Małżeńska przeszkoda impotencji i oziębłości płciowej w świetle akt poznańskiego konsystorza z XV wieku

Biniaś-Szkopek, Magdalena

doi:0023-5903

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Małżeńska przeszkoda impotencji i oziębłości płciowej w świetle akt poznańskiego konsystorza z XV wieku Biniaś-Szkopek, Magdalena

Object structure

Małżeńska przeszkoda impotencji i oziębłości płciowej w świetle akt poznańskiego konsystorza z XV wieku

Kwartalnik Historyczny R. 126 nr 2 (2019)

Biniaś-Szkopek, Magdalena

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk ; Polskie Towarzystwo Historyczne

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Warszawa

2019

s. 253-281 : il. ; 24 cm

Czasopismo/Artykuł

Ecclesia Catholica. Konsystorz Poznański -- 15 w. [KABA] ; Małżeństwo -- prawo kanoniczne -- średniowiecze [KABA] ; Małżeństwo -- Polska -- średniowiecze [KABA] ; Sądy kościelne -- Polska -- Poznań -- średniowiecze [KABA] ; konsystorz (oficjalat) ; impotencja ; oziębłość płciowa ; Czary [KABA]

Małżeństwo od wieków stanowiło podstawę budowania społeczeństw, a jego zadaniem było spłodzenie i przygotowanie do życia kolejnego pokolenia. W takim rozumieniu impotencja traktowana była jako poważny problem uniemożliwiający inicjację związku. Księgi konsystorskie z terenu diecezji poznańskiej z lat 1404–1425 zawierają 22 przypadki spraw małżeństw, w których wystąpił problem impotencji. Na ich podstawie autorka odpowiada na pytania dotyczące przyczyn pojawienia się i sposobów rozwiązywania podobnych kwestii przez sądy kościelne.

