Between the use, copying and innovation. A contribution to the studies on the stone tool industry in Neolithic societies of the Globular Amphora Culture in the Polish Lowland (Kuyavia)

Chachlikowski, Piotr

doi:0081-3834

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Between the use, copying and innovation. A contribution to the studies on the stone tool industry in Neolithic societies of the Globular Amphora Culture in the Polish Lowland (Kuyavia) Chachlikowski, Piotr

Object structure

Between the use, copying and innovation. A contribution to the studies on the stone tool industry in Neolithic societies of the Globular Amphora Culture in the Polish Lowland (Kuyavia)

Sprawozdania Archeologiczne 74 nr 1 (2022)

Chachlikowski, Piotr

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

stone industry ; Globular Amphorae Culture ; Polish Lowland ; Neolith

This article focuses on a section of studies on the Globular Amphorae Culture (GAC) stone production in Kuyavia. The source materials from this area provide evidence of heretofore unknown activity of stone workers of this culture engaged in production of adzes that copied the forms typical of Late Band Pottery Culture. The resulting observations challenge the view that GAC communities did not produce stone adzes of their own, but allegedly restricted themselves only to using ready-made adzes of other Neolithic cultures. The sources under discussion also provide documented information on an innovative contribution of Kuyavian GAC stone workers in the assortment of tool products. This assortment includes polishing plates with the shapes and dimensions that essentially differentiated them from the corresponding tools used in the area in the Neolithic. Nevertheless, the claim that the local GAC communities did not produce type of the stone adze that would be characteristic of their own still remains as valid as ever.

