Genealogie Kingi i innych świętych władczyń w średniowieczu : studium hagiograficzne

Celem niniejszego artykułu jest określenie celu, jakiemu służyły genealogie w żywotach świętych władczyń. W centrum analizy znajduje się Żywot św. Kingi, córki króla Węgier Beli IV i żony księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego, zmarłej w 1292 r. Autor korzysta także z innych źródeł hagiograficznych pochodzących z całego średniowiecza i z różnych krajów Europy. Genealogie te służyły wykazaniu, że zadatki na świętość bohaterka utworu odziedziczyła po przodkach.

Allirot Anne-Hélène, Filles de roy de France. Princesses royales, mémoire de saint Louis et conscience dynastique (de 1270 à la fin du XIVe siècle), Brepols, Turnhout 2010 (Culture et société médiévales, 20).
Allirot Anne-Hélène, Isabelle de France, sœur de saint Louis. La vierge savante. Une étude de la Vie d’Isabelle de France écrite par Agnès d’Harcourt, „Médiévales” 48, 2005, s. 55–98.
Althoff Gerd, Causa scribendi und Darstellungsabsicht. Die Lebensbeschreibungen der Königin Mathilde und andere Beispiele, w: Litterae Medii Aevi. Festschrift für Johanne Autenrieth zu ihrem 65. Geburtstag, red. Michael Borgolte, Herrad Spilling, Thorbecke, Sigmaringen 1988, s. 117–133.
Althoff Gerd, Genealogische und andere Fiktionen in mittelalterlicher Historiographie, w: Fälschungen im Mittelalter, t. 1: Kongressdaten und Festvorträge, Literatur und Fälschung, Hahn, MGH Schriften, t. 33, Hannover 1988, s. 417–441.
Banaszkiewicz Jacek, „Gerwazy groźny ręką, językiem Protazy”. Wzorzec bohaterów-dioskurów w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza i we wcześniejszej tradycji, „Przegląd Humanistyczny” 31, 1987, 4, s. 51–80.
Banaszkiewicz Jacek, Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, PWN, Warszawa 1986.
Barański Marek, Dominium sądeckie. Od książęcego okręgu grodowego do majątku klasztoru klarysek sądeckich, UW. Wydział Historyczny, Warszawa 1992.
Beumann Helmut, Die Hagiographie „bewältigt”. Unterwerfung und Christianisierung der Sachsen durch Karl den Großen, w: Cristianizzazione ed organizzazione ecclesiastica delle campagne nell’alto medioevo. Espansione e resistenze, 10–16 aprile 1980, t. 1, Il Centro, Spoleto 1982 (Settimane del Centro Italiano di studi sull’alto medioevo, 28), s. 129–163.
Bornscheuer Lothar, Miseriae regum. Untersuchungen zum Krisenund Todesgedanken in den herrschaftstheologischen Vorstellungen der ottonisch-salischen Zeit, de Gruyter, Berlin 1968 (Arbeiten zur Frühmittelalterforschung, 4).
Borysławski Rafał, Hlæfdige and Hlaford. Gendered Power and Images of Continuity in Encomium Emmae Reginae, w: Aspects of Royal Power in Medieval Scandinavia, red. Jakub Morawiec, Rafał Borysławski, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 3760, seria Historia), s. 99–112.
Bosl Karl, Der Adelsheilige. Idealtypus und Wirklichkeit, Gesellschaft und Kultur im merowingerzeitlichen Bayern des VII. und VIII. Jahrhunderts, w: Speculum historiale. Geschichte im Spiegel von Geschichtsschreibung u. Geschichtsdeutung. Johannes Spörl aus Anlass seines 60. Geburtstages dargebracht von Weggenossen, Freunden u. Schülern, red. Clemens Bauer, Alber, Freiburg im Breisgau 1965, s. 167–187.
Brennan Brian, St Radegund and the Early Development of Her Cult at Poitiers, „Journal of Religious History” 13, 1985, s. 340–354.
