Environmental Conditions of Settlement of the Danubian Communities in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland

Szeliga, Marcin; Dobrowolski, Radosław; Mroczek, Przemysław; Chodorowski, Jacek; Pidek, Irena Agnieszka; Makowiecki Daniel; Lityńska-Zając, Maria

doi:0066-5924

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Environmental Conditions of Settlement of the Danubian Communities in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland Szeliga, MarcinDobrowolski, RadosławMroczek, PrzemysławChodorowski, JacekPidek, Irena AgnieszkaMakowiecki DanielLityńska-Zając, Maria

Object structure

Environmental Conditions of Settlement of the Danubian Communities in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland

Archaeologia Polona Vol. 57 (2019)

Szeliga, Marcin ; Dobrowolski, Radosław ; Mroczek, Przemysław ; Chodorowski, Jacek ; Pidek, Irena Agnieszka ; Makowiecki Daniel ; Lityńska-Zając, Maria

Myśliwiec, Tomasz : Tł.

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences

Danubian communities ; settlement ; marginal zone of loess cover ; natural environment

The article raises the issue of the nature, intensity and environmental conditions of the settlement processes occurring on the borderline of the loessic Sandomierz Upland and the sandyclay areas of the Iłża Foothills, between the end of the 6th and the beginning of the 4th millennia BC. The results of previously conducted research confirm the high settlement activity in these areas, throughout the period of development of the Danubian cultural groups. The obtained data document the phenomenon of the formation and functioning of the early-agricultural settlement centres in upland areas, located outside the range of compact loess cover, i.e. within ecological and landscape zones that diverge from the basic preferences of the Danubian communities, inhabiting the upland areas of the upper Vistula basin.

