Roślinność wieloletnich nieużytków miejskich – systematyka zbiorowisk, ich struktura i pełnione usługi ekosystemowe = Vegetation of perennial urban wastelands – syntaxonomy, structure and ecosystem services

Archiciński, Piotr; Sikorski, Piotr; Sikorska, Daria; Przybysz, Arkadiusz

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Roślinność wieloletnich nieużytków miejskich – systematyka zbiorowisk, ich struktura i pełnione usługi ekosystemowe = Vegetation of perennial urban wastelands – syntaxonomy, structure and ecosystem services Archiciński, PiotrSikorski, PiotrSikorska, DariaPrzybysz, Arkadiusz

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 93 z. 3 (2021)

Archiciński, Piotr : Autor ; Sikorski, Piotr : Autor ; Sikorska, Daria : Autor ; Przybysz, Arkadiusz : Autor

klasa Robinietea ; ekosystemy nowe ; roślinność spontaniczna miast

W artykule przedstawiono badania fitosocjologiczne roślinności nieużytków miejskich występujących na terenie Warszawy. Zaprezentowano klasyfikację wieloletnich nieużytków leśnych i zagajników oraz utrzymujących się od 20 lat nieleśnych zbiorowisk pielęgnowanych sporadycznie. Określono strukturę i gęstość roślinności w odniesieniu do poszczególnych jednostek zieleni, a także określono wielkość wybranych usług ekosystemowych świadczonych przez zbiorowiska nieużytków (regulacji temperatury i wilgotności podłoża oraz pochłaniania pyłów). Nieużytki miejskie w Warszawie tworzą stabilne zbiorowiska leśne z klas Robinietea, Salicetea purpureae (łęgi wierzbowo-topolowe) i nieleśne z klas Molinio-Arrhenatheretea (półnaturalne zbiorowiska łąkowe), Epilobietea (nitrofilne zbiorowiska porębowe) i Artemisietea (zbiorowiska roślin wieloletnich na terenach ruderalnych), zdominowane w dużym stopniu przez gatunki inwazyjne. Ich różnorodność gatunkowa jest przeciętna, a na ich powierzchni przeważają pospolite gatunki leśne i nieleśne. W wyjątkowych przypadkach są siedliskiem pojedynczych rzadszych gatunków. Struktura roślinności leśnej jest mało zróżnicowana, co wynika ze specyficznej strategii gatunków inwazyjnych do tworzenia jednogatunkowych zbiorowisk. Badania wskazują, że roślinność nieużytków zdominowana przez gatunki inwazyjne pełni wiele usług ekosystemowych porównywalnie do tych z gatunkami rodzimymi, czasem je przewyższając.

Adamczak, A. (2007). Acer negundo L. i Padus serotina (Ehrh.) Borkh. jako kenofity inicjujące rozwój formacji drzewiastej na odłogach. Przegląd Przyrodniczy, 18, 243‑253.
Anderson, E.C., & Minor, E.S. (2019). Assessing social and biophysical drivers of spontaneous plant diversity and structure in urban vacant lots. Science of the Total Environment, 653, 1272‑1281. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.11.006
Batanjski, V., Kabaš, E., Kuzmanović, N., Vukojičić, S., Lakušić, D., & Jovanović, S. (2015). New invasive forest communities in the riparian fragile habitats-the case study from Ramsar site Carska bara (Vojvodina, Serbia). Šumarski List, 139, 155‑168.
Bencatová, B., & Bencat, T. (2005). The black Locust Communities in the Northen Part of "Pohronská pahorkatina" Hills. Thaiszia, 15, 191‑195.
Benesperi, R., Giuliani, C., Zanetti, S., Gennai, M., Lippi, M. M., Guidi, T.,... & Foggi, B. (2012). Forest plant diversity is threatened by Robinia pseudoacacia (black-locust) invasion. Biodiversity and Conservation, 21, 3555‑3568. https://doi.org/10.1007/s10531‑012‑0380‑5
Bonthoux, S., Brun, M., Di Pietro, F., Greulich, S., & Bouché-Pillon, S. (2014). How can wastelands promote biodiversity in cities? A review. Landscape and urban planning, 132, 79‑88. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2014.08.010
Bottollier-Curtet, M., Charcosset, J.Y., Poly, F., Planty-Tabacchi, A.M., & Tabacchi, E. (2012). Light interception principally drives the understory response to boxelder invasion in riparian forests. Biological Invasions, 14, 1445‑1458. https://doi.org/10.1007/s10530‑011‑0170‑0
Braun-Blanquet, J. (1964). Pflanzensoziologie. Wien, New York: Springer.