Bynum Caroline Walker, Holy Feast and Holy Fast. The Religious Significance of Food to Medieval Women, University of California Press, Berkeley 1987.
Carp Teresa C., Puer senex in Roman and Medieval Thought, „Latomus” 39, 1980, s. 736–739.
Cepetić Maja, The Cult of St Ladislas in Continental Croatia – Its Political and Cultural Context, w: Slovakia and Croatia – Historical Parallels and Connections (until 1780), red. Martin Homza, Ján Lukačka, Neven Budak, Comenius University, Bratislava–Zagreb 2013, s. 308–315.
Coates Simon, Regendering Radegund? Fortunatus, Baudonivia and the Problem of Female Sanctity in Merovingian Gaul, „Studies in Church History” 34, 1998, s. 37–50.
Consolino Franca Ela, Due agiografi per una regina. Radegonda di Turingia fra Fortunato e Baudovinia, „Studi Storici” 29, 1988, s. 143–159.
Constable Giles, Attitudes toward Self-inflicted Suffering in the Middle Ages, Hellenic College Press, Brookline, MA 1982 (The Ninth Stephen J. Brademas, Sr., Lecture).
Corbet Patrick, Les Saints Ottoniens. Sainteté dynastique, sainteté royale et sainteté féminine autour de l’an Mil, Thorbecke, Sigmaringen 1986 (Beihefte der Francia, 15).
Cristiani Marta, La sainteté féminine du Haut Moyen Age, w: Les fonctions des saints dans le monde occidental (IIIe–XIIIe siècle). Actes du colloque organisé par l’Ecole Française de Rome avec le concours de l’Université de Rome „La Sapienza”, École française de Rome, Rome 1991 (Collection de l’Ecole française de Rome, 149), s. 385–434.
De sancta Elisabetha Lusitaniae regina, vidua tertii ordinis s. Francisci, w: Acta Sanctorum, Julii t. 2, Parisiis–Romae 1867, s. 169–213.
De Vita sanctae Radegundis Liber I, wyd. Bruno Krusch, MGH Scriptores rerum Merovingicarum, t. 2, Hannoverae 1888.
De Vita sanctae Radegundis Liber II, wyd. Bruno Krusch, MGH Scriptores rerum Merovingicarum, t. 2, Hannoverae 1888.
Delaruelle Étienne, Sainte Radegonde, son type de sainteté et la chrétienté de son temps, w: Études mérovingiennes. Actes des Journées de Poitiers, 1er–3 mai 1952, Picard, Poitiers 1953, s. 65–74.
Depreux Philippe, La sublimation de la soumission des Saxons au pouvoir franc et la translation de saint Alexandre de Rome à Wildeshausen (851), w: Faire l’événement au Moyen Âge, red. Claude Carozzi, Huguette Taviani-Carozzi, Publications de l’Université de Provence, Aix-en-Provence 2007, s. 219–234.
Dissertori Renate, Berichten Frauen anders? Die heilige Radegunde von Poitiers in den Viten des Venantius Fortunatus und der Baudonivia, VDM Verlag Dr. Müller, Saarbrücken 2008.
Dryblak Anna A., Oryginalne czy wtórne? Fundacje klarysek małopolskich a ideał klariański u ich zarania, w: Oryginalność czy wtórność? Studia poświęcone polskiej kulturze politycznej i religijnej (X–XIII wiek), red. Roman Michałowski, Grzegorz Pac, Wydawnictwa UW, Warszawa 2020, s. 654–723.
Duby Georges, Remarques sur la littérature généalogique en France aux XIe et XIIe siècles, „Académie des Inscriptions et Belles Lettres. Comptes rendus des séances” 111, 1967, 2, s. 335–345.
Ewig Eugen, Studien zur merowingischen Dynastie, „Frühmittelalterliche Studien” 8, 1974, s. 15–59.