Balcer, B. and Kowalski, K. 1978. Z badań nad krzemieniem pasiastym w pradziejach. Wiadomości Archeologiczne 43: 127–145.
Benecke, N. 2006. Late prehistoric exploitation of horses in central Germany and neighboring areas – the archaeozoological record. In S. L. Olsen, S. Grant, A. Choyke and L. Bartosiewicz (eds), Horses and Humans: the evolution of the human-equine relationship, 195–208. Oxford. British Archaeological Report IS 1560.
Bieniek, A. 2007. Neolithic plant husbandry in the Kujawy region of central Poland. In S. Collegde and J. Conolly (eds), The Origins and Spread of Domestic Plants in Southwest Asia and Europe, 327–342. California.
Budziszewski, J. 1991. W sprawie badań AZP na arkuszu 84–72. In J. Gurba (ed.), Sprawozdania z badan terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1991 roku, 58–61. Lublin.
Czekaj-Zastawny, A. 2008. Osadnictwo społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły. Kraków.
Domańska, H., Droese, H., Gawrońska-Kulesza, A., Kowalski, S., Roszak, S., Śmierzchalski, L. and Trzecki, S. 1982. Ogólna uprawa roli i roślin. Warszawa.
Gluza, I. 1994. Wstępne wyniki badań odcisków roślinnych ze stanowisk kultury ceramiki wstęgowej rytej w Gniechowicach i Starym Zamku, woj. wrocławskie. In K. Wasylikowa (ed.), Warsztaty Archeobotaniczne, Polish Botanical Studies, Guide book Series 11: 55–69.
Januschevich, Z. V. 1976. Kulturnye rastenija jugo-zapada SSSR po paleoetnobotanicheskim issledovanijam. Kischinev.
Kadrow, S. and Olejarczyk, P. 2010. “Cord” ornaments on Funnel Beaker Culture pottery at Tominy, site 12. In A. Kośko (ed.), “Cord” Ornaments on Pottery in the Vistula and Dnieper Interfluvial Region: 5th–4th Mill. BC, 135–145. Poznań. Baltic-Pontic Studies 15.
Kadrow, S. and Zakościelna, A. 2000. An Outline of the Evolution of Danubian cultures in Małopolska and western Ukraine. In A. Kośko (ed.), The Western Border Area of the Tripolye Culture, 187–255. Poznań. Baltic-Pontic Studies 9.
Končelová, M. 2012. The settlement structure of the Linear Pottery Culture in East Bohemia – geographical patterns and cultural continuity, In F. Kreienbrink, M. Cladders, H. Stäuble, T. Tischendorf and S. Wolfram (eds), Beitäge der internationalen Tagung “Neue Fragen zur Bandkeramik oder alles beim Alten?!”, 190–197. Dresden. Arbeits- und Forschungberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege 25.
Kondracki, J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa.
Koster, A. E. 1988. Ancient and modern cold-climate aeolian sand deposition: a review. Journal of Quaternary Science 3: 69–83.
Kowalewska-Marszałek, H. 2002. Krzemień świeciechowski w neolicie Wyżyny Sandomierskiej. Kilka uwag na temat rozprzestrzenienia inwentarzy. In B. Matraszek and S. Sałaciński (eds), Krzemień świeciechowski w pradziejach, 177–207. Warszawa. Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 4.
Kowalewska-Marszałek, H. 2008. Krzemień czekoladowy w neolicie Wyżyny Sandomierskiej. Uwagi na temat rozprzestrzenienia inwentarzy. In W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska and S. Sałaciński (eds), Krzemień czekoladowy w pradziejach, 245–276. Waszawa-Lublin. Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 7.
Kowalewska-Marszałek, H. 2012. Linear Pottery and Lengyel settlement structures on the Sandomierz Upland (Little Poland) – continuity or change? In S. Wolfram and H. Stäuble (eds), Siedlungsstruktur und Kulturwandel in der Bandkeramik. Beiträge der internationalen Tagung Neue Fragen zur Bandkeramik oder alles beim Alten?!”, 284–294. Dresden. Arbeits- und Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege, Beiheft 25.
Kowalewska-Marszałek, H. (ed.) 2017. Sandomierz-Wzgórze Zawichojskie – neolityczna osada obronna. Badania 1981–1989. Cz. 1. Studia i materiały. Warszawa.
Kruk, J. 1971. Próba rekonstrukcji naturalnych warunków rozwoju społeczeństw neolitycznych na obszarze lessów Niecki Nidziańskiej. Z metodyki badań archeologicznych. Sprawozdania Archeologiczne 23: 259–284.
Kruk, J. 1973. Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Kruk, J., Milisauskas, S., Alexandrowicz, S. W. and Śnieszko, Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków.
Kulczycka-Leciejewiczowa, A. 2008. Samborzec. Studium przemian kultury ceramiki wstęgowej rytej. Wrocław.
Libera, J. and Zakościelna, A. 1990. Badania powierzchniowe w południowej części Niecki Magoń-Folwarczyska. In. J. Gurba (ed.), Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1990 roku, 57–64. Lublin.
Lityńska-Zając, M. 2007. Early Neolithic agriculture in south Poland reconstructed from archaeobotanical plant remains. In S. Collegde and J. Conolly (eds), The Origins and Spread of Domestic Plants in Southwest Asia and Europe, 315–326. California.
Lityńska-Zając, M., Czekaj-Zastawny, A. and Rauba-Bukowska, A. 2017. Utilization of cultivated and wild plants in the economy of the Linear Pottery Culture in the Upper Vistula basin. Sprawozdania Archeologiczne 69: 233–257.
Lityńska-Zając, M. and Wasylikowa, K. 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych. In J. B. Faliński (ed. of series), Vademecum Geobotanicum. Poznań.
