; Jeziorak ; Iława ; geografia historyczna ; Prusy

Przedmiotem artykułu jest problematyka najstarszej kartografii i zarazem ikonografii Iławy (niem. Deutsch Eylau), okolicznych wsi oraz południowej części jeziora Jeziorak.Do najcenniejszych materiałów omawianego rodzaju należą nowożytne źródła kartograficzne z XVII i XVIII w., znajdujące się obecnie w zbiorach Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz Archiwum Państwowego w Olsztynie. Ostatnio w zasobach Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem udało się odnaleźć kolejną mapę, uzupełniającą istniejące źródła kartograficzne i otwierającą nowe perspektywy badawcze. Omawiana mapa w istotny sposób powiększa stan naszej wiedzy zarówno o przemianach linii brzegowej Jezioraka, jak też o reorganizacjach związanej z jeziorem przestrzeni osadniczej.

Achremczyk Stanisław. 2005. Iława. Dzieje miasta, Olsztyn.
Alexandrowicz Stanisław. 1965. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r. Tzw. „radziwiłłowska”, jako źródło do dziejów Litwy i Białorusi, „Studia Źródłoznawcze”, 10, s. 33–67.
Alexandrowicz Stanisław. 1966. Mapy majątkowe północnego Podlasia z XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 2, s. 279–305.
Alexandrowicz Stanisław. 2012. Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Warszawa.
Allgemeine Kartensammlung. 1991. Allgemeine Kartensammlung des Staatsarchivs Königsberg. Spezialinventar, oprac. W. Bliss, Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, 28, Köln–Weimar–Wien.
Bahl Peter. 2001. Der Hof des Großen Kurfürsten. Studien zur höheren Amtsträgerschaft Brandenburg-Preußens, Köln–Weimar–Wien.
Bartoszewicz Agnieszka, Bartoszewicz Henryk. 2006. Kartografia miast Mazowsza i ziemi dobrzyńskiej do końca XIX wieku, Warszawa–Pułtusk.
Bartoszewicz Agnieszka, Bartoszewicz Henryk. 2014. Źródła kartograficzne do dziejów ziem wschodnich Rzeczypospolitej od XVII do początku XIX w. W zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, 115, s. 433–486.
Bartoszewicz Henryk. 2012. Z dziejów kartografii Mazowsza i ziem sąsiednich XVII–XX wieku, Warszawa–Pułtusk.
Bau- und Kunstdenkmäler. 1906. Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreuszen, 12, Kreis Rosenberg, oprac. B. Schmid, Danzig.
Biegański Wiesław, Żuchowski Tadeusz J. 1995. Rozwój miasta do połowy XIX wieku, [w:] Iława 1305–1995. Dzieje przemian w urbanistyce i architekturze miasta, red. T.J. Żuchowski, Iława, s. 9–41.
Giżejewski Gracjan. 2023. Dzieje Puszczy Piskiej do 1945 roku, Olsztyn.
Glauert Mario. 2003. Das Domkapitel von Pomesanien (1284–1527), Toruń.
Glauert Mario. 2021. Pomezańska kapituła katedralna w czasach średniowiecza (1284–1527), red. R. Biskup, Pelplin.
Goldbeck Johann Friedrich. 1789. Volständige Topographie des Königreichs Preussen. Zweiter Theil welcher die Topographie von West-Preussen enthält, Marienwerder.
Gołaski Janusz. 1969. Kształtowanie się mapy wsi w Polsce do końca XVIII w. Studia nad genezą wielkoskalowej informacji kartograficznej, Wrocław.
Hennenberger Caspar. 1595a. Der See Ströme und Flüsser Namen, Welche in der Preuschen Mappen verzeichnet sind, unnd wie solche auff fürgehende, weis, leichtlich zu finden sein, Königsberg.
Hennenberger Caspar. 1595b. Ercleru[n]g der Preüssischen grössern Landtaffel oder Mappen, Königsberg.
Hennenberger Caspar. 1863. Grosse Landtafel von Preussen in 9 Blättern. (Erste Ausgabe vom Jahre 1576.) Vom Neuen in der Größe des Originals herausgegeben durch die königlich physikalisch-ökonomische Gesellschaft zu Königsberg i. Pr. Im Jahre 1863, Königsberg.
Kaufmann Karl Josef. 1905. Geschichte der Stadt Deutsch Eylau, Danzig.
Kaufmann Karl Josef. 1927. Geschichte des Kreises Rosenberg, 1, Marienwerder.