Abraham Władysław, Forma zawarcia zaręczyn i małżeństwa w najnowszem ustawodawstwie kościelnym, wyd. 2, nakł. Gubrynowicza i Syna, Lwów 1913.
Acta capitulorum Cracoviensis et Plocensis selecta (1438–1523, 1438–1525), wyd. Bolesław Ulanowski, Archiwum Komisji Historycznej 6 (1891), s. 1–183.
Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. Bolesław Ulanowski, t. 1–3, Kraków 1894–1902–1908.
Acta Officii consistorialis Leopoliensis antiquissima, wyd. Wilhelm Rolny, Societatis Litterarum, cz. 1, Lwów 1927, cz. 2, Lwów 1930 (Zabytki Dziejowe, t. 2 i 3).
Biniaś-Szkopek Magdalena, Analiza małżeńskich sporów sądowych zanotowanych w najstarszej księdze poznańskiego konsystorza, w: Stilo et animo. Prace historyczne ofiarowane prof. Tomaszowi Jasińskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. Maciej Dorna, Marzena Matla, Miłosz Sosnowski, Ewa Syska, Instytut Historii UAM, Poznań 2016, s. 257–270.
Biniaś-Szkopek Magdalena, Funkcjonowanie sądu konsystorskiego w Poznaniu w pierwszych latach XV wieku, w: Sacrum w mieście, t. 1: Średniowiecze i wczesna epoka nowożytna. Wymiar religijny, kulturalny i społeczny, red. Danuta Quirini-Popławska, Łukasz Burkiewicz, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016, s. 189–200.
Biniaś-Szkopek Magdalena, Kobiety, mężczyźni i małżeństwo w najstarszych księgach konsystorskich poznańskich, w: Kobieta i mężczyzna. Jedna przestrzeń — dwa światy, red. Bożena Popiołek, Agnieszka Chłosta-Sikorska, Marcin Gadocha, DiG, Kraków 2015, s. 27–36.
Biniaś-Szkopek Magdalena, Źródła waśni i konfliktów małżeńskich w Europie przed soborem trydenckim (wokół książki Charles’a Donahue, „Law, Marriage, and Society in the Later Middle Ages: Arguments about Marriage in Five Courts”, Cambridge 2007), „Historia Slavorum Occidentis” 15, 2017, 4, s. 101–114.
Biskupski Stefan, Prawo małżeńskie Kościoła rzymskokatolickiego, t. 1, Warszawa 1956 (wyd. 1).
Biskupski Stefan, Prawo małżeńskie Kościoła rzymskokatolickiego, t. 1: Teoria małżeństwa i prawo materialne, przyg. i uzup. zgodnie z prawem posoborowym Marian Żurowski, Warszawa 1971 (wyd. 2).
Brundage James A., Concubinage and Marriage in Medieval Canon Law, „Journal of Medieval History” 1, 1975, 1, s. 1–17.
Brundage James A., Impotence, Frigidity and Marital Nullity in the Decretists and the Early Decretalists, w: idem, Sex, Law and Marriage in the Middle Ages, Variorum, Aldershot-Brookfield 1993, s. 407–423.
Brundage James A., Law, Sex and Christian Society in Medieval Europe, University of Chicago Press, Chicago 1990.
Brundage James A., The Problem of Impotence, w: Sexual Practices and the Medieval Church, red. Vern L. Bullough, James Brundage, Prometheus Books, Buffalo 1982, s. 135–140.
Corpus iuris canonici, edidtio Lipsiensis secunda, wyd. Aemilius Ludovicus Richter, instruxit Aemilius Friedberg, pars secunda, Lipsiae 1881 [Graz 1959].
Cracovia artificum 1300–1500, wyd. Jan Ptaśnik, Kraków 1917 (Źródła do Historii Sztuki i Cywilizacji w Polsce, t. 4).
Cracovia artificum 1501–1550, zebrał Jan Ptaśnik, do druku przyg. Marian Friedberg, Kraków 1936, 1948 (Źródła do Historii Sztuki i Cywilizacji w Polsce, t. 4, 5, z. 1–2).
Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum, wyd. Jan Ptaśnik, Ossolineum, Lwów 1922 (Monumenta Poloniae Typographica, t. 1).
d’Avray David L., Medieval Marriage. Symbolism and Society, Oxford University Press, Oxford 2005.
Delimata Małgorzata, „[…] ipsam idem dux tenerrime et omni affectu diligebat”, czyli o więziach małżeńskich w polskim średniowieczu (wybrane przykłady), w: Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, red. Andrzej Karpiński, Edward Opaliński, Tomasz Wiślicz, DiG, Warszawa 2010, s. 91–101.
Delimata Małgorzata, „Mulieres suspectae” — przypadki niewiernych żon w aktach sądów kościelnych, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 177, 2008, s. 287–292.
Delimata Małgorzata, Wiarołomni mężowie przed polskimi sądami kościelnymi, „Nasza Przeszłość” 104, 2005, s. 247–258.