Field Sean L., Isabelle of France. Capetian Sanctity and Franciscan Identity in the Thirteenth Century, University of Notre Dame Press, Notre Dame 2006.
Folz Robert, Les saintes reines du Moyen Age en Occident. VIe–XIIIe siècles, Société des Bollandistes, Bruxelles 1976 (Subsidia hagiographica, 76).
Gäbe Sabine, Radegundis. Sancta, regina, ancilla. Zum Heiligkeitsideal der Radegundisviten von Fortunat und Baudonivia, „Francia” 16, 1989, s. 1–30.
Gacia Tadeusz, Radegunda z Turyngii. Teksty źródłowe od VI do XII wieku. Tłumaczenie z języka łacińskiego, wstęp i objaśnienia, [nakł. aut.], Włoszczowa 2015, s. 23–46.
Gacia Tadeusz, Vernalia tempora mundo… Wenancjusz Fortunat i jego poezje liryczne, Jedność, Lublin 2014.
Genicot Léopold, Les généalogies, Brepols, Turnhout 1975 (Typologie des sources du Moyen Age occidental, 15).
Geschichte Thüringens, t. 1, red. Hans Patze, Walter Schlesinger, Böhlau, Köln–Graz 1968.
Giese Martina, Die Historiographie im Umfeld des ottonischen Hofes, w: Die Hofgeschichtsschreibung im mittelalterlichen Europa. Projekte und Forschungsprobleme, red. Rudolf Schieffer, Jarosław Wenta, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006 (Subsidia Historiographica, 3), s. 19–37.
Goodich Michael, The Contours of Female Piety in Later Medieval Hagiography, „Church History” 50, 1981, s. 20–32.
Graus František, Volk, Herrscher und Heiliger im Reich der Merowinger. Studien zur Hagiographie der Merowingerzeit, Nakladatelství Československé akademie věd, Praha 1965.
Grzesik Ryszard, Jedna lub dwie zaginione kroniki polskie z wczesnego średniowiecza, w: Stilo et animo. Prace historyczne ofiarowane Tomaszowi Jasińskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. Maciej Dorna, Marzena Matla, Miłosz Sosnowski, Ewa Syska, IH UAM, Poznań 2016, s. 67–76.
Hauck Karl, Geblütsheiligkeit, w: Liber floridus. Mittellateinische Studien. Paul Lehmann zum 65. Geburtstag am 13. Juli 1949 gewidmet von Freunden, Kollegen und Schülern, red. Bernhard Bischoff, Suso Brechter, Eos-Verl., St. Ottilien 1950, s. 187–240.
Hieronim ze Strydonu, Listy, t. 3 (80–115), wydanie tekstu łacińskiego Henryk Pietras, opracowanie tłumaczenia polskiego według przekładu Jana Czuja Monika Ożóg, WAM, Kraków 2011.
Hieronim ze Strydonu, Listy, t. 4 (116–130), wydanie tekstu łacińskiego Henryk Pietras, opracowanie tłumaczenia polskiego według przekładu Jana Czuja Monika Ożóg, WAM, Kraków 2011.
Huber-Rebenich Gerlinde, Die thüringische Prinzessin Radegunde in der zeitgenössischen Überlieferung, w: Die Frühzeit der Thüringer. Archäologie, Sprache, Geschichte, red. Helmut Castritius [i in.], de Gruyter, Berlin–New York 2009 (Reallexikon der Germanischen Altertumskunde. Ergänzungsband, 63), s. 235–252.
Huneycutt Lois L., The Idea of the Perfect Princess. The Life of St Margaret in the Reign of Matilda II (1100–1118), w: Anglo-Norman Studies, XII. Proceedings of the Battle Conference 1989, red. Marjorie Chibnall, Boydell Press, Woodbridge 1990, s. 81–97.
Huntington Joanna, St Margaret of Scotland. Conspicuous Consumption, Genealogical Inheritance, and Post-Conquest Authority, „Journal of Scottish Historical Studies” 33, 2013, 2, s. 149–164.
Idoneität – Genealogie – Legitimation. Begründung und Akzeptanz von dynastischer Herrschaft im Mittelalter, red. Cristina Andenna, Gert Melville, Böhlau, Köln 2015 (Norm und Struktur. Studien zum sozialen Wandel im Mittelalter und früher Neuzeit, 43).
Jasiński Kazimierz, Franciszek Henryk z Breny propagatorem kultu św. Jadwigi, w: Księga Jadwiżańska. Międzynarodowe Sympozjum Naukowe Święta Jadwiga w dziejach i kulturze Śląska, red. Michał Kaczmarek, Marek L. Wójcik, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1995, s. 339–351.
Jasiński Kazimierz, Kult świętej Elżbiety w dynastii piastowskiej, w: Europa Środkowa i Wschodnia w polityce Piastów. Materiały z sympozjum, Toruń 14–15 grudnia 1995 r., red. Krystyna Zielińska-Melkowska, Wydawnictwo UMK, Toruń 1997, s. 197–212.
Jaspert Nikolas, Heresy and Holiness in a Mediterranean Dynasty. The House of Barcelona in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, w: Across the Mediterranean Frontiers. Trade, Politics and Religion, 650–1450, red. Dionisius A. Agius, Ian Richard Netton, Brepols, Turnhout 1997 (International Medieval Research, 1), s. 105–135.
Jestice Phyllis G., Imperial Ladies of the Ottonian Dynasty. Women and Rule in Tenth-Century Germany, Nature America Inc., New York 2018.
Karłowska-Kamzowa Alicja, Święta Jadwiga patronka Królestwa Polskiego, w: Księga Jadwiżańska. Międzynarodowe Sympozjum Naukowe Święta Jadwiga w dziejach i kulturze Śląska, red. Michał Kaczmarek, Marek L. Wójcik, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1995, s. 357–370.
Keene Catherine, Saint Margaret, Queen of the Scots. A Life in Perspective, Palgrave Macmillan, New York 2013.
Kellner Beate, Ursprung und Kontinuität. Studien zum genealogischen Wissen im Mittelalter, Fink, München 2004.
Kieckhefer Richard, Unquiet Souls. Fourteenth Century Saints and Their Religious Milieu, University of Chicago Press, Chicago 1984.
Kitchen John, „The Image of Sanctity and the Depiction of Holy Women in the Prose Biographies of Venantius Fortunatus, the Liber vitae patrum of Gregory of Tours and the Vita Sanctae Radegundis of Baudonivia. A Comparative Study”, Toronto 1995 (rozprawa doktorska w Centre for Medieval Studies, University of Toronto).
Klaniczay Gábor, Efforts at the Canonization of Margaret of Hungary in the Angevin Period, „Hungarian Historical Review” 2, 2013, 2, s. 313–340.
Klaniczay Gábor, Holy Rulers and Blessed Princesses. Dynastic Cults in Medieval Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
Konshuh Courtnay, Anraed in their Unraed. The Æthelredian Annals (983–1016) and their Presentation of King and Advisors, „English Studies” 97, 2016, 2, s. 140–162.
Körntgen Ludger, Königsherrschaft und Gottes Gnade. Zu Kontext und Funktion sakraler Vorstellungen in Historiographie und Bildzeugnissen der ottonisch-frühsalischen Zeit, Akad.-Verl., Berlin 2001 (Orbis mediaevalis. Vorstellungswelten des Mittelalters, 2).
Kowalska Barbara, Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda. Studium źródłoznawcze, Avalon, Kraków 2008.
Kreiner Jamie, The Social Life of Hagiography in the Merovingian Kingdom, Cambridge University Press, Cambridge, UK – New York 2014 (Cambridge Studies in Medieval Life and Thought. Fourth Series, 96).
