Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza "Pińska szlachta"

Łopatecki, Karol (1979– )

doi:1230-5057

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza "Pińska szlachta" Łopatecki, Karol (1979– )

Object structure

Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza "Pińska szlachta"

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej T. 55 z. 2 (2020)

Łopatecki, Karol (1979– )

Instytut Historii im

Instytut Historii PAN

Warszawa

2020

s. 5-31 : il. ; Streszczenie w jęz. angielskim i rosyjskim.

Czasopismo/Artykuł

Dunin-Marcinkiewicz, Wincenty (1807-1884) -- krytyka i interpretacja [KABA] ; Dunin-Marcinkiewicz, Wincenty (1807-1884) -- tematy, motywy [KABA] ; Dunin-Marcinkiewicz, Wincenty (1807-1884). Pińska szlachta ; jednodworcy ; sądownictwo rosyjskie w XIX w. ; kultura prawna ; korupcja ; szlachta w XIX w. ; tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego

W artykule dokonano analizy historyczno-prawnej rzeczywistości ukazanej w utworze Wincentego Dunin-Marcinkiewicza "Pińska szlachta". W szczególności przedstawiono sytuację jednodworców i kondycję społeczno-prawną tego środowiska. Dzieło powstało w 1866 r. i ukazuje rzeczywistość zdeklasowanej szlachty, która po 1831 r. trafiła do grupy społecznej jednodworców. Miała ona własne prawa i obowiązki, które plasowały ją pomiędzy dworiaństwem a chłopstwem. Według dzieła Dunin-Marcinkiewicza ta grupa społeczna charakteryzuje się bardzo niską kulturą prawną. Są to ludzie w pełni podporządkowani władzy rosyjskiej, dzięki funkcjonowaniu sądów ziemskich, prystawów stanowych oraz administracji gminnej. Zaakcentowany został problem braku jakichkolwiek zasad praworządności stosowanych w organach sądowo-policyjnych oraz daleko posuniętej korupcji.