Knyżewski Marcel. 2020. Siedziby średnich i niższych rangą urzędników krzyżackich na terenie dzisiejszej Polski. Studium archeologiczne, Łódź.
Kowalczyk Jerzy. 1988. Pierre Ricaud de Tirregaille — architekt ogrodów i pałaców, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 33, 4, s. 299–318.
Kowalski Hubert. 2011. Mapy, plany i rysunki architektoniczne ze zbiorów warszawskich wizytek (Zakon Nawiedzenia NMP), [w:] Od atlasu do kolekcji w 440. Rocznicę I wydania atlasu Abrahama Orteliusa, red. J. Ostrowski, R. Skrycki, Z dziejów kartografii, 16, Szczecin, s. 267–277.
Kowalski Hubert, Ważyńska Joanna, Przyłuska Barbara. 2011. Przebudzenie: konserwacja zabytkowych XVII/XVIII/XIX-wiecznych map, planów i rysunków ze zbiorów klasztoru sióstr wizytek w Warszawie, Pałac Rzeczypospolitej/Biblioteka Narodowa, 19 kwietnia–4 maja, Warszawa.
Lasek Piotr, Przypkowski Jan. 2013. Najstarszy widok Iławy i zamku na Wielkiej Żuławie z 1620 roku w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, [w:] Grodziska Warmii i Mazur, 1, Stan wiedzy i perspektywy badawcze, red. Z. Kobyliński, Archaeologica Hereditas, 2, Warszawa–Zielona Góra, s. 381–383.
Lasek Piotr, Szczepański Seweryn. 2016. Z dziejów pewnego zastawu, czyli „zamek” Deutsch-Eylau alias „dwór” Gross-Werder, „Biuletyn Historii Sztuki”, 78, 3, s. 431–457.
Mierzyński Antoni. 1892. Źródła do mytologii litewskiej od Tacyta do końca XIII wieku, Warszawa.
Mülverstedt George Adalbert von. 1901. Die Oberländischen Hauptämter und Landgerichte nebst ihren Verwaltern, „Oberländische Geschichtsblätter”, 3, s. 1–73.
Pydyn Andrzej. 2013. Wyniki archeologicznych prospekcji podwodnych w wybranych jeziorach Pojezierza Iławskiego, [w:] Grodziska Warmii i Mazur, 1, Stan wiedzy i perspektywy badawcze, red. Z. Kobyliński, Archaeologica Hereditas, 2, Warszawa–Zielona Góra, s. 361–372.
Rolska Irena. 2011. Mapa jako dzieło sztuki i źródło ikonograficzne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio L, 9, 1, s. 131–144.
Sito Jakub. 2019. „J’ai accordé avec le Sieur Coudray Sculpteur du Roy statues du pierre...”. O dekoracji rzeźbiarskiej rezydencji Cetnerów w Krakowcu, [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, red. P. Lasek, P. Sypczuk, Warszawa, s. 226–245.
Skrobot Wiesław. 2014. Wartość przestrzeni. Zintegrowana przestrzeń nieizolowana w ujęciu fenomenologicznym, Ostróda.
Stępniak Jędrzej, Żuchowski Tadeusz J. 1995. Rody szlacheckie i ich rezydencje na ziemi iławskiej, [w:] Iława 1305–1995. Dzieje przemian w urbanistyce i architekturze miasta, red. T.J. Żuchowski, Iława, s. 120–135.
Szczepański Seweryn. 2011. Campus Schinewite a trwałość pruskiego pogranicza. Fragment z dziejów osadnictwa południowej Pomezanii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3 (273), s. 547–567.
Szczepański Seweryn. 2014. Umocnienia liniowe w kontekście osadniczym Pomezanii, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, M. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk, s. 195–216.
Szczepański Seweryn. 2016. Pomezania pruska. Dzieje osadnictwa w XIII–XV wieku, Olsztyn.
Szczepański Seweryn, Lasek Piotr. 2016. Iława w świetle źródeł kartograficznych XVII–XVIII wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 2 (292), s. 333–352, https://doi.org/10.51974/kmw-135024
Szczepański Seweryn, Szczepański Łukasz. 2022. Zaginione osady średniowieczne w rejonie jeziora Jeziorak (studium historyczno-archeologiczne na podstawie nowych źródeł), [w:] Pomerania — Prussia — Polonia. Rozprawy ofiarowane prof. Wiesławowi Długokęckiemu z okazji 65. Urodzin, red. R. Kubicki, Gdańsk, s. 255–281.
Szeliga Jan. 1997. Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku, Warszawa.