Chytrý, M., Douda, J., Roleček, J., Sádlo, J., Boublík, K., Hédl, R.,... & Kočí, M. (2013). Vegetace České republiky 4. Lesní a křovinná vegetace. Praha: Academia.
Ćwikliński, E. (1970). Notatki florystyczne z województwa szczecińskiego. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., Ser. B, Biol, 23, 261‑263.
Del Tredici, P. (2010). Spontaneous urban vegetation: reflections of change in a globalized world.Nature and Culture, 5(3), 299‑315. https://doi.org/10.3167/nc.2010.050305
Derkzen, M.L., van Teeffelen, A.J., & Verburg, P.H. (2015). Quantifying urban ecosystem services based on high‐resolution data of urban green space: an assessment for Rotterdam, the Netherlands. Journal of Applied Ecology, 52(4), 1020‑1032. https://doi.org/10.1111/1365‑2664.12469
Doomi, M.B., Aldayaflah, O., & Hazaymeh, K. (2016). The effects of land cover changes on land surface temperature in Amman; an urban climate change study. Dirasat: Human and Social Sciences, 43(2).
Dyderski, M.K., & Jagodziński, A.M. (2014). Synantropizacja zbiorowisk łęgowych ze związku Salicion albae w południowej części Poznania. Acta Botanica Silesiaca, 10, 41‑69.
Dyderski, M.K., & Jagodziński, A.M. (2019). Context-dependence of urban forest vegetation invasion level and alien species' ecological success. Forests, 10(1), 26. https://doi.org/10.3390/f10010026
Dyderski, M.K., & Jagodziński, A.M. (2019). Similar impacts of alien and native tree species on understory light availability in a temperate forest. Forests, 10(11), 951. https://doi.org/10.3390/f10110951
Dzierżanowski, K., Popek, R., Gawrońska, H., Sæbø, A., & Gawroński, S. W. (2011). Deposition of particulate matter of different size fractions on leaf surfaces and in waxes of urban forest species. International journal of phytoremediation, 13(10), 1037‑1046. https://doi.org/10.1080/15226514.2011.552929
Dzwonko, Z., & Loster, S. (2001). Wskaźnikowe gatunki roślin starych lasów i ich znaczenie dla ochrony przyrody i kartografii roślinności. Prace Geograficzne, 178, 119‑132.
Ellenberg, H., Weber, H.E., Düll, R., Wirth, V., Werner, W., & Paulißen, D. (1991). Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica, 18, Göttingen.
Endler, Z., Duriasz, J., & Juskiewicz, B. (1999). Fitocenozy Chelidonio-Robinietum Jurko 1963 w parkach Olsztyna. Biuletyn Naukowy. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 5, 99‑108.
Farahani, L.M., & Maller, C. (2019). Investigating the benefits of 'leftover'places: Residents' use and perceptions of an informal greenspace in Melbourne. Urban Forestry & Urban Greening, 41, 292‑302. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2019.04.017
Fijałkowski, D. (1963). Zbiorowiska roślin synantropijnych miasta Chełma. Lublin: UMCS.
Fischer, L.K., Honold, J., Cvejić, R., Delshammar, T., Hilbert, S., Lafortezza, R., Nastran, M., Busse Nielsen, A., Pintar, M., van der Jagt, A.P.N. & Kowarik, I. (2018). Beyond green: Broad support for biodiversity in multicultural European cities. Global Environmental Change, 49, 35‑45. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2018.02.001
Fukarek, F. (1967). Fitosocjologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Gilicka, I. (1988). Chelidonio-Robinietum Jurko 1963 w parkach Poznania. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią Ser. B, 39, 87‑104.
GUS. (2020). Bank Danych Lokalnych. Pobrano z: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start (15.02.2021).
Hadač, E., & Sofron, J. (1980). Notes on syntaxonomy of cultural forest communities. Folia Geobotanica et Phytotaxonomica, 15(3), 245‑258.
Hejný, S., Kopecký, K., Jehlik, V., Krippelová, T. (1979). Prehled ruderalnich rostlinnych spolecenstev Ceskoslovenska. Praha: Rozpravy Ceskoslovenske Akademie VED Rocnik 89, Sesit2.