Krusch Bruno, Die Übertragung des hl. Alexander von Rom nach Wildeshausen durch den Enkel Widukinds 851, „Nachrichten der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-Historische Klasse” 1933, s. 405–436.
Krzyżostaniak Hanna, Trzynastowieczne święte kobiety kręgu franciszkańskiego Polski i Czech. Kształtowanie się i rozwój kultów w średniowieczu, Nauka i Innowacje, Poznań 2014.
Kürbis Brygida, Asceza chrześcijańska i jej interpretacje hagiograficzne. Polski model ascezy franciszkańskiej w XIII i XIV wieku (I wydanie 1983), w: Brygida Kürbis, Na progach historii. Prace wybrane, Abos, Poznań 1994, s. 277–298.
Labande-Mailfert Yvonne, Les débuts de Sainte-Croix, w: Histoire de l’Abbaye Sainte-Croix de Poitiers. Quatorze siècles de vie monastique, red. Edmond-René Labande, Société des antiquaires de l’Ouest, Poitiers 1986 (Mémoires de la Société des Antiquaires de l’Ouest, 4e série, 19), s. 25–77.
Labuda Gerard, Kroniki genealogiczne jako źródła do dziejów rozbicia i zjednoczenia monarchii w Polsce średniowiecznej, „Studia Źródłoznawcze” 22, 1977, s. 41–60.
Lackner Bede, A Cistercian of Royal Blood. Blessed Teresa of Portugal, „Vox Benedictina” 6, 1989, s. 100–119.
Laurence Patrick, Jérôme et le nouveau modèle féminin. La conversion à la vie parfaite, Institut d’Études Augustiniennes, Paris 1997 (Collections des Etudes Augustiniennes. Série Antiquité, 155).
Lebensbeschreibungen der Königin Mathilde, wyd. Bernd Schütte, MGH Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 66, Hannover 1994.
Legenda Vetus. Acta Processus Canonizationis et Miracula Sanctae Margaritae de Hungaria – The Oldest Legend, Acts of the Canonization Process and Miracles of Saint Margaret of Hungary, wyd. Ildikó Csepregi, Gábor Klaniczay, Bence Péterfi, Central European University Press, Budapest–New York 2018 (Central European Medieval Texts, 8).
Leyser Karl J., Rule and Conflict in an Early Medieval Society. Ottonian Saxony, E. Arnold, London 1979.
Lhotsky Alphons, Privilegium maius. Die Geschichte einer Urkunde, Verlag für Geschichte und Politik, Wien 1957.
Łeńska-Bąk Katarzyna, Powinności władzy, czyli o etykiecie dworskiej na przykładzie poszczących księżnych w XI–XIII wieku, w: Sztuka życia, zasady dobrego zachowania, etykieta. O zmienności obyczaju w kulturze, red. Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2008 (Stromata Anthropologica, 4), s. 89–101.
MacLean Simon, Ottonian Queenship, Oxford University Press, Oxford 2017.
Manikowska Halina, Gacka Dorota, Hagiografia a historyczność, czyli o historii w hagiografii i hagiografii w służbie historii, w: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, red. Jacek Banaszkiewicz, Andrzej Dąbrówka, Piotr Węcowski, IH PAN, Neriton, Warszawa 2018, s. 657–748.
Manikowska Halina, Zwischen Askesis und Modestia. Bußund Armutsideale in polnischen, böhmischen und ungarischen Hofkreisen im 13. Jahrhundert, „Acta Poloniae Historica” 47, 1983, s. 33–53.
McCleery Iona, Isabel of Aragon (d. 1336). Model Queen or Model Saint?, „Journal of Ecclesiastical History” 57, 2006, s. 668–692.
McNamara Jo Ann, Imitatio Helenae: Sainthood as an Attribute of Queenship, w: Saints. Studies in Hagiography, red. Sandro Sticca, Medieval & Renaissance Texts & Studies, Binghampton, NY 1996 (Medieval and Renaissance Texts and Studies, 141), s. 51–80.
Michalski Maciej, Kobiety i świętość w żywotach trzynastowiecznych księżnych polskich, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.
Michałowski Roman, Chrystianizacja Saksonii, w: Chrystianizacja „Młodszej Europy”, red. Józef Dobosz, Jerzy Strzelczyk, Marzena Matla, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016 (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia, 228), s. 19–39.
Michałowski Roman, Depozycja ciała św. Wojciecha w roku 1000. Przyczynek do dziejów Zjazdu Gnieźnieńskiego, w: Świat pogranicza, red. Mirosław Nagielski, Andrzej Rachuba, Sławomir Górzyński, DiG, Warszawa 2003, s. 45–56.
Michałowski Roman, Post dziewięciotygodniowy w Polsce Chrobrego. Studium z dziejów polityki religijnej pierwszych Piastów, „Kwartalnik Historyczny” 109, 2002, 1, s. 5–40.
Michałowski Roman, Wizja Kingi, księżnej krakowskiej. Przyczynek do historii świętych rodzin w średniowieczu, w: Księga. Teksty o świecie średniowiecznym ofiarowane Hannie Zaremskiej, red. Halina Manikowska, IH PAN, Warszawa 2018, s. 201–216.
Miracula sanctae Kyngae, wyd. Wojciech Kętrzyński, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 732–744.
Modzelewski Karol, Kto postrzygł Siemowita? Słowiańscy Dioskurowie w micie dynastycznym Piastów, „Kwartalnik Historyczny” 124, 2017, 4, s. 661–675.
Năstăsoiu Dragoş Gh., Political Aspects of the Mural Representations of „sancti reges Hungariae” in the Fourteenth and Fifteenth Centuries, „Annual of Medieval Studies at CEU” 16, 2010, s. 93–119.
Pac Grzegorz, Kobiety, asceza i władza nad ciałem w późniejszym średniowieczu, „Przegląd Historyczny” 100, 2009, s. 525–545.
Pac Grzegorz, Obraz małżeństwa w wybranych niemieckich źródłach hagiograficznych X i XI w., w: Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, red. Roman Michałowski, DiG, IH UW, Warszawa 2011 (Fasciculi Historici Novi, 11), s. 7–147.
Pac Grzegorz, Ograniczenia żeńskiej świętości królewskiej we wczesnym średniowieczu, „Przegląd Historyczny” 109, 2018, s. 439–455.
Pac Grzegorz, Święte dziewictwo, Królowa dziewic i władza w ottońskiej Rzeszy, „Kwartalnik Historyczny” 125, 2018, 4, s. 815–859.
Pieńkowska-Wiederkehr Patrycja, Kult św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Polsce do końca średniowiecza w świetle wezwań kościołów i kaplic publicznych, w: Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, red. Roman Michałowski, DiG, IH UW, Warszawa 2011 (Fasciculi Historici Novi, 11), s. 149–374.
Piétri Luce, Venance Fortunat et ses commanditaires. Un poète italien dans la société gallo-franque, w: Committenti e produzione artistico-letteraria nell’Alto Medioevo occidentale, t. 2, Centro italiano di studi sull’alto Medioevo, Spoleto 1992 (Settimane del Centro Italiano di studi sull’alto medioevo, 39/2), s. 729–754.
Prinz Friedrich, Heiligenkult und Adelsherrschaft im Spiegel merowingischer Hagiographie, „Historische Zeitschrift” 204, 1967, s. 529–544.
Przybyszewski Bolesław, Żywot świętej Kingi księżnej krakowskiej, Biblos, Tarnów 1997.
Queenship and Sanctity. The Lives of Mathilda and the Epitaph of Adelheid, wyd. i przeł. na ang. Sean Gilsdorf, Catholic University of America Press, Washington 2004.
Rebenich Stefan, Hieronymus und sein Kreis. Prosopographische und sozialgeschichtliche Untersuchungen, Steiner, Stuttgart 1992 (Historia. Einzelschriften, 72).
Rener Monika, Möglichkeiten, Formen und Wandlungen weiblicher Heiligkeit. Jungfrauen, Ehefrauen, Witwen, „Hagiographica” 22, 2015, s. 1–35.
Ridyard Susan Janet, The Royal Saints of Anglo-Saxon England. A Study of West Saxon and East Anglian Cults, Cambridge University Press, Cambridge 1988, s. 140–175.
Rutkowska-Płachcińska Anna, Sądeczyzna w XIII i XIV wieku. Przemiany gospodarcze i społeczne, Ossolineum, Wrocław 1961.
SangDong Lee, Recreating the Devotional Space of Dunfermline Abbey between ca. 1124– 1180, „Comitatus. A Journal of Medieval and Renaissance Studies” 46, 2015, s. 31–56.
Santorelli Paola, La Vita Radegundis di Baudonivia, M. D’Auria, Napoli 1999 (Koinonia. Collana di studi e testi a cura dell’Associazione di Studi Tardoantichi, 19).
Scheibelreiter Georg, Der Untergang des Thüringerreiches. Aus der Sicht des Frühmittelalters, w: Die Frühzeit der Thüringer. Archäologie, Sprache, Geschichte, red. Helmut Castritius [i in.], de Gruyter, Berlin–New York 2009 (Reallexikon der Germanischen Altertumskunde. Ergänzungsband, 63), s. 171–199.
Schütte Bernd, Untersuchungen zu den Lebensbeschreibungen der Königin Mathilde, Hahn, MGH Studien und Texte, t. 9, Hannover 1992.
Sot Michel, Historiographie épiscopale et modèle familial en Occident au IXe siècle, „Annales. Economies, Sociétés, Civilisations” 33, 1978, s. 433–449.
Spiegel Gabrielle M., Genealogy. Form and Function in Medieval Historical Narrative, „History and Theory” 22, 1983, s. 43–53.
Starnawski Jerzy, Drogi rozwojowe hagiografii polskiej i łacińskiej w wiekach średnich, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1993 (Pontificia Academia Theologica Cracoviensis. Facultas Historica, 5).
Stefaniak Piotr, Z dziejów polityki dynastycznej króla Węgier Béli IV, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 36, 2016, 2, s. 99–124.
Stępień Paweł, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach. Kazanie na dzień św. Katarzyny, Legenda o św. Aleksym, Lament świętokrzyski, Żołtarz Jezusow, Wydział Polonistyki UW, Warszawa 2003.
Stinehart Anne C., „Renowned Queen Mother Mathilda”. Ideals and Realities of Ottonian Queenship in the Vitae Mathildis reginae (Mathilda of Saxony, 895?–968), „Essays in History” 39, 1998, http://www.essaysinhistory.com/renowned-queen-moth- er-mathilda-ideals-and-realities-of-ottonian-queenship-in-the-vitae-mathildis-reginae-mathilda-of-saxony-895-968/ (dostęp: 17 V 2020).
Strzelczyk Jerzy, Pióro w wątłych dłoniach. O twórczości kobiet w dawnych wiekach. Początki (od Safony do Hroswity), DiG, Warszawa 2007.
Św. Hieronim, Listy do Eustochium. Listy 22, 31, 108, przekład, wstęp i oprac. Bazyli Degórski, Tyniec Wydaw. Benedyktynów, Kraków 2004 (Źródła Monastyczne, 33).
The New Cambridge Medieval History, t. 5, red. David Abulafia, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
Thiellet Claire, Femmes, reines et saintes (Ve–XIe siècles), Presses de l’Université Paris-Sorbonne, Paris 2004 (Cultures et civilisations médiévales, 28).
Tractatus sive speculum genealoye sancte Hedwigis quondam ducisse Silesie, wyd. Aleksander Semkowicz, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 642–651.