Lityńska-Zając, M., Wasylikowa, K., Cywa, K., Tomczyńska, Z., Madeyska, M., Koziarska, A. and Skawińska-Wieser, K. 2014. Brzezie, stan. 17, gm. Kłaj. Materiały archeobotaniczne z obiektów kultury ceramiki wstęgowej rytej. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Brzezie 17. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej, 405–436. Kraków.
Łanczont, M., Mroczek, P., Zieliński, P., Hołub, B., Kusiak, J., Bałaga, K., Komar, M., Łącka, B., Żogała, B. and Mendecki, M. 2014. Regional palaeogeographic analysis of the site Wilczyce 10 and Opatowka valley, and stratigraphic context of the ice wedge cast. In Schild R. (ed.), Wilczyce. A Late Magdalenian Winter Hunting Camp in Southern Poland, 31–80. Warszawa.
Makowiecki, D. 2003. Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych. Poznań.
Makowiecki, D. 2008. Badania archeozoologiczne w studiach nad paleośrodowiskiem człowieka. In W. Chudziak (ed.), Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowieczu w świetle badan interdyscyplinarnych, 123–137. Toruń.
Makowiecki, D. 2018. Analiza archeozoologiczna neolitycznych materiałów osteologicznych ze stanowiska w Tominach, gmina Ożarów. Unpublished typescript stored in Institute of Archaeology Maria Curie-Skłodowska University in Lublin.
Makowiecki, D. and Rybacki, M. 2001. Archeologiczne znaleziska szczątków żółwia i jego znaczenie u społeczeństw prahistorycznych oraz wczesnohistorycznych na Niżu Polskim. In B. Najbar and S. Mitrus (eds), Żółw błotny, 97–102. Świebodzin. Mapa Geologiczna Polski 1:200,000 from https://geolog.pgi.gov.pl Mapa gleb Polski w skali 1:300 tys. Arkusz E 4 Kielce. IUNG. Puławy. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa 1961.
Maruszczak, H. 1954. Werteby obszarów lessowych Wyżyny Lubelskiej. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia 8: 123–137.
Maruszczak, H. 1961. Le relief des terrains de loess sur le Plateau de Lublin. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia 15: 93–122.
Matuszkiewicz, J. M. 2007. Zespoły leśne Polski. Warszawa.
Matyaszewski, M. 2017. Sprawozdanie z ratowniczych badań archeologicznych stanowiska nr 33 w Wólce Wojnowskiej (AZP 85–71/248), gm. Ćmielów, pow. ostrowiecki, woj. świętokrzyskie, wykonywanych w 2017 roku w związku z budową obwodnicy Ćmielowa. Unpublished typescript stored in Regional Historical Monuments Conservation Office in Sandomierz.
Michalak-Ścibior, J. 1992. Nowe znaleziska obsydianu na Wyżynie Sandomierskiej. Acta Archaeologica Carpathica 31: 35–53.
Michalak-Ścibior, J. 1994. Nowe źródła do znajomości klasycznej fazy kultury malickiej z Wyżyny Sandomierskiej (stanowisko 2 w Ćmielowie). Sprawozdania Archeologiczne 46: 31–81.
Michalak-Ścibior, J. and Taras, H. 1995. Wczesnoneolityczna osada w Sandomierzu Krukowie, stan. 20. Sprawozdania Archeologiczne 47: 69–135.
Mielke, H. and Rodermann, B. 2007. Zum Anbau und Pflanzenschutz bei der seltenen Weizenart Einkorn (Triticum monococcum). Nachrichtenblatt des Deutschen Pflanzenschutzdienstes 59(7): 162–165.
Modderman, P. J. R. 1959. Die geographische Lage der bandkeramischen Siedlungen in den Niederlanden. Palaeohistoria 6–7: 1–6.
Moskal-del Hoyo, M., Rauba-Bukowska, A., Lityńska-Zając, M., Mueller-Bieniek, A. and Czekaj-Zastawny, A. 2017. Plant materials used as temper in the oldest Neolithic pottery from southeastern Poland. Vegetation History and Archaeobotany 26: 329–244.
Mroczek, P. 2007. Pokrywy lessowe regionu sandomierskiego i świętokrzyskiego. In A. Zieliński (ed.), Przeobrażenia środowiska geograficznego w południowo-wschodniej części regionu świętokrzyskiego, 53–62. Kielce.
Podkowińska, Z. 1952. Prace wykopaliskowe na stanowisku „Gawroniec-Pałyga” w Ćmielowie, w pow. opatowskim 1950 r. Wiadomości Archeologiczne 18: 201–242.
Podkowińska, Z. 1959. Osada neolityczna kultury starszej ceramiki wstęgowej (rytej) w Jurkowicach, pow. opatowski (Z zagadnień gospodarki plemion kultury starszej ceramiki wstęgowej w Polsce). Archeologia Polski 3: 7–50.
Sielmann, B. 1971. Der Einfluss der Umwelt auf die neolithische Besiedlung Südwestdeutschlands unter besonderer Berücksichtigung der Verhältnisse am nordlichen Oberrhein. Acta Praehistorica et Archaeologica 2: 65–197.
Szeliga, M. 2008. Kontynuacja badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w latach 2006–2007. Archeologia Polski Środkowowschodniej 10: 9–27.
Szeliga, M. 2017. The First Chronometric Markings of the Late Stage of the LPC in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 12: 431–447.
Szeliga, M., Dobrowolski, R., Chodorowski, J., Pidek, I. A. and Mroczek, P. 2018. Zapis geoarcheologiczny działalności człowieka w neoholocenie w południowo-wschodniej części Przedgórza Iłżeckiego (centralna Polska). Acta Geographica Lodziensia 107: 155–173.
Szeliga, M. and Zakościelna, A. 2007. Wstępne sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9: 9–23.
Więckowska, H. 1971. Materiały krzemienne i kamienne z osad kultury ceramiki wstęgowej i trzcinieckiej w Opatowie. In. W. Chmielewski (ed.), Z polskich badań nad epoką kamienia, 103–183. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Zastawny, A. 2014. Neolityczne osadnictwo strefy „piaskowej” południowego obrzeżenia doliny Wisły pod Krakowem w świetle badań na st. 13 w Kokotowie, gm. Wieliczka, woj. małopolskie. Raport 9: 11–52.
Złonkiewicz, Z. 1998. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Ożarów (819). Warszawa.