The The Settlement and Economy of the Pyrzyce Lowland in the Pre-Roman and Roman Iron Ages

Chmiel-Chrzanowska, Marta; Adamczyk, Michał

doi:0079-7138

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

The The Settlement and Economy of the Pyrzyce Lowland in the Pre-Roman and Roman Iron Ages Chmiel-Chrzanowska, MartaAdamczyk, Michał

Object structure

The The Settlement and Economy of the Pyrzyce Lowland in the Pre-Roman and Roman Iron Ages

Przegląd Archeologiczny T. 70 (2022)

Chmiel-Chrzanowska, Marta ; Adamczyk, Michał

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk ; Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza

Settlement Archaeology ; Pre-Roman Iron Age ; Roman Iron Age ; Palynology

The article presents the results of research on the settlement of the Pyrzyce Lowland, NW Poland, in the Pre Roman and Roman Iron Ages. The central part of this area was covered in the past by a large water body, pre-Miedwie lake, which due to natural processes and subsequent human intervention was partially drained. In order to carry out the research, 85 Pre-Roman and 305 Roman Iron Age sites were catalogued. The main method of researching the spatial organization was triangulation and subsequent polygon networking. The results of the spatial analysis were confronted with data from lake Racze’s palynological profile. Thanks to this procedure information was obtained on settlement structures, population, environment and economy, as well as their changes in time. The similarities and differences between the Pre-Roman and Roman Iron Ages were then discussed. During the research a strong suggestion of settlements having been relocated according to changes of the palaeo-shoreline of pre-Miedwie lake was concluded. Also, the change from inhabiting large and stable settlements in PRIA to single, often relocating farms in RIA was registered. There were no significant changes in terms of economy, which stayed diversified during the entire PRIA and RIA periods. The changes in anthropopression were most likely linked with changes in population size, reflecting 8 distinct phases of settlement in the area.

