Metadata language
Przegląd Geograficzny T. 93 z. 1 (2021)
Creator:
Skrynyk, Oleh
:
Autor
;
Błażejczyk, Krzysztof
:
Autor
opad orograficzny ; góry ; Karpaty ; zmienność ; trendy ; zmiana klimatu
Abstract:W opracowaniu przedstawiono warunki cyrkulacyjne i wybrane charakterystyki opadów atmosferycznych oraz ich natężenie w Tatrach i Czarnohorze. Zbadano zależności natężenia opadów od cyrkulacji atmosferycznej. Wykonano porównanie opadów w analizowanych masywach w ciągu ostatnich lat, także w kontekście zmian cyrkulacji atmosferycznej. Oceniono, czy i na ile zmieniła się w badanym okresie intensywność opadów. Zastosowano klasyfikację typów cyrkulacji atmosferycznej Niedźwiedzia (2017). Obliczono, roczne wartości wskaźników cyrkulacji P (przepływ zachód-wschód), S (przepływ południe-północ) i C (sytuacja cyklonalna/antycyklonalna). W opracowaniu wykorzystano dobowe sumy opadów ze stacji Pożyżewska (PO, 1451 m n.p.m., φ 48˚09’N i λ 24˚32’E) położonej na północno-wschodnim skłonie Czarnohory i stacji Hala Gąsienicowa (HG, 1520 m n.p.m., φ 49°14’N i λ 20°00’E) leżącej na północnym skłonie Tatr, za okres 1961‑2015. Największe zmiany zaobserwowano w przypadku wskaźnika napływu strefowego P i wskaźnika cykloniczności C. Ogólnie, trend rocznych sum opadów jest dodatni, ale nie jest istotny statystycznie. Trend zmian liczby dni z opadem jest ujemny zarówno w Czarnohorze, jak i w Tatrach (-7,3 dni/10 lat i -7,59 dni/10 lat, odpowiednio). Natomiast trend zmian liczby dni z opadem o większym natężeniu, np. >10mm jest dodatni w Czarnohorze (+1,23 dni/10 lat) i ujemny w Tatrach (-0,6 dni/10 lat).
References:
Błażejczyk, K. & Skrynyk, O. (2019). Long term changes of air temperature, precipitation and snow cover in three mountain ridges of Central Europe. W: L. Kolendowicz, E. Bednorz, & A. M. Tomczyk (red.), Zmienność klimatu Polski i Europy oraz jej cyrkulacyjne uwarunkowania (s. 53‑70). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Błażejczyk, K., & Skrynyk, O. (2019). Principal features of Chornohora climate (Ukrainian Carpathians). Bulletin of Geography, Physical Geography Series, 17(1), 61‑76. https://doi.org/10.2478/bgeo-2019‑0015
Błażejczyk, K. (2019). Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951‑2015. Przegląd Geograficzny, 91(1), 41‑62. https://doi.org/10.7163/przg.2019.1.2
Błażejczyk, K., Baranowski, J., Błażejczyk, A., & Szmyd, J. (2013). Klimat i bioklimat Hali Gąsienicowej. W: Z. Rączkowska, & A. Kotarba (red.), Dolina Suchej Wody w Tatrach. Środowisko i jego współczesne przemiany. Prace Geograficzne, 239 (s. 67‑95). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Bokwa, A., Wypych, A., & Ustrnul, Z. (2013). Climate Changes in the Vertical Zones of the Polish Carpathians in the Last 50 Years. W: J. Kozak, K. Ostapowicz, A. Bytnerowicz, & B. Wyżga (red.), The Carpathians: Integrating Nature and Society Towards Sustainability. Environmental Science and Engineering. Berlin, Heidelberg: Springer.
Cebulak, E. (1983). Maximum daily rainfalls in the Tatra Mountains and Podhale Basin. Zeszyty naukowe UJ, Prace Geograficzne, 57, 337‑343.