Hobbs, R.J., Higgs, E., & Harris, J.A. (2009). Novel ecosystems: implications for conservation and restoration. Trends in ecology & evolution, 24(11), 599‑605. https://doi.org/10.1016/j.tree.2009.05.012
Hofmann, M., Westermann, J. R., Kowarik, I., & van der Meer, E. (2012). Perceptions of parks and urban derelict land by landscape planners and residents. Urban Forestry & Urban Greening, 11(3), 303‑312. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2012.04.001
Hwang, Y.H., Yue, Z.E.J., Ling, S.K., & Tan, H.H.V. (2019). It's ok to be wilder: Preference for natural growth in urban green spaces in a tropical city. Urban Forestry & Urban Greening, 38, 165‑176. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2018.12.005
Ishbirdina, L.M. & Ishbirdin, A.R. (1991). Synantropic tree communities in Ufa. Botanicheskii Zhurnal, 76, 548‑555.
Jurko, A. (1963). Zmena pôvodných lesných fytocenóz introdukciou agáta. Čs. Ochr. Prir, 1, 56‑75.
Kącki, Z., Czarniecka, M., & Swacha, G. (2013). Statistical determination of diagnostic, constant and dominant species of the higher vegetation units of Poland. Monographiae Botanicae, 103, 1‑267. https://doi.org/10.5586/mb.2013.001
Kim, K.H., Kabir, E., & Kabir, S. (2015). A review on the human health impact of airborne particulate matter. Environment international, 74, 136‑143. https://doi.org/10.1016/j.envint.2014.10.005
Kleinbauer, I., Dullinger, S., Peterseil, J., & Essl, F. (2010). Climate change might drive the invasive tree Robinia pseudacacia into nature reserves and endangered habitats. Biological conservation, 143(2), 382‑390. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2009.10.024
Kobendza, R. (1949). Roślinność ruderalna na gruzach miast polskich. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawy, 42, 49‑60.
Kostuch, R. (1960). Roślinność ruin, zgliszcz i gruzowisk miasta Wrocławia. Roczniki Nauk Rolniczych, A, 83, 403‑442.
Kotzeva, M.M., & Brandmüller, T. (red.). (2016). Urban Europe: statistics on cities, towns and suburbs. Luxemburg: Publications office of the European Union.
Kremer, P., Hamstead, Z.A., & McPhearson, T. (2013). A social-ecological assessment of vacant lots in New York City. Landscape and Urban Planning, 120, 218‑233. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2013.05.003
Kühn, I., Durka, W., & Klotz, S. (2004). BiolFlor: a new plant-trait database as a tool for plant invasion ecology. Diversity and Distributions, 10(5/6), 363‑365.
Kutyna, I., Czerwinski, Z., & Mlynkowiak, E. (2010). Zbiorowiska roślinne na obszarze zrekultywowanego wyrobiska Szczecin-Żydowce. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica, 16, 31-62.
Lamarque, L.J., Delzon, S., Sloan, M.H., & Lortie, C.J. (2012). Biogeographical contrasts to assess local and regional patterns of invasion: a case study with two reciprocally introduced exotic maple trees. Ecography, 35(9), 803‑810.
Lososová, Z., Horsák, M., Chytrý, M., Čejka, T., Danihelka, J., Fajmon, K., Hájek, O., Juřičková, L., Kintrová, K., Láníková, D., Otýpková, Z., Řehořek, V. & Tichý, L. (2011). Diversity of Central European urban biota: effects of human‐made habitat types on plants and land snails. Journal of Biogeography, 38(6), 1152‑1163. https://doi.org/10.1111/j.1365‑2699.2011.02475.x
Macedo, M.O., Resende, A.S., Garcia, P.C., Boddey, R.M., Jantalia, C.P., Urquiaga, S., Campello, E.F.C., & Franco, A.A. (2008). Changes in soil C and N stocks and nutrient dynamics 13 years after recovery of degraded land using leguminous nitrogen-fixing trees. Forest Ecology and Management, 255(5‑6), 1516‑1524. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2007.11.007
Magurran, A.E. (2013). Measuring biological diversity. Oxford: Blackwell Publishing.
Marozas, V., Cekstere, G., Laivins, M., & Straigyte, L. (2015). Comparison of neophyte communities of Robinia pseudoacacia L. and Acer negundo L. in the eastern Baltic Sea region cities of Riga and Kaunas.Urban Forestry & Urban Greening, 14, 826‑834. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2015.08.003
Matuszkiewicz, W., (2014). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN.
