„Na zapłatę ludziom wojewódzkim” : finansowanie chorągwi policyjnej województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1734–1767

Celem artykułu jest ukazanie zagadnienia finansowania chorągwi policyjnej samorządu sejmikowego województw poznańskiego oraz kaliskiego, funkcjonującej w latach 1734–1767, z podatków czopowego i szelężnego. Podstawą tych rozważań będą głównie znakomicie zachowane materiały skarbowe z archiwum Komisji Skarbowej Poznańskiej (asygnacje, kwity, rejestry i rozliczenia), stanowiące ewenement na tle innych skarbów sejmikowych w skali całej Rzeczypospolitej. Dzięki ich analizie udało się uzyskać istotne informacje o tym, jak zarządzano lokalnymi finansami, w jakim czasie chorągiew otrzymywała fundusze oraz jak ówczesna sytuacja polityczno-gospodarcza województw wpływała na jej losy. Należy podkreślić, że w dotychczasowych badaniach nad finansowaniem tzw. wojsk powiatowych właściwe niespotykana była możliwość tak pogłębionych badań.

Ciesielski Tomasz, Armia koronna w czasach Augusta III, DIG, Warszawa 2009
Ciesielski Tomasz, Sejmiki wobec kwestii bezpieczeństwa publicznego w czasach Augusta III, w: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. Henryk Lulewicz, Marek Wagner, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce 2013
Ciesielski Tomasz, Potencjał militarny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie polskiej wojny sukcesyjnej 1733–1735. Wybrane aspekty, „Klio” 25, 2013, 2, s. 81–117
Ciesielski Tomasz, Stan badań nad skarbowością polską i litewską w XVIII wieku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 8, 2003, s. 44–59
Ciesielski Tomasz, Rzeczpospolita wobec wybuchu wojny siedmioletniej (jesień 1756 – zima 1757), w: Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Społeczeństwo w obronie państwa polsko-litewskiego, red. Anna Kalinowska, Adam Perłakowski, Filip Wolański, Dariusz Rolnik, Arx Regia, Warszawa 2018, s. 119–139
Ciesielski Tomasz, Pogranicze polsko-pruskie w dobie wojny siedmioletniej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2008, 1, s. 3–17
Ciesielski Tomasz, Działalność wojskowa hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego i jego kręgu klientalno-rodzinnego, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas-Urwanowicz, Piotr Guzowski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2003, s. 259–282
Czeppe Maria, Kamaryla pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha, 1750–1763, Neriton, Warszawa 1998
Czeppe Maria, Wojna i pokój w „karczmie zajezdnej”. Z dziejów wojny siedmioletniej, w: Między Barokiem a Oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich, red. Krystyna Stasiewicz, Stanisław Achremczyk, Wydawnictwo Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 2004, s. 29–31
Dygdała Jerzy, Suwerenność Rzeczypospolitej czy suwerenność „państw” magnackich (Z doświadczeń bezkrólewia 1733 r. – uwagi dyskusyjne), „Klio” 54, 2020, 3, s. 3–35
Dworzaczkowa Jolanta, Sprawy wojska na sejmikach wielkopolskich w latach 1648–1661, w: Pax et Bellum, red. Karol Olejnik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1993, s. 55–64
Gierowski Józef Andrzej, Rozkład państwowości szlacheckiej w czasach saskich, w: Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Teresa Chynczewska-Hennel [et al.], Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”, Warszawa 1993, s. 187–195
Glabisz Grzegorz, Konfederacja partykularna województw poznańskiego i kaliskiego przy majestacie Stanisława Leszczyńskiego 1733–1735, „Klio” 37, 2016, 2, s. 61–85
Glabisz Grzegorz, Finansowanie wojny o tron polski 1733–1735 z perspektywy konfederacji partykularnej województw poznańskiego i kaliskiego, zawiązanej w obronie Stanisława Leszczyńskiego [w druku]
Glabisz Grzegorz, Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793, Wydawnictwo Wydziału Historycznego UAM, Poznań 2022
Grześkowiak-Krwawicz Anna, Republikanizm szlachecki Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Próba charakterystyki, „Myśl Polityczna” 2020, 2 (3), s. 5–37
Godsey William D., The Sinews of Habsburg Power. Lower Austria in a Fiscal-Military State 1650–1820, Oxford University Press, Oxford 2018
Holenstein André, Introduction. Empowering Interactions. Looking at Statebuilding from Below, w: Empowering Interactions Political Cultures and the Emergence of the State in Europe 1300–1900, red. Wim Blockmans, Jon Mathieu, André Holenstein, Ashgate, Farnham 2009, s. 1–34
Karpiński Tomasz, Gostyńskie wypadki z 1761 r. Epizod z wojny siedmioletniej, „Rocznik Leszczyński” 14, 2014, s. 29–52
Konopczyński Władysław, Działyński Augustyn, PSB, t. 6, Kraków 1948, s. 78–79
Konopczyński Władysław, Polska w dobie wojny siedmioletniej, t. 2: 1759–1763, G. Gebethner i Spółka, Kraków 1911
Kościański Tomasz, „Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1733–1763” (maszynopis pracy doktorskiej obronionej na UAM w 2019 r.)