Cheval, S., Birsan, M. V., & Dumitrescu, A. (2014). Climate variability in the Carpathian Mountains Region over 1961‑2010. Global and Planetary Change, 118, 85‑96. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2014.04.005
IPCC. (2013). Summary for Policymakers. W: T.F. Stocker, D. Qin, G.-K. Plattner, M.M.B. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, & P. M. Midgley (red.). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (s. 1-30). Cambridge: University Press.
Kholiavchuk, D. & Cebulska, M. (2019). The highest monthly precipitation in the area of the Ukrainian and the Polish Carpathian Mountains in the period from 1984 to 2013. Theoretical and Applied Climatology, 138(3‑4), 1615‑1628. https://doi.org/10.1007/s00704‑019‑02910-z
Konček, M. (1974). Klimat Tatr. Folia Geographica, 4, Bratysława: Wydawnictwo Słoweńskiej Akademii.
Migała, K. (2005). Piętra klimatyczne w górach Europy a problem zmian globalnych. Acta Universitatis Wratislaviensis 2718. Studia Geograficzne 78, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Murray, R., & Lewis, R.P. (1966). Some aspects of the synoptic climatology of the British Isles as measured by simple indices. Meteorological Magazine, 95, 193‑203.
Niedźwiedz, T. (2003). Extreme precipitation events on the northern side of the Tatra mountains. Geographia Polonica, 76(2), 15‑23.
Niedźwiedź, T. (1996). Wieloletnia zmienność temperatury powietrza i opadów w Tatrach. W: A. Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, 1, Nauki o Ziemi (s. 161‑163), Kraków-Zakopane: Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji, Zakopane, 6‑9 października 1995.
Niedźwiedź, T. (1992). Climate of the Tatra Mountains. Mountain Research and Development, 12(2), 131‑146. https://doi.org/10.2307/3673787
Niedźwiedź, T. (2017). Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej - zbiór komputerowy. Sosnowiec: Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii.
Skrynyk, O. (2019). First results and perspectives of the meteorological research at the Observatory at Pip Ivan Mt. Bulletin of Taras Shevchenko National University of Kyiv. Geography, 74(1), 82‑88. https://doi.org/10.17721/1728‑2721.2019.74.14
Skrynyk, O., & Rymarowicz, L. (2018). Meteorological observations at Pip Ivan (Chornohora) and Kasprowy Wierch (Tatras) before the Second World War. Przegląd Geofizyczny, 63(4), 363‑373.
Spinoni, J., Szalai, S., Szentimrey, T., Lakatos, M., Bihari, Z., Hiebl, J., Auer, I., Milkovic, J., Štepánek, P., Zahradnícek, P., Kilar, P., Limanowka, D., Pyrc, R., Cheval, S., Dumitrescu, A., Deak, G., Matei, M., Antolovic, I., Nejedlík, P., & et al. (2015). Climate of the Carpathian Region in the period 1961‑2010: climatologies and trends of 10 variables. International Journal of Climatology, 35(7), 1322‑1341. https://doi.org/10.1002/joc.4059
Szwed, M. (2019). Variability of precipitation in Poland under climate change, Theoretical and Applied Climatology, 135, 1003‑1015. https://doi.org/10.1007/s00704‑018‑2408‑6
Trenberth, K. E. (2011). Changes in precipitation with climate change. Climate Research, 47, 123‑138. https://doi.org/10.3354/cr00953
Ustrnul, Z., Walawender, E., Czekierda, D., Štasny, P., Lapin, M., & Mikulova, K. (2015). Precipitation and snow cover. W: K. Dąbrowska, & M. Guzik (red.), Atlas of the Tatry Mountains. Abiotic nature. Zakopane: Tatra National Park.
0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2021.1.3
Source:CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link
Language: Language of abstract: Rights:Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0
Terms of use:Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -
Digitizing institution:Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk
Original in: Projects co-financed by: Access: