Polisemantyzacja kultury – dzieje pojęcia

Cyngot, Dorota

doi:0003-8180

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Polisemantyzacja kultury – dzieje pojęcia Cyngot, Dorota

Object structure

Polisemantyzacja kultury – dzieje pojęcia

Archeologia Polski T. 66 (2021)

Cyngot, Dorota

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

polisemantyzacja kultury ; grupa kulturowa monosemantyczna ; grupa kulturowa polisemantyczna ; metodologia archeologii ; teoria zbiorów ; teoria literatury ; Stanisław Tabaczyński (1930–2020) ; Stanisław Piekarczyk (1924–1993) ; Stanisław Lem (1921–2006)

Proces polisemantyzacji kultury rozumiany jest jako narastanie zróżnicowania w zakresie przekazywania, odbierania i odczytywania informacji w obrębie grup ludzkich tworzących pewną społeczność. Koncept ten, opisany w końcu lat sześćdziesiątych XX w. przez pisarza science fiction zajmującego się filozofią kultury Stanisława Lema, stał się inspiracją dla mediewistów. Do nauk historycznych, w postaci rozwiniętej do oryginalnego modelu opartego na teorii zbiorów, wprowadził go Stanisław Piekarczyk. Następnie model ten, po rozbudowaniu odniesień do kultury materialnej, do zestawu metod archeologii włączył Stanisław Tabaczyński. W artykule ukazano dzieje pojęcia polisemantyzacji kultury, charakterystykę modelowych grup społecznych o kulturze mono- lub polisemantycznej, a także przykłady stosowania pojęcia polisemantyzacji we współczesnej humanistyce