Dokumenty soborów powszechnych. Tekst łaciński, polski, t. IV/1, IV/2: (1511–1870), Lateran V, Trydent, Watykan I, układ i oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Wydawnictwo WAM — Księża Jezuici, Kraków 2007.
Donahue Charles, „Clandestine” Marriage in the Later Middle Ages. A Reply, „Law and History Review” 10, 1992, s. 315–322.
Donahue Charles, Law, Marriage, and Society in the Later Middle Ages. Arguments about Marriage in Five Courts, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
Duby Georges, Rycerz, kobieta i ksiądz. Małżeństwo w feudalnej Francji, Warszawa 1986 (oryg. franc. 1981).
Finch Andrew J., Parental Authority and the Problem of Clandestine Marriage in the Later Middle Ages, „Law and History Review” 8, 1990, s. 189–204.
Fossier Robert, Ludzie średniowiecza, Wydawnictwo WAM, Kraków 2009.
Handbook of Medieval Sexuality, red. Vern L. Bullough, James A. Brundage, Garland, New York 1996.
Hemperek Piotr, Sprawy małżeńskie w oficjalacie okręgowym w Lublinie w XV w., „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 17, 1970, 5, s. 27–44.
Hemperek Piotr, Góralski Wojciech, Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995 (Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r., t. 1, cz. 1).
Hugonis de S. Victore, De B. Mariae virginitate, w: Patrologia Latina, t. 176, ed. nova, wyd. J.P. Migne, Parisiis 1880, szp. 858–876.
Jurek Tomasz, Sprawa Marcina Zegana i Doroty Szczepankówny. Przyczynek do kwestii świadomości genealogicznej średniowiecznego chłopstwa, „Genealogia” 9, 1997, s. 83–97.
Kane Bronach, Impotence and Virginity in the Late Medieval Ecclesiastical Court of York, Borthwick Texts, York 2008 (Borthwick Paper 114).
Karras Ruth Mazo, Seksualność w średniowiecznej Europie, PIW, Warszawa 2012.
Karras Ruth Mazo, Unmarriages. Women, Men, and Sexual Unions in the Middle Ages, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2012.
Koczerska Maria, Zawarcie małżeństwa wśród szlachty w Polsce późnego średniowiecza, PH 66, 1975, 1, s. 5–20.
Kołacz-Chmiel Małgorzata, „Mulier honesta et laboriosa”. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018.
Kozak Adam, Łukaszewski Jakub, Osieczna i jej mieszkańcy w świetle najstarszych ksiąg konsystorza poznańskiego (1404–1425), „Rocznik Leszczyński” 15, 2015, s. 53–67.
Kozak Adam, Miejsca działalności konsystorza generalnego w Poznaniu i jego pisarzy w pierwszej ćwierci XV wieku, w: Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, red. Anna Adamska, Agnieszka Bartoszewicz, Maciej Ptaszyński, Wydawnictwa UW, Warszawa 2017, s. 126–151.
Krawiec Adam, Pożądanie i rytuał. Seksualność małżeńska w późnym średniowieczu, w: Manželství v pozdním středověku. Rituály a obyčeje, red. Paweł Kras, Martin Nodl, Filosofia, Praha 2014 (Colloquia mediaevalia Pragensia 14), s. 237–248.
Krawiec Adam, Seksualność w średniowiecznej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000.
Książkiewicz Aleksandra, Sprawy małżeńskie w konsystorzu lwowskim w późnym średniowieczu, „Nasza Przeszłość” 109, 2008, s. 287–302.
Laudum Vartense, wyd. Bolesław Ulanowski, RWHF PAU 21, Kraków 1887.
Le Roy Ladurie Emmanuel, Montaillou. Wioska heretyków 1294–1324, przedm. Ewa Domańska, Czerwonak 2014.
Makowski Elizabeth M., The Conjugal Debt and Medieval Canon Law, „Journal of Medieval History” 3, 1977, s. 99–114.
Mathon Gérard, Le mariage des chrétiens, t. 1: Des origins au concile de Trente, Paris 1993.
Michalski Maciej, Coitus albo consensus, czyli co stanowi o ważności małżeństwa. Relacja z pewnej dyskusji z XI–XIII wieku, w: Nihil superfluum esse. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. Jerzy Strzelczyk, Józef Dobosz, Instytut Historii UAM, Poznań 2000, s. 159–166.
Nodl Martin, Clandestinum matrimonium, w: Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967–2014), red. Grażyna Rutkowska, Antoni Gąsiorowski, Instytut Historii PAN, Warszawa–Poznań 2015, s. 370–381.