Anusiewicz J., Dąbrowska A., Fleischer M., Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, w: Język a kultura, t. 13, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław 2000, s. 11–40.
Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa 2001.
Bairašauskaitė T., Kilka uwag o litewskich marszałkach powiatowych i gubernialnych. Wiek XIX – do powstania styczniowego, „Przegląd Wschodni” 4 (1997), nr 2, s. 179–195.
Beauvois D., Polacy na Ukrainie, 1831–1863. Szlachta polska na Wołyniu Podolu i Kijowszczyźnie, Paryż 1987.
Brenszejn M., Bahuszewicz Franciszek, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 233–234.
Bugajski M., Wojciechowska A., Językowy obraz świata a literatura, w: Język a kultura, t. 13, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław 2000, s. 153–159.
Chwalba A., Imperium korupcji w Rosji i w Królestwie Polskim w latach 1861–1917, Kraków 1995.
Gajkowska C., Dunin-Marcinkiewicz Wincenty, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 19, z. 4, Wrocław 1974, s. 588–589.
Gierowska-Kałłaur J., Polacy i Białorusini we wzajemnych opiniach w latach 1918–1921, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 42 (2007), s. 35–67.
Gieysztor A., Gieysztorowie z Płaskowicz, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 5 (2001), s. 61–110.
Godek S., III Statut litewski w dobie porozbiorowej – stan badań nad dziedzictwem prawa litewskiego, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010, s. 473–499. Godek S., III Statut litewski w dobie porozbiorowej, Warszawa 2012.
Gołąbek J., Wincenty Dunin-Marcinkiewicz. Poeta polsko-białoruski, Wilno 1932.
Gomulicki J.W., Cyprian Norwid. Przewodnik po życiu i twórczości, Warszawa 1976.
Gryciuk F., Ukraińskie wesele w parafii kornickiej konstantynowskiego powiatu siedleckiej guberni (na podstawie osobiście zebranych materiałów z nutami opracowanymi przez Mikołaja A. Jańczuka), w: Uniwersalizm i tradycja w kulturze. Aktualność kultury ludowej, cz. 3, red. A. Roguska, M. Danielak-Chomać, Siedlce 2015, s. 87–175.
Horoszkiewicz R., Wieś Osowa w powiecie stolińskim, „Ziemia. Ilustrowany Dwutygodnik Krajoznawczy” 15 (1930), nr 9, s. 171–173.
Januszkiewicz J., Pierwszy antykolonialny utwór białoruskiego komediopisarstwa, albo z kogo się śmiejemy?, w: В. Дунін-Марцінкевіч, Пінская шляхта, [пер. на англ., беларус., нямец., пол. і рус.], уклад. Я. Янушкевіч, Мінск 2008, с. 18–21.
Kaniuk E., Pińska szlachta, teatr jednego asesora, https://teologiapolityczna.pl/edwin-kaniuk-pi-ska-szlachta-teatr-jednego-asesora (dostęp: 28.10.2019).
Kopińska M., Język jako narzędzie interpretacji rzeczywistości – językowy obraz świata, „Mundu bat begirada anitz. Un mundo muchas miradas” (2009), nr 2, s. 53–76.
Lizisowa M.T., U podstaw idei prawa w Panu Tadeuszu, w: Od strony Kresów. Studia i szkice, red. H. Bursztyńska, T. Budrewicz, S. Musijenko, Kraków 1994, s. 125–131.
Łatyszonek O., Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok 2003.
Makarevich V., Deportacje okolic szlacheckich z guberni mińskiej w latach 1863–1864, w: Dwór i wieś na Litwie i Białorusi w XIX i na początku XX wieku, red. D. Michaluk, Warszawa 2014, s. 57–74.
Mucha B., Dzieje cenzury w Rosji, Łódź 1994.
Radzik R., Wincenty Dunin-Marcinkiewicz – postać polsko-białoruskiego pogranicza, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2 (1996), z. 1, s. 55–68.
Rychlikowa I., Deklasacja szlachty polskiej w Cesarstwie Rosyjskim. Spór o „Pułapkę na szlachtę” Daniela Beauvois, „Przegląd Historyczny” 79 (1988), nr 1, s. 121–147.
Sawaniewska-Mochowa Z., Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Warszawa 1990.
Sikorska-Kulesza J., Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, Pruszków 1995.
Smyk G., Odrębności rosyjskiego modelu zarządu cywilnego w guberniach Królestwa Polskiego po powstaniu styczniowym, w: Dzieje biurokracji, t. 5, red. A. Gaca, A. Górak, Z. Naworski, Lublin–Toruń–Włocławek 2013, s. 403–424.
Szczuka L., Marszałkowie szlachty guberniji grodzieńskiej, „Ateneum Wileńskie” 2 (1924), s. 423–429.
Szpociński A., Antoniny Kłoskowskiej koncepcja kultury narodowej jako źródło inspiracji, „Kultura i Społeczeństwo” 55 (2011), nr 2–3, s. 73–83.
Szpoper D., Rosja po wojnie krymskiej w pierwszej dekadzie rządów Aleksandra II (do 1866 roku), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 11–39.
Świerczyńska D., Recenzja, „Pamiętnik Literacki” 87 (1996), nr 2, s. 243–257.
Tarkowski M., Poglądy społeczno-polityczne Waleriana Wróblewskiego. Szkic do obrazu działalności politycznej rodziny Wróblewskich, „Studia Prawnoustrojowe” 26 (2014), s. 327–336.
Tarkowski M., Polacy na Litwie i Białorusi pod rządami Aleksandra II (1855–1881). Studium historyczno-prawne, Gdańsk 2018.
Tarkowski M., Stan wojenny w prowincjach północno-zachodnich Imperium Rosyjskiego i jego wpływ na status prawny poddanych cesarza Aleksandra II (1855−1881), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 41–55.
Topolska M.B., Przemiany zachodnioeuropejskiego pogranicza kulturowego pomiędzy Bugiem a Dźwiną i Dnieprem, Zielona Góra 2009.
U 25-letniuju hadauščtnu śmierci W. Dunin-Marcinkiewiča, „Naša Niwa” 5 (1910), nr 48, s. 721–722.