Barford P. 1995, Marksizm w archeologii polskiej w latach 1945–1975, „Archeologia Polski”, 40, s. 7–78
Barford P. 1997, Małowiarygodny? Odpowiedź na polemikę Pana Jacka Lecha, „Archeologia Polski”, 42, s. 233–248
Barford P. 2004, Polish archaeology and Marxism: just a passing phase?, [w:] Arheolog: detektiv i myslitel’/The archaeologist: detective and thinker: sbornik stat’ej, posvâŝennyj 77-letiû L’va Samojloviča Klejna, L.B. Višnâckij, A.A. Kovalev, O.A. Ŝeglova red., Sankt-Peterburg, s. 182–197
Cyngot D. , Zalewska A . 2015, O kluczowych dla archeologii zagadnieniach i terminach w dialogu ze Stanisławem Tabaczyńskim, „Archeologia Polski” 60, s. 207–227
Cyngot D. , Zalewska A . I . 2019, A life in archaeology and the specificity of archaeological research. Encounters with Stanisław Tabaczyński, „Archaeologia Polona”, 57, s. 185–205
Freidenberg O. 2007, Obraz i pojęcie, Gdańsk
Freudenberg O. 2005, Semantyka kultury, Kraków
Gula M . 2000, Bibliografia prac Stanisława Tabaczyńskiego, [w:] Archeologia w teorii i w praktyce, A. Buko, P. Urbańczyk red., Warszawa, s. 11–24
Jędrzejko E . 2009, Składniowe parametry przemian językowo-stylowych w XX wieku, [w:] W kręgu teorii: studia językoznawcze dedykowane profesorowi Kazimierzowi Polańskiemu in memoriam, H. Fontański, R. Molencki, O. Wolińska, A. Kijak red., Katowice, s. 99–116
Kłoskowska A . 1964, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa
Kroeber A . L . , Kluckhohn C . 1952, Culture: a critical review of concepts and definitions, Cambridge MA
Kucy A . 2019, Polisemantyczność przekazu biblijnego. Słowo Boże w wymiarze czasowo-przestrzennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica”, 17, s. 43–52
Lech J . 1997, Małowierni. Spór wokół marksizmu w archeologii polskiej lat 1945–1975, „Archeologia Polski”, 42, s. 175–232
Lech J . [1997] 1998, Between captivity and freedom. Polish archaeology in the 20th century, „Archaeologia Polona”, 35–36, s. 25–222
Lem S . 1968, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 1, Kraków
Lem S . 1975, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, I–II, wyd. 2 zmienione, Kraków
Lem S . 1988, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 3 z dużymi zmianami, Kraków
Lem S . 2010, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, wyd. 4 powtórzone wydanie z 2002 r., Warszawa
Leś M . M . 2015, Summa technologiae odnaleziona w przekładzie, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 6, s. 187–201
Lotman Û.M. 1967a, K probleme tipologii kul’tury, „Trudy po Znakovym Sistemam”, 3, s. 30–38
Lotman Û.M. 1967b, Tezisy k probleme „iskusstvo v râdu modeliruûŝih sistem”, „Trudy po Znakovym Sistemam”, 3, s. 130–145
Łotman J . 2017, Kultura. Historia. Literatura, Gdańsk
Mamzer H . 2014, [rec.] Antropologia pradziejów jako krytyka archeologii (Andrzej P. Kowalski, Antropologia zamierzchłych znaczeń, Toruń 2014), „Rocznik Antropologii Historii”, 6, s. 325–337
Marciniak A . , Tabaczyński S . 2017, Geneza i rozwój nierówności społecznych w paradygmatach badawczych archeologii. Zarys problematyki, „Przegląd Archeologiczny”, 63, s. 45–52
Markiewicz H . 2007, „Summa litteraturae” Stanisława Lema sposobem niecybernetycznym wyłożona, w: tegoż, Utarczki i perswazje: 1947–2006, Kraków
Nowińska J . 2017, Polisemantyczność sformułowania płomień ognia na kartach Biblii i jego zastosowanie jako elementu komparatywnego w opisie Boga, „Resovia Sacra”, 24, s. 361–374
Ornowska A . 2014, Edukacja penitencjarna a pluralizm kulturowy: współczesne dylematy i przyszłe wyzwania, „Studia Iuridica Toruniensia”, 15, s. 129–141
Piekarczyk S . 1971, Z problemów polisemantyzacji kultury. Próba konstrukcji modelu, „Studia Źródłoznawcze”, 16, s. 1–24
Piekarczyk S . 1972, Historia. Kultura. Poznanie. Książka propozycji, Warszawa
Piekarczyk S . 1973, Kultura i polisemantyzacja kulturowa, „Studia Semiotyczne”, 4, s. 71–94
Piekarczyk S . 1987, W średniowiecznej rzeczywistości, Warszawa
Sulima R . 1985, Folklor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej, wyd. 2, Warszawa
Ślizewska K . 2016, „Ej wy, ludzie psy, brudna wasza maść”. O polisemantyzacji gier słownych w utworach pochodzących z albumu Jezus Maria Peszek, czyli metajęzyk już rozwiązywany, „Prolog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne”, 4/1 (Międzyludzkie), s. 96–115
Tabaczyński S . 1970, Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospodarcze, Wrocław
Tabaczyński S . 1980, Le processus de polisémantisation culturelle et sa projection dans les trouvailles archéologiques. Exemple Slave, maszynopis komunikatu wygłoszonego 17.09.1980 na IV Międzynarodowym Kongresie Archeologii Słowiańskiej w Sofii, 12 ss.
Tabaczyński S . 1987, Archeologia średniowieczna. Problemy. Źródła. Metody. Cele badawcze, Wrocław
Tabaczyński S . 2009, Polysemantisation of culture and its influence on the source forming process, [w:] Abstracts. 15th annual meeting of the European Association of Archaeologists, 15–20 September 2009, Riva del Garda, session: Sediments as a archaeological source, T. Kalicki org., Trento, Italy, s. 219
Tabaczyński S . 2010, Processes of polysemantisation of culture and their fossil correlates, [w:] Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin– Wrocław, s. 13–25
Tabaczyński S . 2012a, Identifying social aspects of cultural changes in the past, [w:] Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 27–37
Tabaczyński S . 2012b, Kultura i kultury, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 571–604
Tabaczyński S . 2012c, Socjologia pradziejów. Zarys problematyki, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 732–769
Tabaczyński S . 2021, Some observations on palaeosociology, social interactions, polysemantisation of culture and the theoretical writings of Leo Klejn from the Polish perspective, „Archeologia Polski”, 66, s. 21–28
Tabaczyński S . , Wyczółkowski D . 2009, Archeologia i antropologia cmentarzysk na wczesnośredniowiecznych obiektach wielowarstwowych, [w:] Metody. Źródła. Dokumentacja, Funeralia Lednickie spotkanie, 11, W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński red., Poznań, s. 21–33
Tabaczyński S . , Zalewska A . 2012, Ku istotnościowej koncepcji źródła archeologicznego. Uwagi na temat aktualnej kondycji myśli teoretycznej w badaniu przeszłości społecznej. Wprowadzenie, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 17–28
Topolski J . 1983, Teoria wiedzy historycznej, Poznań
Topolski J . 1996, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Warszawa
Wawrzyniak J . 2016, Etyka eutanazji. Studium filozoficzno-aksjolingwistyczne, Poznań
Żyłko B . 2015, Semiotyka rosyjska: szkoła po szkole. Szkoła tartusko-moskiewska po latach, „ER(R)GO. Teoria–Literatura–Kultura”, 31/2, s. 65–71