Bender W. (1981). Osadnictwo. In: W. Hensel, J. Wielowiejski (eds.), PZP V (285-306). Wrocław: Ossolineum.
Blume E. (1912). Die germanischen Stamme und die Kulturen zwischen Oder rund Passarge zur römischen Kaiserzeit, I-II. Mannus Bibliothek. Würzburg: C. Kabitzsch.
Borówka R.K. (2007). Jak kształtowała się geologia i rzeźba Niziny Pyrzyckiej. In: R.K. Borówka (ed.), Jezioro Miedwie i Nizina Pyrzycka. Harmonia przyrody i ludzkich marzeń (6-21). Szczecin: Oficyna.
Brück J., Goodman M. (1999). Places in Prehistoric world. Themes in settlement Archaeology. London: Routledge.
Chmiel M. (2010). Mezoregion osadniczy jezior Miedwie i Płoń w neolicie. Studium osadnicze. Maszynopis pracy magisterskiej, Szczecin.
Chmiel-Chrzanowska M. (2017). Struktury osadnicze w okresie wpływów rzymskich na Nizinie Pyrzyckiej: Próba interpretacji. Rocznik Chojeński: pismo historyczno-społeczne, 9, 9-42.
Chmiel-Chrzanowska M., Fetner R. (2020). The story of one woman: new bioarchaeological data on the interpretation of a Roman Iron age grave in a log coffin from Bagicz (woj. zachodniopomorskie / PL). Archäologisches Korrespondenzblatt, 50/3, 371-386.
Domański G. (1996). Okres przedrzymski i wpływów rzymskich we wschodnim Nadodrzu. In: L. Leciejewicz, E. Gringmuth-Dallmer (eds.), Człowiek i środowisko w środkowym i dolnym Nadodrzu. Badania nad osadnictwem pra- i wczesnodziejowym (151-160). Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Dorka G. (1939). Urgeschichte des Weizacker Kreises Pyritz. Stettin: Sauniers.
Eggers H.J. (1959). Die Grabfunde der Völkerwanderungszeit aus Pommern. Baltische Studien, Neue Folge, 46, 13-28.
Godłowski K. (1983). Człowiek a środowisko w okresie lateńskim, rzymskim i wędrówek ludów. In: J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski (eds.), Człowiek a środowisko w pradziejach (286-308). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grygiel M. (2015). Kultura jastorfska na Niżu Polskim. Próba określenia chronologii, zasięgu i powiązań. Wiadomości Archeologiczne, 66, 127-182.
Hachman R. (1961). Die Chronologie der jüngeren vorrömischen Eisenzeit. Studien zum Stand der Forschung im nördlichen Mitteleuropa und in Skandinavien. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 41.
Hodder I., Orton C. (1976). Spatial analysis in Archaeology. Cambridge: Cambridge University Press.
Jaszewska A., Leciejewska A., Machajewski A., Pawlak E., Wolanin P. (2009). Opracowanie wyników ratowniczych badań archeologicznych na stanowisku nr 10 w Świętem, gm. Stargard Szczeciński, woj. zachodniopomorskie. Zielona Góra – Poznań. Download from: http://www.nid.pl.
Kesling H. (1969). Die vorrömische Eisenzeit im Elbe-Karthe-Gebiet (Kreis Perleberg und Kreis Ludwigslust). Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte der Bezirke Rostock, Schwerin und Neubrandenburg, 3. Schwerin.
Kobyliński Z. (1986). Koncepcja „terytorium eksploatowanego przez osadę” w archeologii brytyjskiej i jej implikacje badawcze. Archeologia Polski, 31, 7-29.
Kondracki J. (2002). Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN.
Kostrzewski J. (1919). Die Ostgermanische Kultur der Spätlatenezeit. Mannus Bibliothek. Leipzig. C. Kabitzsch.
Krajewski P. (1992). Grób z okresu wpływów rzymskich z Przelewic na Ziemi Pyrzyckiej, Materiały Zachodniopomorskie, 44, 159-171.
Krzywicki L. (2003). Ustroje społeczno-gospodarcze w okresie dzikości i barbarzyństwa. Seria Wznowienia, 16. Poznań: PTPN.
Latałowa M. (2007). Gospodarka człowieka w diagramach pyłkowych. In: M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska (eds.), Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce. Środowisko-Człowiek-Cywilizacja 1 (171-187). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Machajewski H. (1992). Z badań nad chronologią dębczyńskiej grupy kulturowej w dorzeczu Parsęty. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Machajewski H. (1996). Główne kierunki badań nad społecznościami Pomorza Zachodniego zmłodszego okresu przedrzymskiego, rzymskiego i wędrówek ludów. In: E. Wilgocki, P. Krajewski, M. Dworaczyk, D. Kozłowska (eds.), 50 lat archeologii polskiej na Pomorzu Zachodnim (49-69). Szczecin: Stowarzyszenie naukowe archeologów polskich.
Machajewski H. (2005). Południowo-zachodnia strefa basenu Morza Bałtyckiego u schyłku starożytności. In: P. Kaczanowski, M. Parczewski (eds.), Archeologia o początkach Słowian (181-202). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Księgarnia Akademicka.
Machajewski H. (2010). Studia i materiały nad najdawniejszymi dziejami Równiny Gorzowskiej. Epoka żelaza. Poznańskie Studia Archeologiczne 4. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Machajewski H. (2012a). Ze studiów nad formami osad z okresu rzymskiego w dorzeczu dolnej Odry. Przykład osady z Czarnowa, powiat pyrzycki, woj. zachodniopomorskie. In: A. Jaszewska (ed.), Z najdawniejszych dziejów. Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięciolecie pracy naukowej (404-415). Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej.
Machajewski H. (2012b). Wprowadzenie do problematyki kulturowej zabytków z okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy wędrówek ludów. In: K. Kowalski, D. Kozłowska-Skoczka (eds.), Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności Pomorskich (203-222). Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie.
Maciałowicz A. (2016). It’s a Man’s World... Germanic societies of the Jastorf and the Przeworsk cultures in southern and central Poland (300 BC–10 AD). In: A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (ed.), The Past Societies 4. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages: 500 BC - 500 AD (72-110). Warszawa: PWN.
Maciałowicz A., Rudnicki M., Strobin A. (2016). With gold and sword. Contacts of Celts and early Germanics in central Europe. The historical background: 3rd–1st c. BC. In: A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (ed.), The Past Societies 4. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages: 500 BC - 500 AD (134-161). Warszawa: PWN.
Mann C.C. (2008). 1491. Ameryka przed Kolumbem. Poznań: Rebis.
Mitchell R.J., Rose R.J., Palmer S.C.F. (2008). Restoration of Calluna vulgaris on grass-dominated moorlands: The importance of disturbance, grazing and seeding. Biological Conservation, 141(8), 2100-2111.
Pachulski P., Żychliński D. (2009). Wstępne wyniki badań ratowniczych prowadzonych przez Archeologiczną Pracownię Badawczą „THOR” na trasie drogi ekspresowej S3, In: A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowniński (eds.), Acta Archaeologica Pomoranica III, Część 1. Od epoki kamienia do okresu wczesnośredniowiecznego (221-234). Szczecin: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum w Stargardzie.
Pędziszewska A., Latałowa M., Święta-Musznicka J., Zimny M., Kupryjanowicz M., Noryśkiewicz M., Bloom K. (2020). Pollen evidence of change in environment and settlement during the 1st millennium AD. In: A. Bursche, J. Hines, A. Zapolska (eds.), The Migration Period between the Odra and the Vistula. Vol. 1 (137-198). Leiden: Koninklijke Brill NV.
Porucznik J. (2014). Bastarnowie – źródła pisane a materiał archeologiczny. Wratislaviensium Studia Classica olim Classica Wratislaviensia III, XXXIV, 57-76.
Publiusz Korneliusz Tacyt (2008). Germania. Przetłumaczył z łaciny T. Płóciennik, Zeszyty Źródłowe Historii Społeczeństw Antycznych, X, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rogalski B. (2010). Przemiany kulturowe na Pomorzu Zachodnim i Przednim w młodszym okresie przedrzymskim (III - I w. p.n.e.). Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie.
Rogalski B. (2014). Główne kierunki badań nad okresem wpływów rzymskich w rejonie kolana Odry. Rocznik Chojeński, 6, 11-28.
Rogalski B. (2017). Skupisko pyrzyckie w okresie wpływów rzymskich – stan studiów i postulaty badawcze. In: A. Chludziński (ed.), V Nadodrzańskie Spotkania z Historią 2017 (11-24). Pruszcz Gdański – Mieszkowice: Wydawnictwo Jasne.
Schummann H. (1898). Die Waffen und Smucksachen Pommerns zur Zeit des Lateneeinflusses. In: O. Knoop, A. Haase (eds.), Beiträge zur Geschichte und Altertumskunde Pommerns. Festschrift zur 25-jährigen Jubiläum des Herrn Gymnasialdirektor Professor H. Lemcke (97-101). Stettin: Hercke & Lebeling.
Schuster J. (2010). Lübsow. Älterkaiserzeitliche Fürstengräber im nördlichen Mitteleuropa. Bonner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichtlichen Archäologie 12. Bonn: Universität Bonn.
Schuster J. (2018). Ab Oceano. Ein Beitrag zur Besiedlungsgeschichte der Küste Vorpommerns während der römischen Kaiserzeit. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 53. Schwerin: Landesamt für Kultur und Denkmalpflege Mecklenburg-Vorpommern.
Siedlik K. (2007). Odczytana z map historia Miedwia. In: R.K. Borówka (ed.), Jezioro Miedwie i Nizina Pyrzycka. Harmonia przyrody i ludzkich marzeń (66-83). Szczecin: Oficyna.
Słota W., Sankowski M. (2009). Opracowanie ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku archeologicznym Święte, nr 8 (AZP: 33–10/97), pow. Stargard Szczeciński, woj. zachodniopomorskie, związanych z budową obwodnicy Stargardu Szczecińskiego. Download from: http://www.nid.pl.
Valde-Nowak P. (1995). Osadnictwo wczesnorolnicze średniogórza niemieckiego. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Wielowiejski J. (1981). Produkcja. In: W. Hensel, J. Wielowiejski (ed.), PZP V (315-334). Wrocław: Ossolineum.
Walter E. (1889). Prähistorische Funde In Pommern zwischen Oder rund Rega. Programm der. Kgl. Marienstiftsgymnasium. Stettin: Herrcke & Lebeling.
Wołągiewicz M.D., Wołągiewicz R. (1963). Uzbrojenie ludności Pomorza Zachodniego u progu naszej ery. Materiały Zachodniopomorskie, 9, 9-166.
Wołągiewicz R. (1959). Uwagi do zagadnienia stosunków kulturowych w okresie lateńskim na Pomorzu Zachodnim. Materiały Zachodniopomorskie, 5, 121-143.
Wołągiewicz R. (1963). Oblicze kulturowe osadnictwa Pomorza Zachodniego u progu naszej ery. In: K. Jażdżewski, W. Hensel, W. Kočka (eds.), Munera Archaeologica Iosepho Kostrzewski aninquagesimum Annom Optimum Artium Studiis Deditum Peragenti Ab Amicis, Collegia, Discipulis Oblata (291-313). Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Wołągiewicz R. (1970). Kultura jastorfska na Pomorzu Zachodnim. Materiały do prahistorii ziem polskich, V. Epoka żelaza, z. 4. Okres późnolateński i rzymski (43-89).
Wołejko L., Banieczko W., Prajs B., Kowalski W.W., Ziarnek K. (2007). Szata roślinna. In: R.K. Borówka (ed.), Jezioro Miedwie i Nizina Pyrzycka. Harmonia przyrody i ludzkich marzeń. Szczecin: Oficyna.