Mexia, T., Vieira, J., Príncipe, A., Anjos, A., Silva, P., Lopes, N., Freitas, C., Santos-Reis, M., Correia, O., Branquinho, C., & Pinho, P. (2018). Ecosystem services: Urban parks under a magnifying glass. Environmental research, 160, 469‑478. https://doi.org/10.1016/j.envres.2017.10.023
Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., Zając, A., & Zając, M. (2002). Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN.
Mlynkowiak, E., Malinowska, K., & Kutyna, I. (2014). Występowanie Calamagrostis epigejos L.(Roth) w zbiorowiskach roślinnych różnych biotopów. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica, 29, 85‑100.
Morse, N.B., Pellissier, P.A., Cianciola, E.N., Brereton, R.L., Sullivan, M.M., Shonka, N.K., Wheeler, T.B., & McDowell, W. H. (2014). Novel ecosystems in the Anthropocene: a revision of the novel ecosystem concept for pragmatic applications. Ecology and Society, 19(2), 12. https://doi: 10.5751/es-06192‑190212
Mucina, L., Bültmann, H., Dierßen, K., Theurillat, J. P., Raus, T., Čarni, A.,... & Tichý, L. (2016). Vegetation of Europe: hierarchical floristic classification system of vascular plant, bryophyte, lichen, and algal communities. Applied Vegetation Science, 19, 3‑264. https://doi.org/10.1111/avsc.12257
Murcia, C., Aronson, J., Kattan, G.H., Moreno-Mateos, D., Dixon, K., & Simberloff, D. (2014). A critique of the 'novel ecosystem'concept. Trends in ecology & evolution, 29(10), 548‑553. https://doi.org/10.1016/j.tree.2014.07.006
Nascimbene, J., Lazzaro, L., & Benesperi, R. (2015). Patterns of β-diversity and similarity reveal biotic homogenization of epiphytic lichen communities associated with the spread of black locust forests. Fungal Ecology, 14, 1‑7. https://doi.org/10.1016/j.funeco.2014.10.006
Olaczek, R. (1974). Kierunki degeneracji fitocenoz leśnych i metody ich badania. Phytocoenosis, 3. 179‑190.
Passarge, H. (1990). Ortsnahe Ahorn-Gehölze und Ahorn-Parkwaldgesellschaften. Tuexenia, 10, 369‑384.
Poeplau, C., Marstorp, H., Thored, K., & Kätterer, T. (2016). Effect of grassland cutting frequency on soil carbon storage-a case study on public lawns in three Swedish cities. Soil, 2(2), 175‑184. https://doi.org/10.5194/soil-2‑175‑2016
Pollet, C., Verheyen, C., Hebert, J., & Jourez, B. (2012). Physical and mechanical properties of black locust (Robinia pseudoacacia) wood grown in Belgium. Canadian Journal of Forest Research, 42, 831‑840. https://doi.org/10.1139/x2012‑037
Porté, A.J., Lamarque, L.J., Lortie, C.J., Michalet, R., & Delzon, S. (2011). Invasive Acer negundo outperforms native species in non-limiting resource environments due to its higher phenotypic plasticity. BMC Ecology, 11, 1‑13. https://doi.org/10.1186/1472‑6785‑11‑28
Przybysz, A., Wińska-Krysiak, M., Małecka-Przybysz, M., Stankiewicz-Kosyl, M., Skwara, M., Kłos, A., Kowalczyk, S., Jarocka, K., & Sikorski, P. (2020). Urban wastelands: On the frontline between air pollution sources and residential areas. Science of The Total Environment, 721, 137695. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.137695
Pyšek, P., Chocholousková, Z., Pyšek, A., Jarošík, V., Chytrý, M., & Tichý, L. (2004). Trends in species diversity and composition of urban vegetation over three decades. Journal of Vegetation Science, 15, 781‑788. https://doi.org/10.1111/j.1654‑1103.2004.tb02321.x
Reid, W.V., Mooney, H.A., Cropper, A., Capistrano, D., Carpenter, S.R., Chopra, K.,... & Zurek, M.B. (2005). Ecosystems and human well-being-Synthesis: A report of the Millennium Ecosystem Assessment. Washington: Island Press.
Sapek, A., & Sapek, B. (1999). Wykorzystanie fosforu z osadów ściekowych w rolnictwie. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Agricultura, 77, 331‑335.