Uhrin Dorottya, The Cult of Saint Katherine of Alexandria in Medieval Upper Hungarian Towns, „Hungarian Historical Review” 5, 2016, 3, s. 557–586.
Vauchez André, „Beata stirps”. Sainteté et lignage en Occident aux XIIIe et XIVe siècles, w: Famille et parenté dans l’Occident médiéval. Actes du Colloque de Paris (6–8 juin 1974) organisé par l’Ecole Pratique des Hautes Etudes (VIe Section) en collaboration avec le Collège de France et l’Ecole Française de Rome, red. Georges Duby, Jacques Le Goff, École française de Rome, Roma 1977 (Collection de l’Ecole Française de Rome, 30), s. 397–407.
Vauchez André, La sainteté en Occident aux derniers siècles du Moyen Age. D’après les procès de canonisation et les documents hagiographiques, Ecole française de Rome, Diffusion de Boccard, Roma–Paris 1981 (Bibliothèque des Ecoles françaises d’Athènes et de Rome, 241).
Venanti Honori Clementiani Fortunati presbyteri Italici Opera pedestria, wyd. Bruno Krusch, MGH Auctores Antiquissimi, t. 4, cz. 2, Berolini 1885.
Vida e milagres de Dona Isabel, rainha de Portugal. Texto do século XIV, restituído á sua presumível forma primitivae acompanhado de notas explicativas, wyd. José Joaquim Nunes, Imprensa a Universidade, Coimbra 1921.
Vita Annae ducissae Silesiae, wyd. Aleksander Semkowicz, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 656–661.
Vita et Miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, wyd. Wojciech Kętrzyński, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 662–731.
Vita s. Margaretae Scotorum Reginae, w: Symeonis Dunelmensis Opera et Collectanea, wyd. John Hodgson Hinde, t. 1, Edinburgh 1868 (Surtees Society, 51), s. 234–254.
Vita sanctae Hedwigis, wyd. Aleksander Semkowicz, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 510–632.
Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis, wyd. Wojciech Kętrzyński, MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 770–796.
Wemple Suzanne Fonay, Female Spirituality and Mysticism in Frankish Monasticism. Radegund, Balthild and Aldegund, w: Medieval Religious Women, t. 2: Peaceweavers, red. Lillian Thomas Shank, John A. Nichols, Cistercian Publications, Kalamazoo 1987 (Cistercian Studies Series, 72), s. 39–53.
Werner Karl Ferdinand, Der Autor der Vita sanctae Chrothildis. Ein Beitrag zur Idee der „heiligen” Königin und des Römischen Reiches im X. Jahrhundert [1 wyd. 1991], w: Karl Ferdinand Werner, Einheit der Geschichte. Studien zur Historiographie, Thorbecke, Sigmaringen 1999 (Beihefte der Francia, 45), s. 157–191.
Widukindi monachi Corbeiensis Rerum Gestarum Saxonicarum libri tres, wyd. Paul Hirsch, Hans-Eberhard Lohmann, MGH Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum, t. 60, Hannoverae 1935.
Witkowska Aleksandra, Miracula małopolskie z XIII i XIV wieku – Studium źródłoznawcze, „Roczniki Humanistyczne” 19, 1971, 2, s. 29–161.
Witkowska Maria Helena, Vita Sanctae Kyngae Ducissae Cracoviensis jako źródło hagiograficzne, „Roczniki Humanistyczne” 10, 1961, 2, s. 41–162.
Wittern Susanne, Frauen, Heiligkeit und Macht. Lateinische Frauenviten aus dem 4. bis 7. Jahrhundert, Metzler, Stuttgart–Weimar 1994 (Ergebnisse der Frauenforschung, 33).
Wojtczak Jerzy Andrzej, Średniowieczne życiorysy bł. Kingi i bł. Salomei, Uniwersytet Warszawski. Wydział Polonistyki, Warszawa 1999.