Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich

Penkała-Jastrzębska, Anna (1988– )

doi:0023-5903

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich Penkała-Jastrzębska, Anna (1988– )

Object structure

Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich

Kwartalnik Historyczny R. 127 nr 1 (2020)

Penkała-Jastrzębska, Anna (1988– )

Institute of History of the Polish Academy of Sciences ; Polish Historical Society

Instytut Historii PAN

Warszawa

2020

p. 33-62 ; Summary in English.

Journal/Article

inventories of movables ; material culture ; inventory ; post-mortem register ; borough records ; social prestige ; Saxon period (Poland) ; inventories - Poland - 18th c. ; court records - Poland - 18th c. ; personal property - Poland - history - 1500-1800 ; nobility - Poland - social life and customs - 18th c. ; material culture - Poland - history - 18th c. ; material culture - Poland - history - sources ; Poland - social life and customs - to 1795 ; prestige - social aspects

The analysis conducted here is an attempt to characterize and determine the scale of references made to objects conferring prestige on their owners in noble post-mortem inventories from the first half of the eighteenth century. The author has examined how prestige was regarded in magnate circles and to extent to which the middle and lower nobility - whose inventories dominate in the analysed source material - imitated the lifestyle of the most wealthy. A thorough analysis of the preserved sources is a contribution to the characterization of the standard of living of the nobility and an attempt to determine the importance attached to the possession of certain kinds of movable property.

Białkowski Leon, O znaczeniu ksiąg grodzkich dla historii obyczajów i kultury materialnej, w: Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 XII 1925, t. 1: Referaty, PTH, Lwów 1925, s. 1–7
Bieńkowska Barbara, Inwentarze księgozbiorów prywatnych jako źródła do badań nad dziejami czytelnictwa, „Studia o Książce” 18, 1989, s. 65–76
Burda Elżbieta, Sierakowski Wacław Hieronim z Bogusławic h. Ogończyk (1799–1780), PSB, t. 37, Warszawa–Kraków 1996–1997
Chodyński Antoni Romuald, Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 277–290
Ciara Stefan, Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Ossolineum, Wrocław 1990
Ciesielski Tomasz, Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie. Struktura – urzędy – prawo – finanse, red. Karol Łopatecki, Inforteditions, Zabrze 2011, s. 445–476
Cui contingit nasci, restat mori. Wybór testamentów staropolskich z województwa sandomierskiego, oprac. Mariusz Lubczyński, Jacek Pielas, Henryk Suchojad, Semper, Warszawa 2005
Domański Henryk, Stratyfikacyjne funkcje prestiżu, „Przegląd Socjologiczny” 68, 2019, 2, s. 187–208
Dumanowski Jarosław, Gorzałka, piwo i wino. Szlacheckie picie i jego materialna oprawa w XVIII wieku, w: Między barokiem a oświeceniem. Radości i troski dnia codziennego, red. Stanisław Achremczyk, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 2006, s. 148–154
Dumanowski Jarosław, Inwentarze wielmożnych i urodzonych. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 261–276
Dumanowski Jarosław, Przepych i tezauryzacja. Biżuteria w inwentarzach ruchomości szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, w: Biżuteria w Polsce. Treści, teksty, przesłania, red. Katarzyna Kuczwajd, Toruńska Oficyna Wydawnicza, Toruń 2005, s. 51–60
Dumanowski Jarosław, Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006
Dzieduszycki Maurycy, Żywot Wacława Hieronima Sierakowskiego arcybiskupa lwowskiego, Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, Kraków 1868
Główka Dariusz, Klonder Andrzej, Inwentarze mienia w badaniach kultury Europy od średniowiecza po nowożytność, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 157–176
Góralski Zbigniew, Urzędy i godności w dawnej Polsce, LSW, Warszawa 1984
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 4: Od połowy XVII do końca XVIII wieku, red. Zofia Kamieńska, Bohdan Baranowski, Ossolineum, Wrocław 1978
Janicka Anna, Misjonarza rzecz o kawie i nie tylko, czyli o zwyczaju picia kawy w XVIII wieku w Polsce, „Przegląd Orientalistyczny” 2013, 3–4, s. 148–151
Kicińska Urszula, Splendory domowe w staropolskich inwentarzach ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 65, 2017, 4, s. 461–470
Kitowicz Jędrzej, Opis obyczajów za panowania Augusta III, t. 2, oprac. Roman Pollak, Ossolineum, Wrocław 2003
Kowecka Elżbieta, Historia manufaktur i fabryk porcelany w Polsce, w: Polska porcelana, red. Elżbieta Kowecka et al., Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1983
Królikowski Janusz, Helena z Potockich Morsztynowa. Wyjątkowa kobieta staropolska i dobrodziejka Kościoła, w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 3: Memoriae Ecclesiae custos. Księga pamiątkowa dedykowana ks. dr. Ryszardowi Banachowi w 70. rocznicę urodzin, red. Jerzy Jurkiewicz, Antoni Żurek, Biblos, Tarnów 2013, s. 185–192
Letkiewicz Ewa, Klejnoty w osiemnastowiecznej Polsce, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011
Martyna Ewa, Akcesoria serwisów do herbaty XVIII–XIX wiek, w: Zastawy stołowe XVI–XX w. Materiały z sesji towarzyszącej wystawie „Splendor stołu” w Muzeum Sztuki Złotniczej, Kazimierz Dolny 2006, s. 16–22, https://docplayer.pl/ 5535539-Xvi-xx-materialy-z-sesji-towarzyszacej-wystawie-splendor-stoluw-muzeum-sztuki-zlotniczej-kazimierz-dolny-26-27-pazdziernika-2006.html
Mohrmann Ruth Elisabeth, Pośmiertne inwentarze mienia – krytyka źródła, problemy badawcze, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 53, 2005, 2, s. 137–146
Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, t. 9, wyd. Jan Bobrowicz, Breitkopf i Hærtel, Lipsk 1842
Noga Zdzisław, Szembekowie krakowscy w XVI wieku, „Rocznik Krakowski” 71, 2005, s. 77–91
Penkała Anna, „Srebrne tabakierki, garnce gorzałczane i kotły piwne”. Obiekty kultury materialnej jako przejaw rozpowszechniania używek wśród szlachty województwa krakowskiego w pierwszej połowie XVIII wieku, w: Używki w świetle źródeł archeologicznych i historycznych, red. Justyna Żychlińska, Anetta Głowacka-Penczyńska, Andrzej Klonder, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2016, s. 155–170
Penkała Anna, Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Libron, Kraków 2016
Penkała Anna, Materia droższa od srebra. „Farfurki” i „porcelanki” na szlacheckich stołach w świetle inwentarzy oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich z XVIII wieku, w: Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej, red. Przemysław Jędrzejewski, Piotr Magiera, Klaudia Skrężyna, Gabriel Szuster, Avalon, Kraków 2016, s. 160–170
Pielas Jacek, Podziały majątkowe szlachty koronnej w XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2013
Popiołek Bożena, Manelek dwie i pereł sznurów cztery. O szlacheckich inwentarzach posagowych i pośmiertnych z XVIII wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 4, 2005, s. 166–173
Popiołek Bożena, Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2009
Popiołek Bożena, Z kraju i ze świata. Krakowskie nowiny rękopiśmienne z 1729 r. jako źródło do historii mentalności społeczeństwa czasów saskich, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 15, 2012, 1 (29), s. 23–39
Pośpiech Andrzej, Majątek osobisty szlachcica w świetle wielkopolskich pośmiertnych inwentarzy ruchomości z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 29, 1981, 4, s. 463–482
Pośpiech Andrzej, Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, IAiE PAN, Warszawa 1992
Pośpiech Andrzej, Srebrna łyżka – probierz szlacheckiej zamożności? (Przykład Wielkopolski XVII wieku), w: Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po XX wiek, red. Janusz Sztetyłło, Semper, Warszawa 1992, s. 151–162
Roćko Agata, Osiemnastowieczna przyjemność ucztowania na dworach magnackich, w: Przyjemność w kulturze epoki rozumu, red. Teresa Kostkiewiczowa, DiG, Warszawa 2011
Roćko Agata, Porcelomania oświeconych, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 127–145
Roćko Agata, Sarmacki świat wartości materialnych w XVIII wieku. Zarys problematyki, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 11–22
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich 1657–1680, wyd. Paweł Klint, Wydawnictwo Historyczne, Wrocław 2011 (Źródła Dziejowe, t. 28)
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, wyd. Paweł Klint, Wydawnictwo Historyczne, Poznań–Wrocław 2008 (Źródła Dziejowe, t. 27)
Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska, PAU, Kraków 1997
Toczyńska Magdalena Bożena, O biżuterii oświeconych uwag kilka, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 111–126
Turnau Irena, Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Semper, Warszawa 1999
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Stanisław Cynarski, Alicja Falniowska-Gradowska, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1990
Wendland Ewa, Kawa, herbata i czekolada. Nowe napoje w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej – ich wpływ na życie codzienne, Dom Wydawniczy Duet, Toruń 2008
Wrede Marek, Elekcja posłów na sejm, Proszowice 1689. W sprawie zasad głosowania na sejmikach przedsejmowych, „Przegląd Historyczny” 76, 1985, 2, s. 269–289
Wyczański Andrzej, Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII w., PWN, Warszawa 1969
Zielińska Teresa, Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII wieku, w: Miasto – region – społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. Ewa Dubas-Urwanowicz, Jerzy Urwanowicz, Dział Wydawnictw FUW, Białystok 1992
Zielińska Teresa, Rody urzędami zaszczycone. Próba sondażu, w: Społeczeństwo staropolskie, Studia i szkice, t. 2, red. Andrzej Wyczański, PWN, Warszawa 1979, s. 193–231
Życiński Stanisław, Złotnictwo w skarbcach magnatów i szlachty polskich ziem koronnych w Rzeczypospolitej XVII–XVIII wieku. Broń biała, rzędy końskie, srebra, klejnoty, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1990