Zasztowt L., Koniec przywilejów – degradacja drobnej szlachty polskiej na Litwie historycznej i prawobrzeżnej Ukrainie w latach 1831–1868, „Przegląd Wschodni” 1 (1991), z. 3, s. 617–637.
Ziemkiewič R., Wincuk Dunin-Marcinkiewič, jaho žyćcio i literaturnaje značennie, „Naša Niwa” 5 (1910), nr 48, s. 722–724.
Żuk G., Językowy obraz świata w polskiej lingwistyce przełomu wieków, w: Przeobrażenia w języku i komunikacji medialnej na przełomie XX i XXI wieku, red. M. Karwatowska, A. Siwiec, Chełm 2010, s. 239–257.
Аказеев Д.М., Развитие системы работы с кадрами полиции Российской империи (XVIII – начало XX века). Историко-правовое исследование, Москва 2017.
Ахмедов Ч.Н., Судебный следователь в правоохранительной системе России: становление, развитие и законодательное оформление его деятельности, „Вестник Санкт-Петербургского Университета МВД России” (2014), № 3, с. 11–19.
Байгутлин Р.И., Развитие принципа территориальной юрисдикции в деятельности земской полиции Российской империи по реформе 1837 года, „Вестник Челябинского государственного университета. Право” 33 (2012), с. 102–106.
Градовский А.Д., Собрание сочинений, т. 9: Начала русского государственного права, Ч. 3: Органы местного управления, СПб. 1904.
Григорьевич Р.А., Правовой статус должностных лиц полиции, уполномоченных осуществлять дознавательно-следственную деятельность в Российской империи (конец XVIII – середина XIX века), „Общество и Право” (2015), № 3, с. 18–21.
Доўнар Т.І., Арлоўская А.І., Кожар А.В., Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Мінск 2018.
Дрозд З., Неверагодная гісторыя шлюбу Вінцэнта Марцінкевіча, „Наша Ніва” (15 VII 2015), № 26 (911), с. 13.
Дрозд З., Таямніцы Дуніна-Марцінкевіча, Вільня 2018.
З гісторыка-літаратурных матэрыялаў ХІХ ст., Уклад. Г.В. Кісялёў, Мінск 1977.
Ильин А., Кто же является автором «Пинской шляхты»? „Гістарычная Брама” (2007), № 1, http://brama.brestregion.com/nomer22/artic24.shtml (dostęp: 10.11.2019).
Ільін А.Л., Кропку ставіць пакуль рана, „Arche” (2011), z. 3, s. 457–462.
Кісялёў Г., „Пінская шляхта” В. Дуніна-Марцінкевіча: праблемы тэксталогіі і атрыбуцыі, „Acta Albaruthenica” 8 (2008), s. 98–112.
Кісялёў Г.В., Спасцігаючы Дуніна-Марцінкевіча, Мінск 1988.
Лепешаў І.Я., Лінгвістычны аналіз тэксту, Мінск 2009.
Ліпскі У., Дунін-Марцінкевіч і пінская шляхта: спроба літаратурнага адкрыцця, „Літаратура і мастацтва” (1994), № 6 (с. 5, 12), 7 (с. 13–14), 8 (с. 13–15), 9 (с. 13–14).
Ліпскі У., Я: праўдзівы аповяд пра твой і мой радавод, Мінск 1998.
Мечковская Н., Белорусский язык. Социолингвистические очерки, Мюнхен 2003.
Мечковская Н., Винцент Дунин-Марцинкевич не был автором водевиля „Пинская шляхта”, „Wiener Slawistischer Almanach” 46 (2000), s. 225–238.
Могилевская губерния. Государственные, религиозные и общественные учреждения (1772– 1917), cост. Ю.Н. Снапковский, Д.Л. Яцкевич, Минск 2014.
Навуменка І., Як стваралася „Пінская шляхта”, „Роднае слова” (1992), № 7–8, с. 54–61.
Никотин И.А., Столетний период (1772–1872) русского законодательства в воссоединенных от Польши губерниях и законодательство о евреях (1649–1876), т. 2, Вильнo 1886.
Палынская Ц., Драматургічныя творы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча на сцэне тэатра імя Янкі Купалы, в: Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і працэс міжславянскіх літаратурных узаемасувязяў. Матэрыялы V Міжнародных Ракаўскіх чытанняў (в. Пяршаі Валожынскага раёна, 20 чэрвеня 2004 года), Мінск 2005, с. 62–67.
Праневіч Г.М., Літоўскі статут 1588 г. і сатырычная традыцыя ў камедыі В. Дуніна-Марцінкевіча „Пінская шляхта”, „Веснік Брэсцкага універсітэта. Серыя філалагічных навук” 1 (2007), с. 18–31.
Тарасюк Л., Загадка аўтарства „Пінскай шляхты”, в: Працы кафедры гісторыі беларускай літаратуры Белдзяржуніверсітэта, Вып. 2, рэд. М. Хаўстовіч, Мінск 2002, с. 84–89.
Томсинов В.А., Судебная система Российской империи в XVIII – первой половине XIX века, „Вестник Московского университета. Серия 11: Право” 5 (2016), с. 3–24.
Упоров И.В., Учреждение судебных следователей как начало модернизации судебной системы Российской империи во второй половине XIX в., „Наука и современность” 42 (2016), с. 166–170.
Фонды Национального исторического архива Беларуси: справочник, сост. Г.Е. Акулович [и др.], Минск 2006.
Хаўстовіч М., Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч як аўтар „Пінскае шляхты”, в: Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і працэс міжславянскіх літаратурных узаемасувязяў. Матэрыялы V Міжнародных Ракаўскіх чытанняў (в. Пяршаі Валожынскага раёна, 20 чэрвеня 2004 года), Мінск 2005, с. 77–82.
Хаўстовіч М., Загадка „Пінскае шляхты”?, в: Працы кафедры гісторыі беларускай літаратуры Белдзяржуніверсітэта, Вып. 2, рэд. М. Хаўстовіч, Мінск 2002, с. 90–96.
Янушкевіч Я.Я., Беларускі Дудар: Прабл. славян. традыцый і ўплываў у творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча, Мінск 1991.
Янушкевіч Я.Я., Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, в: Гісторыя беларускай літаратуры XI–XIX стагоддзяў. У 2 т, т. 2: Новая літаратура. Другая палова XVIII–XIX стагоддзе, рэд. У.І. Мархель, В.А. Чамярыцкі, Мінск 2010, с. 198–233.