Sikorska, D., Sikorski, P., Archiciński, P., Chormański, J., & Hopkins, R.J. (2019). You can't see the woods for the trees: Invasive acer negundo L. in urban riparian forests harms biodiversity and limits recreation activity. Sustainability, 11(20), 5838. https://doi.org/10.3390/su11205838
Sikorska, D., Łaszkiewicz, E., Krauze, K., & Sikorski, P. (2020). The role of informal green spaces in reducing inequalities in urban green space availability to children and seniors. Environmental science & policy, 108, 144‑154. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2020.03.007
Sikorska, D., Ciężkowski, W., Babańczyk, P., Chormański, J., & Sikorski, P. (2021). Intended wilderness as a Nature-based Solution: Status, identification and management of urban spontaneous vegetation in cities. Urban Forestry & Urban Greening, 62, 127155. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127155
Sikorski, P. (2018). Roślinność rzeczywista. W: Atlas ekofizjograficzny Warszawy (s. 36‑37). Pobrano z: https://architektura.um.warszawa.pl/-/atlas-ekofizjograficzny-warszawy (16.02.2021).
Sikorski, P., Sudnik-Wójcikowska, B., Rutkowski, L., Cwener, A., Wierzba, M., Krechowski, J., Sikorska, D. (2019). Atlas turzyc. Warszawa: Multico.
Smahliuk, O.Y. (2017). Classification of deciduous group of Robinietea Jurko ex Hadac et Sofron 1980 class of Low Sula Basin. Cherkasy University Bulletin: Biological Sciences Series, 2, 89‑98.
Sukopp, H. (1972). Wandel von Flora und Vegetation in Mitteleuropa unter dem Einfluβ des Menschen. Berichte Landwirtschaft, 50, 112‑139.
Sukopp, H. (red.) 1990. Stadtökologie. Berlin: Das Beispiel Berlin.
Świerkosz, K. (1993). Nowe zespoły roślinności synantropijnej we Wrocławiu. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Botaniczne, 53, 59‑94.
Święs, F. (1995). A Survey of Ruderal Vegetation in Poland: Phytocenoses wilh Rudbeckia laciniata L., Solidago canadensis L. and S. gigantea Aiton. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio C, Biologia 50, 173‑197.
Talal, M.L., & Santelmann, M.V. (2020). Vegetation management for urban park visitors: a mixed methods approach in Portland, Oregon. Ecological Applications, 30(4), e02079. https://doi.org/10.1002/eap.2079
Tüxen, R. (1950). Grundriss einer Systematik der nitrophilen Unkrautgesell schaften in der Eurosibirischen Region Europas. Mitt. flor.-soz. Arb. gem., 2, 94‑175.
Veselkin, D.V., & Dubrovin, D.I. (2019). Diversity of the grass layer of urbanized communities dominated by invasive Acer negundo. Russian Journal of Ecology, 50(5), 413‑421. https://doi.org/10.1134/S1067413619050114
Vítková, M., & Kolbek, J. (2010). Vegetation classification and synecology of Bohemian Robinia pseudacacia stands in a Central European context. Phytocoenologia, 40, 205‑241.
Vítková, M., Tonika, J., & Müllerová, J. (2015). Black locust - Successful invader of a wide range of soil conditions. Science of the Total Environment, 505, 315‑328. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2014.09.104
Vítková, M., Müllerová, J., Sádlo, J., Pergl, J., & Pyšek, P. (2017). Black locust (Robinia pseudoacacia) beloved and despised: A story of an invasive tree in Central Europe. Forest Ecology and Management, 384, 287‑302. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2016.10.057
Wanic, T., Brożek, S., Lasota, J., & Zwydak, M. (2011). Różnorodność gleb olsów i łęgów. Roczniki Gleboznawcze, 62(4), 109‑123.
Wolak, J. (1969). Industrioklimaks, nowe pojęcie w teorii sukcesji. Ekologia Polska, seria B, 15(1), 41‑44.
Yeremenko, N. (2019). Ruderal vegetation in Kryvyi Rih (Ukraine) the class of Robinietea. Hacquetia, 18, 75‑86.
Zanowa, M. (1964). Roślinność synantropijna Warszawy ze szczególnym uwzględnieniem gruzowisk, Praca doktorska, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Ziarnek, M. (2009). Zróżnicowanie zbiorowisk z klasy Agropyretea intermedio-repentis w przestrzeni miejskiej Szczecina. Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 8, 47‑60.