Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861), pierwsze przymiarki

Jednym ze skutków przegranej przez Rosję wojny krymskiej (1853–1856) było widoczne w Królestwie Polskim ożywienie polityczne. Liczne na początku lat sześćdziesiątych XIX w. demonstracje patriotyczno-religijne zmusiły władze rosyjskie do szukania sposobów powstrzymania polskich aspiracji politycznych, np. poprzez zaprowadzenie rządów wojskowo-policyjnych. Pierwsze przymiarki do wprowadzenia stanu wojennego w Królestwie Polskim i stanu oblężenia w Warszawie podjął w marcu 1861 r. namiestnik Michaił Gorczakow.

Bender Ryszard, Ludność miejska Lubelskiego w akcji przedpowstaniowej w latach 1861–1862, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1961
Chimiak Łukasz, Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim 1863–1915. Szkic do portretu zbiorowego, Funna, Warszawa 1999
Demidowicz Tomasz, Carska polityka ustępstw wobec społeczeństwa Królestwa Polskiego w okresie odwilży posewastopolskiej (1856–1860/1861), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 46/47, 1991/1992, s. 229–260
Giller Agaton, Manifestacje Warszawy 1861 r., wyd. Justyn Sokulski, Księgarnia Romana Jasielskiego, Stanisławów 1908
Górak Artur, Kozłowski Jan, Latawiec Krzysztof, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015
Grabiec J. [Dąbrowski Józef], Powstanie styczniowe 1863−1864, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Warszawa−Kraków 1921
Grabowski Edward, Z dziedziny teorii i praktyki stanów wyjątkowych, Gebethner i Wolff, Warszawa 1911
Grabski Władysław, Historia Towarzystwa Rolniczego 1858–1861 r., t. 1–2, Gebethner i Wolff, Warszawa–Kraków 1904
Groniowski Krzysztof, Dowództwo rosyjskie wobec manifestacji warszawskich 1861 roku, „Przegląd Historyczny” 52, 1961, 4, s. 724–740
Historia państwa i prawa Polski, t. 4: Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, red. Juliusz Bardach, PWN, Warszawa 1982
Kieniewicz Stefan, Między ugodą a rewolucją. Andrzej Zamoyski w latach 1861–1862, PWN, Warszawa 1962
Kieniewicz Stefan, Warszawa w powstaniu styczniowym, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983
Komar Julian, Warszawskie manifestacje patriotyczne 1860–1861, PWN, Warszawa 1970
Konn Henryk Apolinary, Prawa wyjątkowe, Gebethner i Wolff, Warszawa 1909
Kozłowski Jan, Bałtowie na wyższych i średnich szczeblach administracji Królestwa Polskiego w latach 1863–1914 (w związku z artykułem Łukasza Chimiaka, Kariery tzw. Bałtów w rosyjskiej administracji Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIX w. PH t. LXXXVIII, 1997, z. 3–4), „Przegląd Historyczny” 90, 1999, 2, s. 189–208
Lisicki Henryk, Aleksander Wielopolski. 1803–1877, t. 1, Czas, Kraków 1878
Manifestacje warszawskie w 1861 r. Z dodatkiem „Śpiewów nabożnych” (1861), Gebethnera i Wolff, Warszawa 1916
Okolski Antoni, Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskiem, t. 2, Redakcja Biblioteki Umiejętności Prawnych, Warszawa 1882
Próchnik Adam, Rządy wojennych generał-gubernatorów w epoce stanu wojennego, w: Adam Próchnik, Studia z dziejów polskiego ruchu robotniczego, wybór Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Książka i Wiedza, Warszawa 1958, s. 343–392
Przyborowski Walery, Historia dwóch lat. 1861–1862. Część pierwsza. Rok 1861, t. 2: Styczeń–maj, Kraków 1893, t. 3: Czerwiec−grudzień, Wł.L. Anczyc, Kraków 1894
Ramotowska Franciszka, Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860–1862, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971
Ramotowska Franciszka, Warszawa przedstyczniowa. Przebudzenie: „rewolucja moralna”, oprac. Dorota Lewandowska, Małgorzata Osiecka, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2018
Ramotowska Franciszka, Zarząd Wojennego Generał-Gubernatora Warszawskiego, w: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie, t. 2: Epoka porozbiorowa, red. Franciszka Ramotowska, DiG, Warszawa 1998, s. 427–432
Rutkowski Marek, Kontrola społeczeństwa Królestwa Polskiego w pierwszych latach po upadku Powstania Listopadowego, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 17, 2004, s. 37–53
Sobociński Władysław, Represje wojskowo-policyjne i stan wojenny w Królestwie Polskim 1861–1862 r. (na marginesie pracy F. Ramotowskiej, Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860–1862, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971), „Przegląd Historyczny” 64, 1973, 2, s. 389–402
Берг Николай Васильевич, Записки Н.В. Берга о польских заговорах и восстаниях. 1831–1862, Изд. „Русского Архива”, Москва 1873
Биографический словарь. Высшие чины Российской Империи, t. 1, Москва 2017, t. 4, Москва 2019
Гейрот Александр Федорович, Описание восточной войны. 1853–1856, Санкт-Петербург 1872
Гессен Владимир Матвеевич, Исключительное положение, Санкт-Петербург 1908
Карцев П.П., Варшава в 1860 и 1861 гг. (воспоминания), „Русская Старина” 36, 1882, 12, s. 535–552
Милютин Дмитрий Алексеевич, Воспоминания. 1860–1862, Москва 1999
Панютин Степан Федорович, События предшествовавшие восстание в Польше в 1861 г. (Записка С. Панютина), „Русская старина” 110, 1902, 5, s. 263–284
[Рожнов Евгений Петрович] Некролог, „Варшавский дневник” 1875, 61, s. 258
Синельников Николай Петрович, Записки сенатора Н.П. Синельникова, ч. 5. (Продолжение), „Исторический Вестник” 60, 1895, 4, s. 45–57
Чуров Владимир Евгеньевич, России верные сыны. Подсчет генералов Феньшау, „Русский пионер” 2013, 3(36), s. 147–150