O religii poczciwych ludzi Stanisława Konarskiego – między historiografią a nowymi ustaleniami na podstawie akt Kongregacji Świętego Oficjum

Zając, Paweł (1975– )

doi:2451-1315

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

O religii poczciwych ludzi Stanisława Konarskiego – między historiografią a nowymi ustaleniami na podstawie akt Kongregacji Świętego Oficjum Zając, Paweł (1975– )

Object structure

O religii poczciwych ludzi Stanisława Konarskiego – między historiografią a nowymi ustaleniami na podstawie akt Kongregacji Świętego Oficjum

Kwartalnik Historyczny, R. 128 nr 4 (2021) ; Rozprawy

Zając, Paweł (1975– )

Polskie Towarzystwo Historyczne ; Polska Akademia Nauk, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Warszawa

2021

s. 899-912 ; Streszczenie angielskie

Czasopismo/Artykuł

Konarski, Stanisław (1700-1773) [KABA] ; Durini, Angelo Maria (1725-1796) [KABA] ; nuncjatura ; Święte Oficjum ; indeks ksiąg zakazanych ; deizm ; Oświecenie w Polsce ; Kontroświecenie

W historiografii przeważa opinia, że oskarżenie książki Stanisława Konarskiego O religii poczciwych ludzi jako zawierającej błędy doktrynalne było przesadą niechętnych autorowi kręgów. Nie potrafiono jednak dotąd opisać następstw denuncjacji złożonej przez nuncjusza Angelo Marię Duriniego w Rzymie, ani też genezy łacińskiej wersji dzieła. Wykorzystane po raz pierwszy źródła archiwalne Kongregacji Doktryny Wiary pozwalają na szczegółowy opis procesu, jaki miał miejsce w Świętym Oficjum. Zlecono tam włoskie i łacińskie tłumaczenie książki, poddano je ocenie rzymskich teologów, zalecono Konarskiemu precyzyjną korektę oraz przygotowanie drugiego poprawionego wydania. Oczyszczono go z wielu zarzutów postawionych mu przez teologów w Polsce, lecz zakwalifikowano książkę do indeksu ksiąg zakazanych, o ile autor nie zgodzi się na jej poprawienie. Decyzja ta pozostała jednak utajniona, ponieważ autor poddał się nakazowi i przygotował drugie poprawione wydanie w języku łacińskim.

Chachulski Tomasz, Stanisław Konarski, DiG, Warszawa 2000.
Deszczyńska Martyna, Polskie kontroświecenie, BEL Studio, Warszawa 2011.
Hinz Henryk, Deizm, w: Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. Teresa Kostkiewiczowa, Ossolineum, Wrocław 1977, s. 69–73.
Konopczyński Władysław, Stanisław Konarski, Kasa im. Mianowskiego – Instytut Popierania Nauki, Warszawa 1926.
Łukowski Jerzy, Od Konarskiego do Kołłątaja – czyli od realizmu do utopii, w: Trudne stulecia. Studia z dziejów XVII i XVIII wieku. Ofiarowane profesorowi Jerzemu Michalskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Łukasz Kądziela, Wojciech Kriegseisen, Zofia Zielińska, Semper, Warszawa 1994, s. 184–194.
Nowak-Dłużewski Juliusz, Stanisław Konarski, Pax, Warszawa 1989.
Pietrzak Jarosław, Testament patriarchy jerozolimskiego Jerzego Marii Laskarysa ze zbiorów Archiwum Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum, „Kronika Zamkowa. Roczniki” 2015, 2 (68), s. 297–343.
Sinko Tadeusz, Polski Anti-Lukrecjusz, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, Seria 3, 4 [49], Kraków 1911, s. 286–399.
Skoczyński Jan, Woleński Jan, Historia filozofii polskiej, WAM, Kraków 2010.
Stopniak Franciszek, Laskarys (Lascaris) Jerzy Hieronim Maria Wojciech (1706–1795), PSB, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 519–520.
Treger Bronisław, Konarski o filozofach, w: Stanisław Konarski pedagog – polityk – filozof, red. Jadwiga Ziętarska, WP UW, Warszawa 2004, s. 95–104.
Wąsik Wiktor, Historia filozofii polskiej, t. 1: Scholastyka, renesans, oświecenie, Pax, Warszawa 1958.
Wolf Hubert, Schmidt Bernward, Benedikt XIV und die Reform des Buchzensurverfahrens. Zu Geschichte und Rezeption von „Sollicita ac provida”, Brill, Paderborn 2011.
Wolf Hubert, Storia dell’Indice. Il Vaticano e i libri proibiti, Donzelli Editore, Roma 2006.