Kupisz Dariusz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008
Jusupović Monika, Funkcjonowanie kowieńskich sejmików gospodarskich po reformie Sejmu Niemego, „Kwartalnik Historyczny” 127, 2020, 4, s. 855–881
Lisek Adam, Obóz stanisławowski w województwie ruskim w okresie bezkrólewia i wojny o tron polski w latach 1733–1736, Universitas, Kraków 2014
Lisek Adam, Stosunek szlachty województwa sandomierskiego do powtórnej elekcji Stanisława Leszczyńskiego i wojny o tron polski w latach 1733–1736, w: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. Henryk Lulewicz, Marek Wagner, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego, Siedlce 2013, s. 278–301
Lisek Adam, Stanowisko szlachty województwa wołyńskiego wobec wydarzeń w Rzeczypospolitej w latach 1733–1736, „Rocznik Przemyski. Historia” 45, 2009, 4, s. 4–27
Łossowski Jerzy, Kancelaria grodzka chełmska od XV do XVIII wieku. Studium o urzędzie, dokumentacji, jej formach i roli w życiu społeczeństwa staropolskiego, Lublin 2004
Pawiński Adolf, Rządy sejmikowe w Polsce 1572–1795 na tle stosunków województw kujawskich, oprac. Henryk Olszewski, PIW, Warszawa 1978
Prochaska Antoni, Wstęp, w: Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie, t. 22: Lauda sejmikowe, t. 3: Lauda sejmikowe wiszeńskie 1673–1732, oprac. Antoni Prochaska, Galicyjski Wydział Krajowy, Lwów 1914
Przyboś Kazimierz, Sejmik województwa krakowskiego w czasach saskich (1697–1763), Wydawnictwo UJ, Kraków 1981
Rafacz Józef, Sejmik gospodarski ziemi warszawskiej w latach 1717–1775, „Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego w Warszawie, Wydz. II Nauk Historycznych, Społ. i Filozoficznych” 32, 1939, 1–3, s. 2–6
Sochaniewicz Stefan, Z dziejów sejmiku wiszeńskiego (1673–1732), „Kwartalnik Historyczny” 29, 1915, 1–4, s. 17–54
Staręgowski Bartosz, Samorząd szlachecki województw poznańskiego i kaliskiego wobec cudzoziemskich żołnierzy i oficerów w wojsku powiatowym podczas panowania Jana Kazimierza (1648–1668), „Klio” 51, 2019, 4, s. 43–64
Zwierzykowski Michał, Geneza i funkcjonowanie chorągwi policyjnej województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1734–1767, w: W podróży przez wiek osiemnasty… Studia i szkice z epoki nowożytnej, red. Adam Perłakowski, Monika Wyszomirska, Michał Zwierzykowski, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015, s. 175–185
Zwierzykowski Michał, Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów sejmikowej administracji i sądownictwa skarbowego w Wielkopolsce w XVII i XVIII w., Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2003
Zwierzykowski Michał, Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów twórcy archiwum skarbowego samorządu szlacheckiego w XVII i XVIII w., „Miscellanea Historico-Archivistica” 12, 2000, s. 35–52
Zwierzykowski Michał, Liberum veto w praktyce wielkopolskiej działalności sejmikowej w czasach saskich, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” 2016, 4 (1), s. 97–125
Zwierzykowski Michał, Negocjacje pacyfikacyjne w okresie Sejmu Niemego (1716–1717). Porażka partykularyzmów i sukces racji stanu?, w: Spory o państwo w dobie nowożytnej. Między racją stanu a partykularyzmem, red. Zbigniew Anusik, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2007, s. 175–185
Zwierzykowski Michał, Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010
Zwierzykowski Michał, Szołdrski Ludwik Bartłomiej, PSB, t. 48, Warszawa–Kraków 2013, s. 516–520