Noonan John T., Marital Affection in the Canonists, „Studia Gratiana” 12, 1967, s. 479– 509.
O pokucie publicznej w Polsce, wyd. Bolesław Ulanowski, RWHF PAU 23, Kraków 1888.
Ozorowski Mieczysław, Zarys historyczny teologii małżeństwa w średniowieczu, „Studia Teologiczne. Białystok — Drohiczyn — Łomża” 14, 1996, s. 269–277.
Magistri Petri Lombardi Parisiensis episcopi Sententiae in IV libris distinctae, Spicilegium Bonaventurianum 4–5, Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas, Grottaferrata 1971–1981.
Praktyka w sprawach małżeńskich w sądach duchownych diecezji krakowskiej, wyd. Bolesław Ulanowski, „Archiwum Komisji Historycznej” 5, 1889.
Regesta pontificum romanorum ab condita Ecclesia ad annum post Christum natum MCXCVIII, t. 2, wyd. Philipp Jaffé, Gulielmi Wattenbach [et al.], Lipsiae 1888.
Reynolds Philip L., How Marriage Became One of the Sacraments. The Sacramental Theology of Marriage from its Medieval Origins to the Council of Trent, Cambridge University Press, Cambridge 2016.
Skierska Izabela, Rozwiązanie małżeństwa w Polsce późnego średniowiecza w świetle praktyki sądów kościelnych, w: Manželství v pozdním středověku. Rituály a obyčeje, red. Paweł Kras, Martin Nodl, Filosofia, Praha 2014 (Colloquia mediaevalia Pragensia 14), s. 25–52.
Skierska Izabela, Źródła do badania praktyk religijnych w średniowiecznej Polsce. Akta sądów kościelnych i kapituł, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 87, 2007, s. 175–195.
Stomma Ludwik, Rytuał pokładzin w Polsce. Analiza strukturalna, „Etnografia Polska” 19, 1975, 1, s. 51–64.
Strzelczyk Jerzy, Heretycy, inkwizytorzy, historycy (anatomia wioski średniowiecznej), w: Pax et bellum, red. Karol Olejnik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1993, s. 259–270.
Szymczakowa Alicja, Obrazki z życia małżeńskiego (i nie tylko) w Polsce centralnej w średniowieczu, w: Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej, red. Beata Wojciechowska, Waldemar Kowalski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2013, s. 347–355.
Szymczakowa Alicja, Stan badań nad rodziną szlachecką późnego średniowiecza, w: Genealogia. Stan i perspektywy badań nad społeczeństwem Polski średniowiecznej na tle porównawczym, red. Jan Pakulski, Jan Wroniszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2003, s. 76–94.
Teksty źródłowe do dziejów kultury i sztuki z archiwaliów kurialnych i kapitulnych w Krakowie 1433–1440, wybrał i oprac. Bolesław Przybyszewski, Ossolineum, PAN, Wrocław 1988 (Cracovia artificum. Supplementa, 2).
Teksty źródłowe do dziejów kultury i sztuki z najdawniejszych oficjaliów krakowskich 1410– 1412 oraz 1421–1424, wybrał i oprac. Bolesław Przybyszewski, Ossolineum, PAN, Wrocław 1985 (Cracovia artificum. Supplementa, 1).
Tunia Anna, Kształtowanie się kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, „Roczniki Nauk Prawnych” 1, 2008, 18, s. 129–159.
Ulanowski Bolesław, O pracach przygotowawczych do historyi prawa kanonicznego w Polsce, Gebethner i Sp., Kraków 1887.
Wiesiołowski Jacek, Zmiany społecznej pozycji kobiety w średniowiecznej Polsce, w: Kobieta w kulturze średniowiecznej Europy. Prace ofiarowane Profesor Alicji Karłowskiej-Kamzowej, red. Antoni Gąsiorowski, Wydawnictwo PTPN, Poznań 1999, s. 41–46.
Zawilski Marcin, Małżeństwo, kobieta, cielesność. Instytucja małżeństwa w XII- i XIII-wiecznej Francji, Historia Iagellonica, Kraków 2008.
Zubert Bronisław W., Przeszkoda wieku do małżeństwa w dekretałach papieskich i nauce prawa w drugiej połowie XII wieku, „Prawo Kanoniczne” 13, 1970, 3–4, s. 71–126.
Żurowski Marian, Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego. Stan prawny po promulgowaniu Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościoła Łacińskiego w 1983 r., Księgarnia św. Jacka, Katowice 1987.
Żurowski Marian, Wpływy chrześcijańskie na pierwotne prawo polskie w sprawach małżeńskich, „Prawo Kanoniczne” 18, 1975, 1–2, s. 73–87.