Åberg N. 1918. Das nordische Kulturgebiet in Mitteleuropa während jüngen Steinzeit. Uppsala, Leipzig: Akademiska Bokhandeln, Otto Harrassowitz.
Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław, Warszawa, Kraków, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Bolewski A. and Parachoniak W. 1982. Petrografia. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
Behrens H. 1973. Die Jungsteinzeit im Mittelelbe-Saale-Gebiet (= Veröffentlichungen des Landesmuseums für Vorgeschichte in Halle 27). Berlin: VEB Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Brandt K. H. 1967. Studien über steinerne Äxte und Beile der Jüngeren Steinzeit und der Stein-Kupferzeit Nordwestdeutschland. Hildesheim: August Lax Verlagsbuchhandlung.
Chachlikowski P. 1989. Technokompleks kamieniarstwa społeczności kultury iwieńskiej z Rybin, gm. Topólka, woj. włocławskie, stanowisko 14. In P. Makarowicz, Osada kultury iwieńskiej w Rybinach, woj. włocławskie, stanowisko 14. Inowrocław: Wydawnictwo UAM, 52-64, 69-70, 78-79, 81-82, ryc. 28-32.
Chachlikowski P. 1990. Stan badań nad kamieniarstwem społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Kultura amfor kulistych w rejonie Kujaw (= Studia i Materiały do Dziejów Kujaw 6). Poznań: Wydawnictwo UAM, 225-274.
Chachlikowski P. 1991a. Stone industry of the Globular Amphorae people in Kuiavia. In A. Cofta-Broniewska (ed.), New Tendencies in studies of Globular Amphorae culture (= Archaeologia Interregionalis 14). Warszawa, Kraków, Poznań: Warsaw University, Jagiellonian University Cracow, 155-200.
Chachlikowski P. 1991b. Z badań nad chronologią późnego neolitu wschodniej części strefy wielkodolinnej Niżu. Folia Praehistorica Posnaniensia 4, 57-82.
Chachlikowski P. 1992. Niekrzemionkowe surowce skalne w osadach ludności kultur neolitu i wczesnej epoki brązu w Dębach, gm. Dobre, woj. Włocławek, stanowisko 29. In J. Czebreszuk and M. Szmyt, Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe w Dębach, woj. włocławskie, stanowisko 29. Poznań, Inowrocław: Wydawnictwo UAM, 167-186, 198-200, 216-217, 222-223, figs. 58-63.
Chachlikowski P. 1994a. Osiedla kultury pucharów lejkowatych w Podgaju woj. włocławskie, stanowisko 6A. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Chachlikowski P. 1994b. Późnoneolityczne wybierzysko surowców skał niekrzemiennych w miejscowości Goszczewo, gm. Aleksandrów Kujawski, woj. Włocławek, stanowisko 13. Folia Praehistorica Posnaniensia 6, 59-121.
Chachlikowski, P. 1996. Ze studiów nad pochodzeniem i użytkowaniem surowców importowanych w wytwórczości kamieniarskiej społeczności wczesnorolniczych Kujaw. In A. Kośko (ed.), Z badań nad genezą regionalizmu kulturowego społeczeństw Kujaw (= Studia i Materiały do Dziejów Kujaw 6). Poznań, Kruszwica, Inowrocław: Wydawnictwo UAM, 121-153.
Chachlikowski P. 1997. Kamieniarstwo późnoneolitycznych społeczeństw Kujaw (= Studia i Materiały do Dziejów Kujaw 8). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Chachlikowski P. 2000. Kamieniarstwo społeczności kultur późnoneolitycznych. In A. Kośko (ed.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego 3. Kujawy 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epok neolitu i brązu: 3900-1400/1300 przed Chr. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 393-409, 605-606.
Chachlikowski P. 2004. Wytwory kamienne z badań ratowniczych stanowisk na trasie gazociągów Mogilno-Włocławek. In J. Bednarczyk and A. Kośko (eds), Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno-Włocławek i Mogilno Wydartowo. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 515-520.
Chachlikowski P. 2007a. Przetwórstwo i użytkowanie surowców kamiennych. In A. Kośko and M. Szmyt (eds), Opatowice – Wzgórze Prokopiaka (= Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej 2). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 207-221.
Chachlikowski P. 2007b. Przetwórstwo i użytkowanie surowców kamiennych. In A. Kośko and M. Szmyt (eds), Opatowice – Wzgórze Prokopiaka (= Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 315-338.
Chachlikowski P. 2013. Surowce eratyczne w kamieniarstwie społeczeństw wczesnoagrarnych Niżu Polskiego (IV-III tys. przed Chr.) (= Studia i Materiały do Dziejów Kujaw – Niżu Polski 11). Poznań: Garmond Oficyna Wydawnicza.
Chachlikowski P. 2016. Materiały kamienne. In M. Szmyt (ed.), Osadnictwo społeczności neolitycznych na stanowisku 2 w Janowicach, woj. kujawsko-pomorskie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 331-344.
Chachlikowski P. 2017. Mining of lithic erratic raw material in the Polish Lowland in prehistory – a Precedent or common practice? In A. Marciniak-Kajzer, A. Andrzejewski, A. Golański, S. Rzepecki and M. Wąs (eds), Nie tylko krzemienie – Not only flints. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 365-384.
Chachlikowski P. 2018. The erratic stone raw material reservoir in the Polish Lowland and its procurement and selection within the local late Neolithic societies. Choices between the “gift” from the glacial past and the Earth’s natural resources of the “south”. In P. Valde-Nowak, K. Sobczyk, M. Nowak and J. Źrałka (eds), Multas per gentes et multa per saecula: amici magistro et collegae suo Ioanni Christopho Kozłowski dedicant. Kraków: Institute of Archaeology, Jagiellonian University in Kraków, 531-540.
Chachlikowski P. and Skoczylas J. 2001. Exploration of stone raw-materials in stone industry of late-neolithic communities of Lowlan Polad (Niż Polski). Prospects for further petroarchaelogical studies in the Kujawy region. Przegląd Archeologiczny 49, 17-34.
Cofta-Broniewska A. and Kośko A. 1982. Historia pierwotna społeczeństw Kujaw. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Czerniak L. 1980. Rozwój społeczeństw kultury późnej ceramiki wstęgowej na Kujawach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Czerniak L. 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach. 5400-3650 p.n.e. Poznań: PSO Sp. z o.o.
Grygiel R. 2018. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 2. ŚrodkowyNeolit. Grupa brzesko-kujawska kultury lendzielskiej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Herfert P. 1962. Die Steinäxte der Trichterbecherkultur im Elb-Saale-Gebiet. Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg (= Geschichtliche Sprachwissenschaftliche Reihe 11(1962), 1097-1140.
Jażdżewski K. 1936. Kultura pucharów lejkowatych w Polsce środkowej i zachodniej. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Makarowicz P. 1989. Osada kultury iwieńskiej w Rybinach, woj. włocławskie, stanowisko 14. Inowrocław: Wydawnictwo UAM.
Makarowicz P. 1998. Rola społeczności kultury iwieńskiej w genezie trzcinieckiego kręgu kulturowego (2000-1600 BC) (= Materiały do syntezy pradziejów Kujaw 8). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Makarowicz P. 2000. Osadnictwo społeczności z wczesnej epoki brązu w Rybinach, woj. kujawskopomorskie, stanowisko 17 (= Źródła do studiów nad prahistorią Kujaw 14). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Nilius I. 1971. Das Neolithikum in Mecklenburg zur Zeit und unter besonderer Berücksichtigung der Trichterbecherkultur. Schwerin: Museum für Ur- und Frühgeschichte.
Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Prinke A. and Skoczylas J. 1980a. Neolityczne surowce kamienne Polski środkowo-zachodniej. Studium archeologiczno-petrograficzne. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Prinke A. and Skoczylas J. 1980b. Stone Raw Material Economy in the Neolithic of the Polish Lowlands. Przegląd Archeologiczny 27, 43-85.
Skalmowski W. 1937. Naturalne materiały kamienne w budownictwie drogowym ze szczególnym uwzględnieniem materiałów krajowych. Warszawa: J. Jankowski i S-ka.
Skalmowski W. 1972. Technologia materiałów budowlanych 1. Warszawa: Arkady.
Siuchniński K. 1972. Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim 2. Opracowanie analityczne. Szczecin: Muzeum Narodowe.
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: PSO Sp. z o.o.
Szydłowski M. 2017. Użytkowanie surowców skalnych na obszarach poglacjalnych Polski w neolicie i początkach epoki brązu. Gdańsk: The Early Bronze Age Publishing.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Wiślański T. 1970. The Globular Amphora Culture. In T. Wislański (ed.), The Neolithic in Poland. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 178-231.
Wiślański T. 1979. Dalszy rozwój ludów neolitycznych. Plemiona kultury amfor kulistych. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Prahistoria Ziem Polskich 2. Neolit. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 261-299.
Wojno T. J. and Pentlatowa Z. 1956. Własności techniczne skał. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
Zápotocký M. 1966. Streitäxte und Streitaxtkulturen. Památky Archeologické 57, 172-209.
Zápotocký M. 1992. Streitäxte des mitteleuropäischen Äneolithikums (= Quellen und Forschungen zur prähistorischen und provinzialrömischen Archäologie 6). Weinheim: Wiley-VCH Verlagsgesellschaft.